Faktoring Nedir, Faktoring İşlemleri, Faktoring Çeşitleri

Factor, işletmelerin açık hesap usulüne göre yaptıkları ticari satışlardan doğan alacak hesaplarını satın alan ve kendi konularında uz­manlaşan finansal kuruluşlardır(1). Factoring ise, factor ya da fac­toring şirketlerinin işletmelerin alacak hesaplarını satın almak ve ala­cakların belli kısmını bu işletmelere önceden ödemek suretiyle bu işletmelere fon sağlayan bir finans eylemi yada yöntemidir. Modern şekli ile factoring kredili satış yapan firmaların bu satışlardan doğacak alacak haklarını "factor" yada "factoring şirketi" denen finansal kuru­luşlara devrederek alacağın bu kuruluşlar tarafından tahsil edilmesini sağlayan ve müşterisine tahsilatın yanı sıra bir çok hizmeti de birlikte sunan bir hizmetler paketi olarak tanımlanabilir.

Factoring faaliyetlerini üstlenen factoring şirketleri yada kısaca factor, özetle şu işlemleri yürütür 

1.  Anında peşin ödeyerek tüm alacakları satın alır,
2.  Alacakları tahsil eder,
3.   Bu alacaklara ilişkin muhasebe ve defter kayıtlarını tutar,
4.  Kendi çıkarı gereği mal yada hizmeti satın alanın (borçlunun) istihbaratını yapar ve elde ettiği bilgileri güncelleştirir, ve
5.  Borçlunun mali sıkıntıya düşerek ödeme yeteneğini kaybetmesi durumunda oluşan zararları üstlenir, yani satıcıyı kötü borçlara karşı korur. 

Factoring şirketleri, alacaklarını satın almada yada devir almada söz konusu alacakların tahsil edilememe riskini de üstlenir. Bu nedenle çoğu kuruluşlar, ödeneceğinden emin olmadıkları alacaklar için genelde garanti vermezler. Öte yandan bir çok ülkede alacaklar sigorta edile­rek, factor kuruluşunun riski azaltılmaktadır. Bu işlem, "riskin si­gortalanması" yada "risk   reasüransı" olarak  bilinir.

Sunulan hizmetin niteliğine göre değişik factoring türlerinden söz edilir. Başlıca factoring türleri şunlardır ; 

1.     Geleneksel Factoring: Gerçek factoring olarak da tanımlanan bu türde factor kuruluş, bir factoring işleminde bulunması gereken tüm hizmetleri sağlamaktadır. Bunlar; fon sağlanması, ticari riskin üstlenilmesi, alacaklarının devredildiğinin borçluya bildirilmesi, satış defterlerinin yönetimi ve tahsilat hizmetleridir.

2.  Açık Factoring: Bunda alacakların satıcı tarafından factore devredildiğini borçlu firma bilmekte ve factor sadece finansman hiz­meti sağlamakta yükümlüdür. Ticari risk satıcı üzerinde olup, hesap­ların tutulması ve tahsilat işlemleri satıcı firma tarafından üstlenilmektedir.

3.    Gizli Factoring: Gizli factoringde, factor alacaklıya fon sağlamakta ve bazı durumlarda ticari riski de üstlenmektedir. Borçlu firma borçlarının factore devredildiğinden habersizdir. Satış defter­lerinin yönetimi ve tahsilat işlemleri ise, satıcı firma tarafından yapılmaktadır.

4.   Süreli Factoring: Bu türde satıcı, factoring kuruluşundan kredili satışlarının ortalama süresi üzerinden ay sonlarında tahsilat yapar.

5.   Iskontolu Factoring: Bunda ise, satıcıya henüz faturanın süresi dolmadan para sağlama olanağını vermektedir. Yani malı satan satıcı satış faturası vadesi dolmadan belirli oranda factorden finansal destek görmektedir. 

Ülkemizde factoring ve daha sonra ele alacağımız leasing gibi yeni fon sağlama kaynakları yada finansman yöntemleri, ihracatın teşviki ve geliştirilmesi üzerinde yoğunlaşan 24 Ocak 1980'den bu yana uygulanan ekonomik politikalar çerçevesinde gündeme gelmiştir. Factoring'in yayılması son birkaç yıl içinde olmuştur. Nitekim Türkiye'de ilk factoring işlemleri 1988 yılında kurulan İktisat Bankası Factoring Grubu tarafından yapılmaya başlanmıştır. Söz konusu grup, 1990 yılında Factor Finans A.Ş. adı altında kurulmuş ve bugün de faa­liyetlerini sürdürmektedir. Ülkemizde ikinci factoring kuruluşu ise, 1990 yılında kurulan Aktif Finans A.Ş.'dir. 1993 yılı sonu itibariyle ülkemizde 30 adet kuruluş factoring piyasasında faaliyetlerini sürdürmektedirler.