Avrupa Merkez Bankaları Sistemi ve Avrupa Merkez Bankası

Üçüncü aşamaya geçilmesi ile birlikte, Avrupa Merkez Bankası ve ulusal Merkez Bankalarından oluşan Avrupa Merkez Bankaları Sistemi (AMBS) kurulmuştur. Sistem tamamen bağımsız bir yapıya sahiptir. Ancak, tek para sistemine henüz katılmamış olan birlik üyesi ülkeler AMBS içinde özel bir konuma sahiptirler. Bu üye ülkelerin ulusal Merkez Bankaları kendi para politikalarını yürütmekte serbest olup, tek para sistemine ait olan kararların alınması ve bu kararların uygulanması sürecinde yer alamamaktadırlar. Sadece kendi ulusal paralarının EURO ile ilişkilerini tartışma hakkına sahiptirler. Bununla birlikte, tek para sistemine dahil olan üye ülkelerin ulusal Merkez Bankaları ile Avrupa Merkez Bankası EUROSİSTEM’i oluşturmaktadır.

EUROSİSTEM, üçüncü aşamaya geçilmesiyle beraber ortak para kullanımını benimseyen 11 ülkenin (Yunanistan’ın katılımıyla 12 olmuştur.) ulusal Merkez Bankaları’ndan oluşan Merkez Bankaları topluluğudur. AMBS ise, AMB ve EUROSİSTEM’e üye ulusal Merkez Bankaları’na ek olarak, parasal birlik dışındaki AB üyesi ülkelerin ulusal Merkez Bankaları’ndan oluşan sistemdir.

AMBS’nın birinci amacı fiyat istikrarını sağlamak iken, ikinci amacı fiyat istikrarını bozmayacak şekilde Avrupa Parasal Birliği içerisinde uygulanan genel ekonomi politikalarını desteklemektir. EUROSİSTEM’e üye ulusal Merkez Bankaları için para politikası merkezileştirilecek ve ulusal Merkez Bankaları AMBS’ye ait görevlerden doğan işleri dışında AMBS’nin amaç ve görevleri ile ters düşmediği sürece diğer konulardaki işleri kendi sorumlulukları altında yürütebileceklerdir.

Avrupa Merkez Bankası

Avrupa Parasal Birliği’ne katılan ülkeler para politikalarının yürütülmesindeki bütün denetimlerini 1 Haziran 1998’de Avrupa Para Enstitüsü’nün yerine kurulmuş olan AMBS’ye devretmişlerdir. AMB, AB üyesi ülkelerin ulusal Merkez Bankaları ile birlikte AMBS’nin bir parçasıdır. Bu sebeple bankanın yapısı, bağımsızlık derecesi, fonksiyonları ve etkinliği önem arz etmektedir.

Avrupa Merkez Bankası kurumsal ve fonksiyonel yapısını Alman Merkez Bankası Bundesbank’tan örnek alarak oluşturmuştur. AMB’nın üç organı bulunmaktadır: Bunlar, Yönetim Konseyi, Yürütme Kurulu ve Genel Konseydir. AMB’nin karar organları Yürütme Kurulu ve Yönetim Konseyinden oluşmaktadır.

AMB Yürütme Kurulu: Avrupa Parasal Birliği’ne üye ülke Hükümet veya Devlet Başkanları tarafından seçilen bir Başkan, Başkan Yardımcısı ve dört üyeden oluşmaktadır ve Yönetim Konseyince tanımlanmış EURO bölgesi para politikasını yürütmektedir. Yılda en az sekiz defa toplanır. Yönetim Kurulu’nun sorumlu olduğu alanlar ise şunlardır:

•   Para politikasını, Yönetim Konseyi tarafından belirlenen ilkeler ve kararlar uyarınca yürütmek ve bu amaçla EUROSİSTEM’e dahil olan ulusal Merkez Bankaları’na gerekli talimatları vermek,

•   AMB’nin günlük işlerini yürütmek,

•   Yönetim Konseyi tarafından kendisine verilen yetkileri kullanmak,

•   Yönetim Konseyi’nin toplantılarını hazırlamaktır.

Yönetim Konseyi: Avrupa Para Birliği’ne üye ülkelerin ulusal Merkez Bankaları Başkanları ile AMB Yürütme Kurulu üyelerinde oluşmaktadır. EUROSİSTEM’in en önemli ve en üst karar verme organıdır. AB Konseyi Başkanı ve AB Komisyonu temsilcisi AMB Yönetim Konseyi toplantılarına katılabilir. Konsey üyeleri 5 yıllık bir dönem için seçilir ve en az 10 kez toplanır. Yönetim Konseyi’nin başlıca sorumlulukları şunlardır:

•   AMBS’ye verilen görevlerin yerine getirilmesi için uyulması gerekli olan temel prensipleri belirlemek,

•   EURO sahasının para politikasını belirlemektir.

Genel Konsey: AMB Başkanı, Başkan Yardımcısı ve AB’ne üye ülkelerin ulusal Merkez Bankaları Başkanlarından oluşmaktadır. Sadece idari konularla ilgilenir ve karar verme organı değildir. AB Konseyi Başkanı ve AB Komisyonu temsilcisi, AMB Genel Konseyi toplantılarına katılabilir. Genel Konsey’in sorumlulukları aşağıdaki gibidir:

•   AMBS’ye danışmanlık hizmetleri vermek,

•   İstatistiksel bilgi toplamak,

•   AMB’nin üç aylık ve yıllık raporları ile haftalık konsolide finansman raporlarını hazırlamak,

•   Ulusal Merkez Bankaları tarafından kullanılmakta olan muhasebe ve raporlama sistemlerinin standardizasyonu için gerekli koşulları oluşturmak,

•   Üye devlet Merkez Bankaları’nın AMB üyeliği için yatırmaları gereken sermaye miktarı ile ilgili gerekli önlemleri almak,

•   AMB personelinin istihdam koşullarını belirlemek,

•   EUROSİSTEM’ katılan ve katılmayan üyelerin paraları arasındaki değişim kurunun değiştirilemez biçimde belirlenmesi için gerekli hazırlıkları yapmaktır.

Alt Komiteler: AMBS’nin çalışmalarına yardımcı olması, sistem içinde yer alan Yönetim Konseyi’nin ve Yürütme Kurulu’nun karar alma süreçlerini kolaylaştırması amacıyla 13 adet Alt Komite oluşturulmuştur:

1.  Muhasebe ve Parasal Gelirler Komitesi

2.  Bankacılık Denetleme Komitesi

3.  Banknot Komitesi

4.  Dış İletişim Komitesi

5.  Enformasyon Teknolojisi Komitesi

6.  İç Denetim Komitesi,

7.  Hukuk işleri komitesi,

8.  Piyasa işlemleri Komitesi,

9.  Para Politikası Komitesi

10. Ödeme ve Mütabakat Sistemleri Komitesi,

11. İstatistik Komitesi,

12. Uluslararası İlişkiler Komitesi,

13. Borç Komitesi’dir.