Avrupa Merkez Bankası’nın Hukuki Yapısı, Yönetim Kurulu, Örgütsel Yapısı, Genel Konseyi

AVRUPA MERKEZ BANKASI’NIN HUKUKİ YAPISI

AMB işlevlerini, AMBS’ye bağlı olarak yerine getirmektedir. Bu sistemde kararlar, her ulusal merkez bankası başkanının bulunduğu ve kendi ülkesinin, para politikalarının icabı olan menfaatlerini savunabildiği bir ortamda alınmaktadır. AMBS içinde bütün merkez bankaları eşit şartlarda temsil edilmektedir. Üye ülkeler arasında yetki paylaşımı ve yetki transferi vardır. Bu yetki transferinin en önemli özelliği; üye ülkelerin merkez bankalarının, transfer edilen yetkiyi, eşit şartlar altında kullanabilecekleri bir sistem içerisinde yer almalarıdır. Böylece ulusal merkez bankalarının görüşleri doğrudan oluşacak olan politikalara yansıyacaktır.

“Parasal politika alanında; AMBS içerisinde oluşan önerileri, ancak AB Bakanlar Konseyi siyasal düzenlemeler veya hukuki düzenlemeler haline getirebilir. Dolayısıyla, AB Bakanlar Konseyi resen hareket edemez. Öneri veya tasarı AMBS’nin organlarından gelecektir. Sistem içerisinde öyle bir tasarının oluşabilmesi için, AMB hazırlık çalışmalarını ulusal merkez bankalarıyla iş birliği içinde gerçekleştirmesi ve taslağı AMBS’ye sunması gerekir. AMBS’de önerisini AB Bakanlar Konseyi’ne sunacaktır. Karara bağlanan genel düzenlemeler ile ilgili uygulamaya dönük düzenleyici işlemleri yapma yetkisi, yine Sistem’e aittir.” (Karakuş, 2007:34).

AVRUPA MERKEZ BANKASI’NIN KURUMSAL (ÖRGÜTSEL) YAPISI

Avrupa Merkez Bankası Tablo’da görüleceği üzere Yönetim Konseyi, Yönetme Kurulu ve Genel Konsey’den oluşmaktadır. Başkan, Başkan Yardımcısı ve Yürütme Kurulu’nun diğer üyeleri, AB Bakanlar Konseyi tarafından yapılan tavsiyeye uygun olarak ve Avrupa Birliği Parlamentosu ve AMB Yönetim Konseyi’nden görüş alındıktan sonra, üye devletlerin devlet ve hükümet başkanları tarafından, bir defaya mahsus olmak üzere, sekiz yıl için atanırlar.

Yönetim Konseyi

Avrupa Merkez Bankası Yönetim Konseyi, AMB Yürütme Kurulu’nu oluşturan 6 üye ile Euro alanı ülkelerin Ulusal Merkez Bankası Başkanlarından oluşmaktadır. Yönetim Konseyi’nde oylama yeter sayısı, üyelerin üçte iki çoğunluğudur. Oylama için yeterli çoğunluk sağlanamadığı takdirde, Başkan’ın çağrısı üzerine yapılacak olağanüstü toplantıda kararların alınmasında öngörülen yeter sayı aranmaz. Oylamada eşit oy esası kabul edilmiştir. Yani en küçük nüfusa sahip ülke ile en büyük nüfusa sahip ülke eşit oya sahiptir. Eşitlik durumunda Başkan’ın oyu kararı belirler. Konsey toplantılarında her üyenin bir oy hakkı bulunmaktadır. Bunun sebebi ise Konsey üyelerinin para politikası ya da Eurosistem ile ilgili karar alırken kendi ülkelerinin temsilcileriymiş gibi hareket etmemeleridir.

“Yönetim Konseyi’nde üçte iki çoğunlukla karar alınmasını gerektiren iki önemli durum vardır.

-              Bir Ulusal Merkez Bankası tarafından yerine getirilen ve Eurosistem’in sorumlulukları arasında olmayan görevler Eurosistem’in amaç ve görevleriyle çatışıyorsa,

-               Yönetim Konseyi AMBS Statüsü’nde tanımlanandan farklı olarak parasal kontrolün operasyonel metotlarının kullanımına ilişkin karar verecekse, bu yola başvurulur.” (Karadağ 2007:55-56)

Yönetim Konseyi ayda iki kez Frankfurt’ta toplanır. Her ayın ilk toplantısında, parasal ve ekonomik gelişmeler değerlendirilir ve aylık para politikası kararları alınır. İkinci toplantısında ise Yönetim Konseyi’nin diğer görevleriyle ve AMB ile Eurosistem’in sorumluluklarıyla ilgili konular görüşülür ve Konsey aksine karar almadıkça toplantı tutanakları gizli tutulur.

“Yönetim Konseyi, AMB’nin ve onun karar organlarının örgütsel yapısını belirleyen Usul Kurallarını koyar. AMB’nin yol gösterici esasları ve talimatlarına uyulması için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Gerekli gördüğü her türlü bilgiyi ulusal merkez bankalarından talep eder. Euro alanı kapsamındaki ülkelerde banknot ihraç izni verme yetkisi münhasıran Yönetim Konseyi’ndedir. Zorunlu karşılıkların hesaplanması ve belirlenmesine ilişkin düzenlemeler Yönetim Konseyi’nce çıkartılır. AMB’nin yıllık hesapları Yönetim Konseyi tarafından onaylanır. Yönetim Konseyi, Ulusal Merkez Bankalarınca yürütülen işlemlerin muhasebeleştirilme ve raporlanmasının standart hale getirilmesi için gerekli kuralları koyar.” (San, 2006:67)

Yürütme Kurulu

Avrupa Merkez Bankası’nın operasyonel karar birimidir. Yürütme Kurulu, Avrupa Merkez Bankası Başkanı, Başkan Yardımcısı ve 4 üye ile toplam altı kişiden oluşmaktadır. Başkan ve üyeler bankacılık ve finansman konusunda uzman olmuş kişilerdir. Adaylar AB Konseyi tarafından, AB Parlamentosu ile Yönetim Konseyi’nin görüşleri alınarak belirlenir. Yalnızca üye ülkelerin vatandaşları Yürütme Kurulu üyesi olabilir. Üyelerin görev süresi sekiz yıldır ve yeniden atanamazlar. Yalnızca, görevi kötüye kullanmaları veya ahlaklı davranmama durumlarında görev süreleri dolmadan görevlerinden alınabilmektedirler. Yürütme Kurulu üyelerinden hiçbiri, Yönetim Konseyi’nden istisnai izin almadıkça, kazanç sağlayan ya da sağlamayan başka herhangi bir işle uğraşamaz.

Yürütme Kurulu’nun toplantısında hazır bulunan her üyenin bir oy hakkı bulunmaktadır. Aksine bir hüküm bulunmadığı sürece, Yürütme Kurulu kullanılan oyların basit çoğunluğu ile karar verir. Oyların eşitliği halinde, Başkan’ın oyu belirleyicidir.

Yürütme Kurulu, Yönetim Konseyi toplantılarının hazırlanmasından sorumludur ve üyeler görevlerini tam gün çalışma esasına göre yürütürler. AMB Başkanı veya onun yokluğunda Başkan Yardımcısı, AMB’nin Yönetim Konseyi ve Yürütme Kurulu toplantılarına başkanlık eder. Başkan veya belirleyeceği kişi AMB’yi dışarıdan temsil eder.

“Yürütme Kurulu’nun sorumlu olduğu üç alan vardır. Birinci alan, para politikasını, Yönetim Konseyi tarafından belirlenen ilkeler ve kararlara doğrultusunda uygulamak ve bu amaçla, Ulusal Merkez Bankalarına gerekli talimatları vermek. İkinci alan Banka’nın günlük işlerini yürütmektir. Üçüncü alan ise, Yönetim Konseyi tarafından verilmiş yetkileri kullanmaktır.” (Karluk, 2003:416)

-              Genel Konsey

Guvernörler Konseyi olarak da bilinir. Avrupa Merkez Bankası’nın Başkanı, Başkan Yardımcısı ile Avrupa Birliği’ne üye 27 ülke Ulusal Merkez Bankası Başkanlarından oluşmaktadır. AB Konsey Başkanı ve AB Komisyonu temsilcisi Genel Konsey toplantılarına katılabilirler fakat oy hakları yoktur. Dört Yürütme Kurulu üyesi de Konsey Toplantısına katılabilir, ancak onların da oy verme yetkisi yoktur. Genel Konsey’in sekreteryası AMB tarafından hazırlanır. Toplantıları AMB Başkanı tarafından hazırlanır. Toplantılara Başkan veya yokluğunda Başkan Yardımcısı başkanlık eder.

Genel Konsey yılda en az on defa Frankfurt’ta toplanır. Toplantılarda, üyelerin en az üçte iki çoğunluğu aranır. Yeterli çoğunluk sağlanamadığı takdirde; Başkan, üyeler için, yeterli çoğunluk şartının aranmayacağı olağanüstü toplantı kararı verebilir. Yeterli çoğunluğun sağlanamadığı toplantılarda kararlar oy çokluğu ile alınır ve eşitlik olması durumunda Başkan’ın oyu belirleyici konumdadır. Genel Konsey bazı durumlarda karar verebilmek için kamuoyunun görüşüne başvurabilir.

“Genel Konsey’in yetki ve görevleri şunlardır.

Danışmanlık hizmeti vermek,

-              İstatistiksel bilgi toplamak,

-               AMB’nin üç aylık ve yıllık raporları ile haftalık konsolide finansman raporlarını hazırlamak,

-               Ulusal Merkez Bankası tarafından kullanılmakta olan muhasebe ve raporlama sistemlerinin standardizasyonu için gerekli kuralları oluşturmak,

-               Üye ülke Merkez Bankalarının AMB üyeliği için yatırması gereken sermaye miktarı ile ilgili olan ve Amsterdam Antlaşması’nda öngörülmüş olanların dışında kalan diğer gerekli önlemleri almak,

-               AMB personelinin istihdam şartlarını belirlemek,

-               Euro ile sisteme katılmayan üyelerin paraları arasındaki değişim kurunun değiştirilemez biçimde belirlenmesi için gerekli hazırlıkları yapmaktır.” (Karluk, 2002:448)

Alt Komiteler

“Alt komiteler, Yönetim Konseyi tarafından kurulmuştur. Bu komiteler AMB karar alma mekanizmasının işleyişinde yardımcı olan organlardır. Bu organlar yetki alanlarına giren konularda karar alınmasına ve karar alma süreçlerine ilişkin uzmanlıklarını sunarlar. Bu komiteler üst düzey uzmanlar tarafından yönetilirler. Alt komiteler AMB ve Euro alanı UMB üyelerinden meydana gelmiştir. Genel Konsey’i ilgilendiren konuların varlığı halinde Euro alanı dışında kalan UMB’lerinden de temsilciler komiteler de yer alabilmektedir. Alt Komiteler Yönetim Kurulu vasıtasıyla Yönetim Konseyi’ne rapor sunarlar.” (Karadağ, 2007:61)

Yönetim Konseyi tarafından kurulan ve Konsey’e yardımcı olan Alt Komiteler gösterilmektedir.

Muhasebe ve Parasal Gelirler Komitesi (Accounting and Monetary Income Committee-AMICO)

Banknot Komitesi (Banknot Committe-BANCOO)

Dış İletişim Komitesi (External Communication Committe-ECCO)

Bilgi Teknolojisi Komitesi (Information Technology Committee-ITC)

İç Denetim Komitesi (Internal Auditory Committee-IAC)

 Uluslararası İlişkiler Komitesi (International Relations Committe-IRC)