Menkul Kıymet Çeşitleri ve Tanımları

Hisse Senedi, Kara İştirakli Tahvil, Tahvil, Kar ve Zarar Ortaklığı Belgeleri (KOB), Katılma İntifa Senetleri (KİS), Yatırım Fonu Katılma Belgeleri, Hisse Senedi İle Değiştirilebilir Tahvil, ipotekli Borç ve İrat Senetleri, Banka Bonoları, Banka Garantili Bonolar, Finansman Bonoları, Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler, Hazine Bonoları, Gelir Ortaklığı Senetleri

Hisse Senedi: Bir anonim şirketin sermayesinin birbirine eşit paylardan bir parçasını temsil eden ve kanuni şekil şartla­rına uygun olarak düzenlenen, hukuken kıymetli evrak hük­münde bir belgedir.

Kar ve Zarar Ortaklığı Belgeleri: Anonim ortaklıklarının kar ve zarar ortak olmak üzere iştigal sahalarına giren tüm fa­aliyetlerin gerektirdiği finansman ihtiyaçlarını karşılamak için yurt içinde ve yurt dışında satılmak üzere çıkardıkları kı ymetlerdir.

     Katılma İntifa Senedi (KİS): Ortaklıkların nakit karşılığı satılmak üzere, ortaklık haklarına sahip olmaksızın, kardan payalma, tasviye bakiyesinden yararlanma, yeni payalma gi­bi haklar sağlayan menkul kıymetlerdir.

Yatırım Fonu Katılma Belgeleri: Türkiye'de kurulmuş olan yatırım fonlarının birbirine eşit bir payını temsil eden menkul kıymetlerdir.

     Hisse Senedi ile Değiştirilebilir Tahvil: Sahibine belli bir süre içinde tahvillerini aynı ortaklığın çıkaracağı hisse senet­leri ile belli fiyatlar üzerinden değiştirme hakkı veren tahvil­lerdir .

Banka Bonoları: Kalkınma ve yatırım bankalarının borç­lu sıfatıyla düzenleyip Kurulca kayda alınmasına müteakip ihraç ettiği emre veya hamiline yazılı kıymetli evraktır.

Banka Garantili Bonolar: Kalkınma ve yatırım bankalarından kredi kullanan anonim ortaklıkların, bu kredilerin te­minatı olarak borçlu sıfatıyla düzenleyip alacaklı bankaya verdikleri emre muharrer senetlerden, bu krediyi kullandırmış olan bankaca kendi garantisi altında ve Kurulca kayda alın­masını müteakip ihraç edilen kıymetli evraktır.

Finansman Bonosu: ihraççıların borçlu sıfatıyla düzenle­yip Kurul kaydına alınmak suretiyle ihraç ederek sattıkları emre veya hamiline yazılı menkul kıymet niteliğindeki kıy­metli evraktır.

Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler: İhraççıların kendi tica­ri işlemlerinden doğmuş doğrudan veya temellük edilmiş ala­caklar karşılığında ihraç edilen kıymetli evraktır.

Hazine Bonosu: Vadesi 1 yıldan az olan Devlet iç borçlanma senetleridir. 

Gelir Ortaklığı Senedi (GOS): Belli bir kamu altyapı tesi­sinin belli bir süre içindeki gelirinin belli bir oranındaki bölü­müne karşılık gösterilen kamu ortaklığı idaresi tarafından çı­karılan bir menkul kıymettir.

Hisse senedi; bir anonim şirketin sermayesinin birbirine eşit paylarından bir parçasını temsil eden ve kanuni şekil şart­larına uygun olarak düzenlenen hukuken kıymetli evrak hükmünde bir belgedir. TTK'nın hisse senetleri ile ilgili 399 ye devamı maddeleri içinde hisse senetleri tanımlanmamış sadece nitelik ve özellikleri belirlenmiştir. Geniş ve bilimsel bir tanımlama şöyle yapılabilir: Hisse senedi sermayesi paylara bölünmüş ve karşılığında kıymetli evrak niteliğinde hisse senedi çıkarabilen anonim ortaklık veya sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklıkların, kanuni şekillere uygun olarak düzenledikleri belgeler olup, sermayesinin belli bir oranını temsil ve sahiplerine o oranda ortaklık hakkı sağlayan senetlerdir. 

Hisse Senedi Türleri

Hisse senetleri TTK'nın 409. maddesine göre hamiline ve­ya nam"a yazılı olmak üzere ikiye ayrılırlar. Bu ayrımın dışında hisse senetleri çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir.

Hamiline ve Nam'a Yazılı Hisse Senetleri ayrımı

Bu ayırımın önemi hisse senetlerinin devir işlemlerinde ortaya çıkmaktadır. Hamiline yazılı hisselerde devir işlemi testimle tamamlanırken, nam' a yazılı hisselerin devir işlemlerinde ayrı kaynaklar nedeniyle devir ciro edilmiş senedin devir alana teslimi ve şirketi pay defterine kaydedilmesi ile mümkün olmaktadır.

Adi ve İmtiyazlı Hisse Senetleri

Hisse senetleri, ana sözleşmede aksine bir hüküm yok­sa sahiplerine eşit haklar sağlarlar. Bu tip hisse senetlerine adi hisse senetleri denir. Bir kısım hisse senetleri ise adi hisse senetlerine nazaran kara iştirak ve genel kurulda oy kullanma bakımından TTK'nın 401. maddesine dayanıla­rak ana sözleşme ile sahiplerine imtiyazlı haklar tanıyabi­lir. Esas sözleşme ile imtiyazlı hisselere kardan belli oran­da özel temettü dağıtımı öngörülebilir, rüçhan hakkı kulla­nımında, oy hakkında, tasfiye sonucuna katılmada, organ üyeliklerinde aday göstermede tesislerden yararlanmada  bazı ayrıcalıklar tanınabilir.

Bedelli ve Bedelsiz Hisse Senetleri

Yeni taahhüt veya ödeme yolu ile çıkarılan, diğer bir deyişle bedelli artırıma konu olan hisseler ya kuruluş aşa­masında çıkarılırlar ya da sermaye artırımlarında rüçhan hakkı kullanımıyla eski ortaklar tarafından veya halka arz yolu ile üçüncü kişiler tarafından satın alınırlar. Yedek akçe, dağıtılmamış kar, yeniden değerleme değer artış fonu gayrimenkul satış kazançları veya iştirakleri de­ğer artışlarının sermayeye eklenmesi nedeniyle çıkarılacak hisse senetleri için yeni bir ödeme veya yeni bir taahhüde gerek yoktur. Bu durumda yeni hisse senetleri eskisinin uzantısı olduğundan, bedelsiz hisse senetlerini edinme hakkı eski ortaklara yani pay sahiplerine aittir.

Primli ve Primsiz Hisse Senetleri

         Türk hukuk sisteminde nominal değeri bulunmayan his­se senedi ihracı söz konusu değildir. Öte yandan TTK 286. maddeye göre de nominal (itibari) değerinden aşağı bir be­delle de hisse senedi ihraç edilemez. Üzerine yazılı değer ile ihraç edilen hisse senetlerine primsiz, nominal değerin­den yüksek bedelle ihraç edilen hisse senetlerine primli hisse senedi denir. Primli hisse senedi ihracı için ya esas sözleşmede hüküm bulunmalı ya da genel kurul tarafından karar alınmalıdır. Kayıtlı Sermaye Sisteminde ise, esas sözleşme ile yetki verilmiş olmak üzere, yönetim kurulu karan ile primli hisse ihraç edilebilir. Primli hisse ihraç

edilmesi halinde oluşacak emisyon primleri vergiye tabi olmaktadır. 

Kurucu ve İntifa Hisse Senetleri 

Kurucu hisse senetleri, belli bir sermaye payını temsil et­mediği gibi şirketin yönetimine katılma hakkını da vermez. Bu durumda, kuruluş hizmeti karşılığı olmak üzere, ana sözleşme hükümleri gereğince, şirket karının bir kısmını iştirak hakkı temin etmek üzere ve daima kurucuların adlarına yazılı olmak şartıyla ihraç edilir. (TTK m.402) İntifa hisse senetleri, şirket genel kurulunun alacağı kararla bazı kimselere çeşitli hizmetler ve alacak karşılığı olarak kuruluştan sonra verilen ve sermaye payını temsil etmeyen hisse senetleridir. 

Hisse Senetlerinin Yatırımcılara Sağladığı Haklar

Hisse senedi şirket sermayesinin belirli bir kısmını temsil eder ve sahibine her türlü ortaklık haklarından yararlanma imkanı verir.

Bu haklar;

. Şirketin Ünvanı, Esas Sermaye Miktar, Şirketin Tescil Tarihi, Senedin Türü (Nam'a, Hamiline, Adi kurucu vs.), Senedin itibari değeri.

Ancak kanunun önerdiği bu şekil şartlarından başka seçimlik olarak aşağıdaki bilgiler de hisse senetlerine eklenebilir:

. Senedin ihraç tarihi, Esas sözleşmenin bazı önemli ve ikili maddeleri, Senedin ihtiva ettiği pay adedi, Önceki sermaye artırımına ait bilgiler, Kuponlara ilişkin bilgiler, Kuruluşu veya sermaye artırımını Onaylayan mahkeme ka­rarının tarih ve numarası, Senedin tertip, gurup ve serisi.

            SPK 23.06.1989 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan, Se­ri I, No V Tebliği ile halka açık şirketlere geniş kapsamlı bir hisse senedi standardı getirmiş ve kullanılacak kağıdın niteli­ği, baskıda kullanılacak renk ve desenler, boyutlar, kupon boyutları, sayıları ve dizilerini, kuponların numaralandırılması Ve kullanım esasları, hisse senetlerinin içeriği gibi konularda standart düzenleme yapmış bulunmaktadır.

Nominal (itibari) Fiyat: Pay senedinin yazılı olan fiyatı­dır. Toplam sermayenin miktarını belirleyebilmek ve bunun­la ikili muhasebe kayıtlarını yapabilmek için pay senedini} ilk çıkarılışı sırasında ortaklık yönetimi tarafından verilen, de­ğerdir. Uygulamada en sık görülen pay senedi nominal fiyatı 1000 TL'dir. Minimum 500 TL olabilir. 100 TL ve katlarında farkla arta bilir.

İhraç Fiyatı: Hisse senetlerinin şirket tarafından çıkar dışı aşamasında satışa sunulduğu fiyattır. Halka arz fiyatı da denilebilir.

Piyasa Fiyatı: Bir pay senedinin sermaye piyasasında alıp satıldığı fiyat, o pay senedinin piyasa fiyatı olarak tanım­lanır. Arz ve talep koşullarına göre oluşan fiyattır. Halka açık olup, borsada işlem senetler için geçerlidir.

Borsa Fiyatı: Borsada işlem görmeye başlayan hisse senetlerinin, borsadaki arz ve talep koşullarına göre oluşan fiyattır. 

Hisse Senedinin Değer Tanımlamaları 

     Hisse senedi değer tanımlamaları, hisse senedi verimliliği­nin saptanmasında kullanılan ölçümlerde ve analizlerde ele alınan tanımlanmalardır.

İşleyen Teşebbüs Değeri: Burada, işletmenin bir bütün olarak çalışır durumda devredilmesi halinde bulacağı değer

Söz konusudur. Tasfiye değeri, piyasa değeri için alt sınırı oluştururken, işleyen teşebbüs değeri de üst sının oluşturacaktır.

Net Aktif Değeri: Hisse senedinin belirli bir faaliyet dönemi sonunda (genellikle bir yıl) düzenlenen bilançodaki net aktif tutarı ile tanımlanmasıdır.

Alternatif Gelir Değeri: Ortaklar tarafından oluşturulan sermayenin, şirket içinde şirket sermayesi şeklinde kullanılmayıp, başka bir yatırım alanında değerlendirilmiş olması halinde, hisse senetlerine yatırılan sermaye miktarı ile elde edilebilecek alternatif gelirden bir hisseye düşen gelir tutarının açıklar. 

Kamu kesimi kurum ve kuruluşlara özel kanunla kısa, va­deli nakit ihtiyacını karşılamak, yatırımların finansmanını sağlamak gibi amaçlarla menkul kıymet ihraç yetkisi tanın­mıştır .

Hazine tarafından ihraç edilen menkul kıymetler de vade yapısına göre Hazine Bonosu veya Devlet Tahvili (HB/DT) olarak adlandırılırlar.

Hazine Bonosu: Bir yıldan daha kısa vadelerde ihraç edi­len menkul kıymetlerdir. 

Devlet Tahvili: Bir yıl veya daha uzun vadeli olarak ihraç edilen menkul kıymetlerdir. 

ihraç edilen menkul kıymetlerin kupürleri min. 5 milyon TL nominal olarak düzenlenmektedir. Yapılacak işlemlerde nominal tutar belirlenirken 5 milyon TL. nominal ve/veya katlan olmasına dikkat edilmelidir. 

Hazine bonoları nominal değer üzerinden belirli bir faiz oranı ile iskonto edilerek satışa sunulmaktadır. Devlet tahvil­leri ise hem iskontolu hem kupon ödemeli olarak ihraç edile­bilir. Kupon vadeleri her 3 ayda bir öden1eli ve senede bir ku­pon ödemeli olarak düzenlenebilir. Bunun dışında enflasyona (TÜFE) endeksli tahviller de ihraç edilmektedir.

     Sermaye Piyasası Kurulunca "Menkul kıymetleri geri alma veya geri satma taahhüdü ile alım satımı" yetki belgesi almış aracı kurumlarca daha önce ihraç edilmiş olan sermaye piya­sası araçlarının yazılı bir çerçeve anlaşması uyarınca, kendi aralarında veya gerçek ve tüzel kişiler ile belirli bir vade ve belirli bir fiyattan geri alma satma taahhüdü ile alış-satış iş­lemlerine Repo/Ters Repo denmektedir. Repo işlemleri ban­kalar ve A tipi aracı kurumlar tarafından yapılabilmektedir.

Repo işlemlerinde vade serbestçe belirlenir. Piyasa koşul­larına göre bazı durumlarda kısa vadeler, bazı durumlarda uzun vadeler tercih edilir. Ancak, repo işlemi yapan yatırım­cılar, genellikle ellerinde bulunan ve ne zaman kullanılacağı önceden belli olmayan paralarını çok kısa vadelerde değerlen­dirirler. En çok kullanılan vade DIN (overnight) yani gecelik repodur. DIN repo, reponun yapıldığı günden başlamak üzere takip eden ilk iş günü vadesi sona eren repolara denmektedir. Dolayısı ile cuma günleri yapılan DIN repolarda vade 3 gün, herhangi bir resmi tatil öncesinde yapılan DIN repolarda vade tatil süresine göre arada geçen gün sayısı kadardır.

Yatırımcılardan, katılma belgeleri karşılığı toplanan paralarla belge sahipleri adına riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre hareket ederek menkul kıymetlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır. Ya­tırım fonları, bankalar, aracı kurumlar ve sigorta şirketleri ta­rafından kurulabilir. Kuruluşta asgari fon tutarı 100 milyar en az olamaz. (Bu tutar her yıl ilan edilen yeniden değer­ katsayısı oranı dikkate alınarak belirlenir) 

      Yatırım fonları kurulurken, fonun çalışma şeklini, yatırım yapılacak kıymetlerin niteliği ve asgari-azami miktarlarını  gösteren kuralları içeren içtüzük hazırlanır ve kurucu tarafın­dan tahsis edilecek fon tutarı kadar avans ile içtüzükte belirti­len hükümler çerçevesinde bir portföy oluşturulur. Oluşturu­lan portföy paylara bölünerek payları temsil eden katılma bel­geleri halka satışa sunulur. Satıştan elde edilen tutarlar ile ku­rucu tarafından tahsis edilen avans geri ödenir. Avansın tama­mı geri ödendikten sonra, mal varlığı ve hesaplarının takibi açısından fon, kurucudan bağımsız bir tüzel kişilik olarak iş­levine devam eder. Kurucunun yatırım fonundan elde edeceği gelir sadece fon toplam değeri üzerinden alınacak yönetim ücretidir. Yönetim ücretinin oranı yatırım fonu içtüzüğünde belirtilir.

Yukarıdaki bilgi çerçevesinde; katılma belgelerinin satı­şından elde edilen nakit kurucu açıs1ndan hiçbir zaman kaynak teşkil etmez. Çünkü katılma belgesi karşılığında fona ge­lecek nakit karşılığında bir menkul kıymet alınarak değerlen­dirilmek zorundadır. 

Bu böyle görünse de fona yapılacak hisse alım-satım iş­lemleri, kurumun yatırım şirketinden yapılacağına ve bu yatırım şirketi de işlemlerden komisyon alacağına göre aslında alım-satım işlemleri üzerinden yatırımcı gizli bir bedel daha öder. Ayrıca fondan her an bazı çıkışlar olabileceğinden fonun minik bir kısmı nakit olarak tutulursa herhalde bu mali­ etsiz kaynak, fonu işleten kurumun şubelerinden birinde yatacaktır. 

Kaç Çeşit Yatırım Fonu Vardır?

Yatırım fonları, içtüzüklerinde belirtilmek koşuluyla aşa­ğıdaki tür1erde kurulabilir.

i) Fon portföyünün en az % 51 'ini devamlı olarak 

a) Kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına ya­tırmış fonlar "TAHVİL VE BONO FONU",

b) Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye' de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fon­lar "HİSSE SENEDİ FONU",

e) Belli bir topluluğun menkul kıymetlerine yatıran fonlar "GRUP FONU", 

f) Yabancı özel ve kamu sektörü menkul kıymetlerine yatırmış fonlar "YABANCI MENKUL KIYMETLER FONU" 

g) Ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı ser­maye piyasası araçlarına yatırmış fonlar "ALTIN VE DİĞER KİYMETLİ MADENLER FONU",

      ii) Portföyünün tamamı; 

h) Hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı sermaye piyasa­sı araçlarından en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon portföy değerinin % 20'sinden az olmayan fonlar "KARMA FON", 

ı) Vadesine 90 günden az kal.mı.ş sermaye piyasası  araçlarından oluşan fonlar "LIKIT FON",  

j) Portföy sınırlamaları itibariyle yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonlar "DEGIŞKEN FON" ,

   iii) Portföyünün en az % 80'1 devamlı olarak; 

k) Kurul tarafından uygun görülen bir endeksin değeri ile fonun birim pay değeri arasındaki korelasyon kat­sayısı en az %90 olacak şekilde, endeks kapsamında­ki menkul kıymetlerin tümünden ya da örnekleme yoluyla seçilen bir kısmından oluşan fonlar "EN­DEK S FON"" olarak adlandırılır.

Fon içtüzüklerinde belirtilmek suretiyle, portföy değerinin aylık ağırlıklı ortalama bazda en az % 25'ini, devamlı olarak mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınan Kamu İktisadi Teşebbüsleri dahil Türkiye'de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar; A tipi, diğerleri B tipi olarak ad­landırılır ve bu tipler fon türleri ile birlikte belirtilir.

Eurobond; ülkenin dış borçlanmasında kullandığı, genellikle Euro ve Dolar cinsinden ihraç edilen ve uzun vadeli borçlanma senetleridir. Tanım olarak hazine bonosu ve devlet tahvilleri ile benzerdir. Ancak, daha önce de belirtildiği üzere iç borçlanmaya yönelik olan bu kağıtlar DİBS (Devlet İç Borç­lanma Senedi) olarak tanımlanmakta iken, Eurobondlar dışborç statüsündedirler.

Eurobondlar ülkemizde nominal değerleri üzerinden ihraç edilmekte ve vadelerinde, sahibine yine nominal değer üze­rinden geri dönüşleri olmaktadır. Ancak vade boyunca genel­likle yılda 1 ya da 2 kere olmak üzere kupon ödemeleri ol­maktadır. Dolayısıyla bu kağıtların satış fiyatlarını ya da ve­rimlerini hesaplamak gerektiğinde, vade sonunda alınacak it­fa değerinin yanısıra vadeye dek alınacak kupon ödemeleri de dikkate alınmalı ve tüm bu nakit akışları bugüne indirgenme­lidir .

Mevduat hesabı açılışında hesaba yatırılacak tutan sınırla­yan bir düzenleme bulunmamaktadır. Bankalar maliyetleri ile ilgili olarak belirleyecekleri bir tutardan düşük ortalaması bulunan vadesiz hesaplardan masraf talep edebilir, tespit edecekleri bakiyenin altında bulunan vadesiz mevduat hesaplarına faiz tahakkuk  ettirmeyebilirler. vadeli mevduat hesabı açıla­bilmesi için bir alt sınır getirebilir. 

Bankalar mevduat hesabı açılışlarında ve hesap kullanılac­ak yapılacak diğer bankacılık işlemlerinde, vergi kimlik numarası, Türk uyruklu gerçek kişiler için nüfus hüviyet cüzdanı, sürücü belgesi veya pasaport, yabancı uyruklu kişiler için kendi ülke pasaportu veya ikamet tezkeresi, ticaret siciline kayıtlı tüzel kişiler için tescile dair belgelerinin bir örneği ile tüzel kişi adına hareket eden kişinin temsile yetkili olduğuna dair belge ve imza sirküleri fotokopisini talep ederler. Mevduat hesabı açılışında damga vergisine tabi sözleşme/taahhütname imzalanması, banka tarafından verilen hesap cüzdanlarında ise banka şube ismi ve genelde iki yetkili imzasının bulun­ması gereklidir. imzalanan sözleşme veya taahhütname ile banka hesap cüzdanlarında bulunan açıklamalardan bilgi edi­nilmesi yararlı olacaktır. 

iki veya daha fazla gerçek veya tüzel kişinin ortak kullan­ması amacıyla bankalarda açtırdıkları hesaplara "müşterek hesap" adı verilir. Müşterek hesaplar vadeli veya vadesiz olabilir ve verilecek yazılı talimata göre müşterek imza ile veya münferiden kullanılabilir. 

Vadeli Mevduat: Belirli bir süre sonunda geri çekilmek şartıyla açılmış, bir günden daha uzun vadeli mevduat hesap­larıdır. Vadeli mevduat süreleri TC Merkez Bankasınca belir­lenmektedir. Bankalarca 1 aya kadar, 3 aya kadar, 6 aya kadar ve 1 yıla kadar vadeli mevduat hesabı açılabilir. 

ihbarlı Mevduat: Çekileceği tarihten 7 gün önce yazılı bir ihbar ile bankadan geri alınabilecek mevduattır. 

Kırık Vadeli Mevduat: Tasarruf sahibi 1 ay, 3 ay, 6 ay ve 1 yıl gibi sabit vadeler veya ihtiyacına göre bir yıla kadar olar vade dilimlerinde tanınmış olan kırık vade imkanından fayda. lanıp, ara mevduat grubunda da istediği tarihte vadesi dolaca} şekilde hesap açtırabilir. Kırık vadeli TL mevduat hesapları nın vadesi 7 günden az olamaz. 

Vadeli hesapların vadesi sonunda yenilenmesi (temdit edilmesi) müşterinin talimatı veya hesap cüzdanı ile müraca­at edilmesi halinde yapılır. Hesabın aynı veya farklı bir vade yeniden açılması anlamındaki yenilemede, yenileme tari­hinde banka tarafından uygulanan faiz oranı geçerli olacaktır. Müşteri talimat veya talebinin bulunmaması halinde vadeli mevduat hesaplarının faizli bakiyelerine vade sonundan itibaren vadesiz mevduat faizi uygulanabilir. 

TL hesaplarındaki vadeler;

1 aya kadar vadeli olan hesaplar: 7 – 30
3 aya kadar vadeli olan hesaplar: 31 - 90
6 aya kadar vadeli olan hesaplar: 91 - 180
1 yıla kadar vadeli olan hesaplar: 181 - 364 gün olarak hesaplanır. 

Diğer taraftan, döviz tevdiat hesaplarında kırık vade uygulaması 28 günden başlar ve vadeler; 

Mevduat faizi hesaplamasında kullanılan bazı terimler var. Şimdi bunları gözden geçirelim: 

Valör: Faiz hesabına esas teşkil eden tarihe valör tarihi de­nir. Paranın bankaya yatırıldığı günü takip eden ilk işgünüdür. Vadeli hesaplar, vadelerinde çekilmeden yenilendikleri tak­dirde önceki hesabın vade sonu tarihi yeni hesabın valör tari­hi olmaktadır. Döviz tevdiat hesaplarında efektif teslimatı ile hesap açılırsa paranın bankaya yatırıldığı günü takip eden ilk işgünü valör olarak verilmekte, travellers, eurocheque ve banka çekleri ile açılacak hesaplarda ise valör tarihleri 7-15 gün arasında değişebilmektedir. Muhabirlerden alınan ödeme emirleri ve yurtdışı temsilcilikler vasıtasıyla gelen havaleler­ de valör tarihleri bankadan bankaya değişiklik göstermektedir. 

Vade: Hesap açılışında, valör tarihi ile hesabın kapatılma­sı için tespit edilen tarih arasındaki süredir. Vade sonu hesa­bın kapatıldığı (paranın çekileceği) tarihtir. Vadenin ay veya yıl olarak belirlenmesi halinde vade sonu, vadenin son buldu­ğu ayda valör tarihine karşılık gelen gündür. O ayda valör ta­rihine karşılık gelen gün yoksa, ayın son günü vade sonudur.

Gün sayısı: Faiz gün esasına göre hesaplanır. Faiz hesabı­na esas gün sayısına valör tarihi dahil edilirken vadenin son günü dahil edilmez.

Bankaların müşterilerine ödeyecekleri mevduat faizleri­ üzerinden Bakanlar Kurulunca tespit edilecek oranlar üzerin­den gelir vergisi ve fon kesintisi ( stopaj) yapılır. Gelir vergisi oranlan:

TL mevduatlar için: 

Vadesiz ve ihbarlı hesaplarda, %16
3 aya kadar (3 ay dahil) vadeli hesaplarda, % 16
6 aya kadar (6 ay dahil) vadeli hesaplarda, %14
1 yıla kadar vadeli hesaplarda, % 1 O .
1 yıl ve daha uzun vadeli hesaplarda, 0/06 olarak tespit edilmiş, ve bu tutarlar üzerinden ayrıca %10 fon kesintisi yapılmaktadır.

Döviz mevduatlar için: 

1 yıla kadar vadeli hesaplar için, %18
1 yıldan uzun vadeli hesaplar için, % 16

Konvertible döviz ise diğer ülke paralarına çevrilebilen dö­vizlerdir. Bu tür dövizler, değer işlem, ticari hacim ve istikrar bakımından uluslararası geçerliliğe sahiptirler. Bir ülke para­sının diğer ülke parasına serbestçe dönüştürebilmesine kon­vertibilite denir. Ancak ülke koşullan gereği bir ülkede kon­vertibil olarak kabul edilen bazı yabancı paralar diğer bir ül­ke için konvertibil olmayabilir. 

Türkiye'de TCMB tarafından döviz ve efektif fiyatlan ayrı ayrı belirtilen yabancı paralar konvertibile olarak kabul edi­lir. Bu dövizler TC MB tarafından günlük olarak ilan edilir. Şimdi de döviz ile ilgili çeşitli terimleri gözden geçirelim:

Parite (çapraz kur): Yabancı paraların birbirlerine olan oranıdır. İlan edilen günlük kur listelerinde "Diğer Dövizlerin Dolara Olan Pariteleri" ya da "Çapraz Kurlar" başlığı altında bu oranlar verilir.

Evalüasyon: Dönem sonlarında döviz hesaplarının belirle­nen kurlara göre TL'ye 'dönüştürülerek dönem sonu gerçek değerlerinin saptanması işlemidir.