Bütçe Nedir

Bir kurumun gelecek döneme ilişkin gelir ve gider tahminlerinin sınıflandırıldığı cetvel. Başta devlet olmak üzere bütün kurumların bütçeleri vardır. İktisat bakımından önemli olan devlet bütçesidir. Bu bütçenin gelir kısının temel kalemi vergilerdir. Giderler ise devletin personeline yaptığı maaş ve ücret ödemelerinden oluşan cari harcamalar, yatırımlardan oluşan yatırım harcamaları ve emeklilere verilen ödemelerin oluşturduğu transfer harcamalarından oluşur. 

Bütçe Açığı

Devlet giderleri, gelirlerini aşarsa aradaki fark bütçe açığını oluşturur. Günümüz devletlerinin başlıca sorunlarından birini bütçe açığı teşkil eder. Çünkü bu açıklar genellikle para basılmasına ve bu da enflasyona neden olmaktadır.

Bazı durumlarda hükümetler bütçe açığını bir iktisat politikası aracı olarak kullanır ve açığı özellikle yaranırlar. Durgunluk dönemlerinde, ekonomi talep yetersizliği yüzünden atıl kapasite ve işsizlik sorunu ile karşılaşmışsa bütçenin açık vermesi yoluyla talep yaratılması ve ekonominin canlandırılması yoluna gidilir. 

Bütçe Denetimi

Hükümetin, Meclis'ten aldığı yetkiyle gerçekleştirdiği harcamaların ve gelir toplama faaliyetinin, alınan yetki çerçevesinde yapılıp yapılmadığının kontrolü. Bunu Türkiye'de Sayıştay yapar 

Bütçe Denkliği 

Bütçenin gelir ve giderinin birbirine denk olması. Buna denk bütçe de denir. Muhafazakar iktisatçılar ve maliyeciler denk bütçeyi savunurlar. Enflasyonun bütçe denkliği ilkesine uyulmamasından ileri geldiğini söylerler. Öteki iktisatçılar ise milli gelir sürekli dalgalandığı için, vergiler de gelire bağlı olduğundan, denk bütçenin yıllık olarak uygulanması halinde devlet harcamalarının da devamlı dalgalanacağını söylerler. Oysa ekonominin daralma dönemlerinde harcamaların istikrarlı olması, ekonomide bu daralmaya karşı bir set Oluşturur. O nedenle ikinci gruptaki iktisatçılar bütçe denkliğinin dalgalanma Süresi bakımından sağlanması gerektiğini savunurlar. Yani, ekonomi daralırken bütçe açık vermeli, genişlerken ise fazla vermeli ve bunların sonucu olarak denklik sağlanmalıdır. Böylece hem para basımının nedenleri ortadan kalkar, hem de bütçe ekonomideki dalgalanmalara karşı bir kalkan gibi kullanılmış olur.

Bütçe Doğrusu

Neoklasik iktisatta üretici ve tüketici dengesi tahlili yapılırken kullanılan tahlil aygıtlarından biri. Üretici emek ve sermaye kiralarken, tüketici de mal alırken gelirinin yettiğinden fazlasını alamaz. Bu sınırlamayı göstermek için çizilen doğrunun adı bütçe doğrusudur. Eğimi malların (ya da üretim faktörlerinin fiyatlarının oranına eşittir.

Bütçe Dönemi

Bütçenin uygulandığı dönemdir. Genellikle bir yıldır. Avrupa Ekonomik Topluluğu'na dahil ülkelerde bütçe yılı takvim yılıdır.. Yani 1 Ocak'ta başlar. 31 Aralık'ta biter. Türkiye'de 1949'dan sonra bütçe yılının başlangıcı 1 Mart olarak kabul edildi. 1983'ten itibaren yeniden takvim yılı esasına dönülmüştür.

Bütçe Fazlası

Bütçenin gelirleri giderlerini aşarsa aradaki farka bütçe fazlası denir. Nadiren rastlanan bir durumdur. Ekonomi enflasyonist açık durumuna girerse (yani tam istihdam denge gelirinin üzerine çıkarsa) bir iktisat politikası uygulaması olarak bütçenin fazla vermesinin sağlanmasına çalışılır. Amaç ekonomide tam istihdam den­gesine dönülmesini sağlayıcı bir daralma yaratmaktadır. 

Bütçe Politikası

Hükümetlerin bütçe konusundaki yaklaşımına ve uygulamasına denir. Denk bütçe politikasında hükümetler gelir ve giderlerin eşitliğini amaçlar. Bütçe politikası aslında hükümetlerin genel iktisat politikalarının bir parçasıdır, dolayısıyla buna bağlıdır. Sözgelimi, genişletici iktisat politikası uygulamakta olan bir hükümet büyük bir ihtimalle açık bütçe politikasını tercih edecektir. 

Bütçe Tasarısı 

Türkiye'deki uygulamada bakanlıklar kendi bütçelerini hazırlar ve Maliye ve Gümrük Bakanlığı'na gönderir. Maliye Bakanlığı bunları birleştirir. kendi bütçesini de ekler ve Bakanlar Kurulu'na havale eder. Bakanlar Kurulu'nun onayladığı ve Meclis'e sunduğu bütçe önerisine bütçe tasarısı denir.