Türkiye Ekonomisi

Dünya Ekonomisi

Osmanlı Ekonomisi

Finansal Ekonomi

İşletme Ekonomisi

Hizmet Ekonomisi

Kalkınma Ekonomisi

Tarım Ekonomisi

Borsa ve Yatırım

Ekonomi Sözlüğü

Ekonomi Ders Notları

Ekonomi Düşünürleri

Genel Ekonomi Soruları

Özel İstatistik Arşivi

Özel İktisat Konuları

Açık Öğretim İktisat

Ekonomi Kurumları

Kamu Yönetimi

Kamu (Devlet) Maliyesi

Sigortacılık Konuları

Türkiye İktisat Tarihi

Yeraltı Ekonomisi

Kredi Kartı Piyasası

Gelişmekte Olan Ülkeler

Finansal Piyasalar

Kent Ekonomisi

Liberalizm

Forex Piyasaları

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Bütçeyi Yorumlamak, Bütçe Okumak

 Bütçede gelir ve giderlerin önceki yıllara ilişkin gelişmelerle, geçmiş ve beklenen enflasyon oranlarıyla karşılaştırılması, kamu kesiminin davranış kalıbını belirlemek ve maliye politikasının ala­cağı yönü anlamak açısından önem taşır. Eğer bütçe beklenen enf­lasyon oranına göre yüksek gider ve buna karşılık düşük gelir ön­görmüşse, yani bütçe açığı giderek büyüme eğilimi içindeyse o za­man "genişleyici bir maliye politikası" izlendiğinden söz etmek mümkündür. Böyle bir eğilimin enflasyonist baskı yaratabileceği­ne dikkat etmek gerekir. Tersi söz konusuysa, yani beklenen enflasyonun altında gider öngörüleri ve buna karşılık artan bütçe ge­lirleri hedeflenmişse o takdirde "daraltıcı maliye politikası" gün­demde demektir.

Bütçe giderleri açısından kritik kalemler personel giderleri ve transfer ödemeleridir (bu kalemin içinde yer alan faiz giderleri ve sosyal güvenlik kuruluşlarına transferler). Bütçe gelirleri açısından kritik kalem ise vergi gelirleridir. Vergi gelirleri dışındaki büyük ar­tışlar yıldan yıla devam etmeyecek artışlardır. Örneğin özelleştir­meler tamamlandığında böyle bir gelir kalemi bütçede yer almaya­caktır. O nedenle bu tip geçici gelirlerin bütçe geliri olarak sınıflan­dırılması bile tartışmalıdır. 

Bütçenin gidişini değerlendirmekte en önemli kalem bütçe açı­ğıdır. Bütçe açığının sürekli olarak arttığı ülkelerde bu açığın borç­lanmayla sürdürülmesi bir noktadan sonra hiperenflasyona gidi­şe yola açar. Son yıllarda bütçe açığı önemini yitirmiş buna karşılık "bütçe faiz dışı dengesi" (primary surplus) önem kazanmıştır. 

Bütçe faiz dışı dengesi şöyle hesaplanmaktadır:

Bütçe giderleri - Bütçe faiz giderleri = Bütçe faiz dışı giderleri Bütçe gelirleri - Bütçe faiz dışı giderleri = Bütçe faiz dışı den­gesi

Eğer bu dengede açık varsa bütçe gelirleri faiz dışındaki bütçe giderlerini bile karşılayamıyor demektir. Bu durum bütçe dengesi­nin sürdürülemez olduğunun göstergesidir.

Ekonomi politikasının genel hedeflerinin yanma bütçe öngö­rüleri konulmak suretiyle tutarlı bir maliye politikası izlenip izlen­mediği anlaşılabilir. Özellikle de bütçe faiz dışı dengesinin fazla ve­ya açık verdiğine bakarak geleceğe ilişkin sağlam öngörülerde bu­lunulabilir.

2001 yılında % 7 oranına çıkmış bulunan faiz dışı fazla yaşanan kriz ertesinde 2002 yılında % 4,7'ye düşmüş, 2003'te tekrar artırıl­maya başlanmıştır. Bütçe açığının finansmanına yönelik olarak dış borçlanmanın net katkısı giderek azalırken onun yerini iç borçlan­ma almıştır. Bu eğilimin devam etmesi halinde hazinenin iç piya­sadan borçlanmasının artacağını ve bunun faiz düşüşüne bir fren oluşturacağını tahmin etmek mümkündür.

Tablo: Bütçe Gelişmeleri (Milyon YTL) 

 

2001

2002

2003

2004

Gelirler
Vergi Gelirleri
Vergi Dışı Gelirler
Hibe
Katma Bütçe

51.813
39.768
11.375
1
669

76.400
59.635
15.262
405
1.098

100.238
84.334
14.031
131
1.742

109.887
90.093
17.225
755

Giderler
Faiz Dışı Giderler
Personel
Diğer Cari
Yatırım
Faiz Ödemeleri
Diğer Transferler

80.379 39.314 15.204
5.164
4.140
41.065 14.806

115.485
63.614 23.160
7.889
6.887
51.871 25.678

140.054
81.445 30.201
8.218
7.165
58.609 35.861

140.200 83.712
32.971
12.560
10.070
56.400
28.111

Bütçe Dengesi

-28.566

-39.085

-39.816

-30.313

Faiz Dışı Denge

12.499

12.786

18.793

26.175

Bütçe Emanetleri

1.490

1.765

-262

2.770

Avanslar

-5.041

2.933

-1.824

-2.874

Nakit Dengesi

-32.117

-34.387

-41.902

-30.417

Finansman
Dış Borçlanma Net iç Borçlanma Net Diğer Finansman

32.117
-4.448 23.202
13.363

34.387
16.570
17.474
343

41.902
2.684

42.884
-3.666

30.417
4.015
30.759
-4.356

FDF/GSMH (%)

7,0

4,7

5.2

6.1

 

 

 

Anasayfa - İktisat - Makale - Ekonomi - Borsa - İstatistik - Türkiye Ekonomisi - Ekonomi Sözlüğü - Gizlilik Politikası

Sağlık Bilgileri