Dünya Borsa Endeksleri 

Kaynak: Ceylan, 2003: 374-375. 

Hisse senedi endeksleri, hisse senedi piyasasının performansı ile ilgili olarak bilgi veren hisse senedi piyasasının genel göstergesidir (Babuşcu ve Hazar, 2007: 33). 

Endeks hesaplamaları vasıtasıyla temel ekonomik göstergelerle menkul kıymetler piyasası arasında karşılaştırmalar yapmak mümkün olmaktadır. Bu şekilde yatırımcıların portföylerinin belirli bir döneme ilişkin olarak gösterdiği performansı değerlendirmeleri mümkün olmaktadır (Taner ve Akkaya, 2009: 99). 

Genellikle piyasanın anlık durumu hakkında bilgi veren hisse senedi endeksleri (stock indexes and averages), Dünyada 1884'den itibaren kullanılmakta olup, genellikle üç farklı yönteme göre hesaplanmaktadır (TSPAKB, 2010: 136): 

-Aritmetik Ortalama formülüyle,

-Geometrik Ortalama formülüyle,

-Şirketlerin Piyasa Değerlerinin (Market Capitalization) kullanıldığı formüllerle. 

Aritmetik ortalama formülüne göre hisse senedi endeksi, hisse senedi fiyatlarının veya her biri için hesaplanmış olan basit endekslerin aritmetik ortalamasının alınması yoluyla hesaplanmaktadır. Hesaplama yapılırken hisse senedi fiyatlarının aritmetik ortalamasının alınması durumunda, endeksteki hisse senetlerine fiyatları oranında ağırlık verilmiş olmaktadır. Bu şekilde aynı oranda fiyat değişikliği olan iki hisse senedinden fiyatı daha yüksek olan endeksi daha fazla etkilemektedir. Diğer şekilde yapılan endeks hesaplamasında ise bütün hisse senetlerine eşit derecede ağırlık verilmiş olmaktadır. Dow Jones ve Nikkei, aritmetik ortalama kullanılarak hesaplanan endekslere örnektir (İMKB, 2006: 347). 

Geometrik ortalamaya göre hesaplanan hisse senedi endeksleri geçmişteki bir tarih veya döneme ait bir istatistiki değeri baz alarak, daha sonraki bir değerin bu baz alınmış   yıla   göre   nisbi   olarak   değişmesini   ölçmektedirler.   Bu   tip   endeks hesaplamaları yapılırken hisse senedinin bugünkü değeri baz alınan tarihteki fiyata bölünmektedir ve bulunan sayı genellikle 100 ile çarpılmaktadır. Aritmetik ortalamaya göre hesaplanan endeks aslında bir endeks değeri olmayıp, ortalama bir fiyatken; geometrik ortalama yoluyla hesaplanan endeksler gerçek anlamda endekstirler. Ancak bu iki endeksin de pazarı tam olarak yansıtmadığı düşünülmektedir. Çünkü her fınansal varlığın pazar içerisindeki yerinin farklı olmasına rağmen, bu iki yönteme göre yapılan endeks hesaplamalarında kullanılan her fınansal varlığa eşit derecede önem verilmiş olmaktadır (Sarıkamış, 2000: 258-259). 

Şirketlerin piyasa değerlerinin (market capitalization) kullanıldığı formüllerle hesaplanan endekslerde, piyasayı temsil etmesi amacıyla oluşturulan endeks portföyünün değerindeki artışlar veya azalışlar endeksteki artışlar veya azalışları vermektedir. Bu endeksler hesaplanırken, toplam piyasa değeri; halka açılmış olan kısım, alım-satıma konu olabilecek kısım, ilgili endeksin hesaplandığı borsa kotunda bulunan kısım vb. gibi piyasa değerinin bir kısmı ya da eşit ağırlıklı olarak hesaplama yapılabilmektedir. Bu şekilde hesaplanan endekslere örnek olarak S&P 500, TOPIX, Financial Times (FT 100), NYSE Composite ve İMKB Endeksleri verilmektedir. NYSE, AMEX ve NASDAQ'da işlem görmekte olan 500 şirketin hisse senetlerini içeren S&P 500 endeksi toplam piyasa değeri ağırlıklıdır. Japonya'da Tokyo Borsası'nın birinci pazarında işlem görmekte olan 1500 şirketi kapsayan ve her 60 saniyede bir hesaplanarak duyurulan TOPIX Endeksi de piyasa değeri ağırlıklıdır. İngiltere'de hesaplanan Financial Times endekslerinden en önemlisi olan ve 100 hisse senedini içeren FT-SE 100 Share Index'de piyasa değeri ağırlıklı bir endekstir (İMKB, 2006: 348). 

İMKB hisse senedi piyasası endekslerinin oluşturulma amacı Borsa'da işlem gören hisse senetlerinin fiyatlarının ve getirilerinin bütünsel ve sektörel olarak performanslarının ölçülmesidir. Fiyat endeksleri hesaplanırken ve sürekliliğin sağlanmasında ödenen temettüyü dikkate almazken, sadece hisse senedinin değer kazanmasından kaynaklanan kazançları yansıtmaktadırlar (Canbaş ve Doğukanlı, 1997: 245-246).