Finansal Piyasalar

Finansal piyasalar, finansal sistemin bir parçası olarak tasarruf fazlası olan arz sahipleri ile borç talep edenler arasındaki fon transferinin yardımcı kuruluşlar vasıtasıyla sağlandığı piyasalardır Finansal piyasalar menkul kıymetlerin değişime uğradığı pazarlardır Fon arz edenler gelirlerinden daha az  harcama yapmakta ve tasarruf ortaya çıkartmaktadır Fon talep edenler ise tam tersi olarak gelirlerini geçen harcamalarda bulunurlar ve finansal pazarlarda fon gereksinimlerini karşılarlar 

Piyasanın işleyişi, tasarruf sahiplerinin gelir elde etme karşılığında fonları başkalarına devretmesi ile işletme, kurum veya kuruluşların bugünkü fonlarından daha fazlasını kullanarak yaratacakları gelir artışının bir kısmını ödeme karşılığında, başkalarına ait fonları kullanması ile başlar Finansal piyasaların devreye girmesi, işletme veya kurumların tasarruflarının, yatırımlarını karşılamaması durumunda, finansman sağlaması isteği sonucu ortaya çıkmaktadır Finansal piyasalarda fon, arz ve talep edenleri yardımcı kuruluşlar bir araya getirir ve fonların el değiştirmesini sağlarlar 

Fonların el değiştirmesi dolaylı ve doğrudan finansman olmak üzere iki şekilde gerçekleşmektedir Dolaylı finansmanda finansal kurumlar arz edilen fonlarla talepleri karşılarlar ve arz ile talep edenler arasında bir bağlantı bulunmaz Doğrudan finansman ile fon aktarımı durumunda ise fon arz edenler fonların kime verileceğini tercih eder ve bilirler, fon transferinde bir finansal kurum aracılık görevi yapmaktadır Bu finansal kurum tasarrufları kendi hesabına kabul ederek, karşılığında belli bir getiri vaat etmektedir (hisse senetleri, tahviller ve finansman bonoları)

Finansal piyasaların diğer bir önemli unsuru ise, fon arzı ile fon talebi edenler ve aracı kurumlardan oluşan bu sistemin kontrolünü sağlayan, düzenleyici nitelikteki kamu kuruluşlarıdır. (Türkiye'de SPK-Sermaye Piyasası Kurulu, Amerika'da SEC-Security Exchange Comission v.b ) Ayrıca finansal piyasaların işleyişini sağlayan aracı kuruluşlar, borsalar, takas saklama kurumları yanında, yatırımcıların doğru ve bu piyasanın işleyişinde çok önemli olan 'zamanında bilgi' alınmasına yardımcı olan bağımsız denetim şirketleri, derecelendirme kurumları ve teknolojinin gelişimiyle yatırımcıya kolaylık sağlayan ekonomi basını ve online bilgi hizmetleri bu piyasanın önemli unsurlarındandır.

Finansal Piyasaların Sınıflandırılması 

Finansal piyasaları fonların vadelerine, örgütlenme derecelerine, işlemlerine ve alıcı satıcı durumlarına göre dört başlık altında inceleyebiliriz 

Vadeleri Bakımından Finansal Piyasalar 

Finansal piyasaları para ve sermaye piyasaları olarak iki büyük başlığa ayırabiliriz. Bu ayırım finansal piyasaları vadeleri bakımından sınıflandırmaktadır. Günümüzde para piyasalarında da vadeli işlemler yapıldığından, para ve sermaye piyasaları arasında kesin bir ayrım yapılamasa da, genel olarak vadesi bir yıldan kısa olan finansal varlıkların işlem gördüğü piyasaya para piyasası, bir yıldan uzun vadeli finansal varlıkların işlem gördüğü piyasaya ise sermaye piyasası ismi verilmektedir.⁴ Sermaye piyasası doğrudan alıcı ile yatırım yapan şirket arasındaki ilişkiyken, para piyasalarında aracılık eden kurumlar bulunmaktadır.

Para piyasalarında yapılan işlemler, ulusal veya uluslararası para birimleri ile yapılmasına göre ikiye ayrılmaktadır. Yurt dışı piyasalarında uluslararası para birimleriyle yapılan parasal işlemleri üçüncü bölümde forex piyasaları adı altında görebiliriz. 

Para piyasalarının diğer bir incelenme yöntemi ise organize olma durumuna göre yapılmaktadır. Bankacılık sistemi örgütlenmiş para sistemini oluştururken,bu sistemin dışında kalan ve piyasaya fon aktaran diğer kişi ve kuruluşlar örgütlenmemiş para piyasasını oluşturmaktadır. Para piyasasın araçları olan bono, çek, euro-dolarlar ve poliçeler el değiştirirken arz ve talep sahipleri bir araya gelme zorunluluğunda bulunmamaktadırlar. 

Vadeleri bir yıldan daha uzun süren pay senedi, tahvil gibi menkul değerlerin alınıp satıldığı piyasalara ise sermaye piyasaları denilmektedir. Sermaye piyasasındaki en önemli arz sahipleri hükümetler, yatırım bankaları, devlet ve kamu işletmeleri ve sigorta şirketlerdir.⁶ Tasarruf sahibi olan taraf ile fon gereksinimi olan tarafların finansmanlarını sağlamaları sermaye piyasasını oluşturmaktadır. Fon ihtiyacı olan şirket veya kurumlar sermaye piyasası araçları ihraç ederek (tahvil , hisse senedi vb.) fon fazlası olan tarafın ise ihraç edilen araçları alması ile getiri hedeflemesi sermaye piyasası işleyişini sürekli kılmaktadır. 

Sermaye piyasasının etkin bir şekilde işleyişini devam ettirebilmesi için piyasanın güven verici bir şekilde ve açıklık ilkesine uygun olarak çalışması gerekmektedir. Bu nedenle bu piyasaları denetleyici kurumlar oluşturulmuştur. İşlevlerini gerçekleştiren bir sermaye piyasası ile tasarrufların yatırım alanlarına aktarılması sağlanmış ve kaynak dağılımının optimalleştirilmesi sağlanmış olmaktadır.

Para ve sermaye piyasaları olarak iki ana başlığa ayırdığımız fınansal piyasaların sınıflandırılmasını, örgütlenme bakımından, ihraç bakımından ve alıcı-satıcı bakımından olmak üzere alt başlıklara ayırabiliriz. 

Örgütlenme Durumuna Göre Finansal Piyasalar

Finansal Piyasaları organize ve tezgah üstü olarak inceleyebiliriz. Organize piyasaların belirli mekanları, üyelikleri bulunmakta bunun yanında yasalar ve kurallara göre işlemektedirler. Organize olmuş para piyasalarına örnek olarak bankaları, sermaye piyasalarına örnek olarak ise menkul kıymet borsalarını gösterebiliriz.⁸ (İstanbul'da İMKB, Amerika'da NYSE) Bu borsalarda hem spot hem de vadeli işlemler yapılabilmektedir. Organize piyasalar devamlı bir pazar oluşturdukları için yatırımcılara kolay likidite elde edilmesi sağlanmaktadır. 

Tezgah üstü piyasalar ise organize olmayan belirli bir yapı altında toplanmamış piyasalardır.⁹ Para piyasalarına örnek olarak Forex işlemleri de bu piyasalarda yapılmaktadır. Organize olmamış sermaye piyasalarında ise menkul kıymetler borsa dışında el değiştirmektedirler. 

İşlemlerine Göre Finansal Piyasalar 

Sermaye piyasaları işlemlerine göre birincil ve ikincil piyasalar olarak ayrılabilirler. Birincil piyasalarda ilk kez ihracı yapılmış menkul değerler el değiştirmektedirler. Menkul değerlerin ilk kez ihracı yapılırken dolaylı veya doğrudan finansman yöntemleri kullanılmaktadır. İkincil sermaye piyasası ise daha önceden birincil sermaye piyasasına ihraç edilmiş olan menkul kıymetlerin alınıp satıldığı piyasalardır. İkincil piyasada işlemler birincil piyasadan bağımsız olarak gerçekleşebilir, ancak ikincil piyasalarda işlem gören varlıkların performansı birincil piyasaları etkileyebilmektedir. 

Alıcısı ve Satıcısı Bakımından Finansal Piyasalar 

Alım satım işlemlerine göre finansal piyasaları dörde ayırabiliriz. Doğrudan arama piyasalarında alıcı ve satıcı birbirleri arasında anlaşılan fiyattan fonlarını el değiştirirler. Komisyoncu piyasalarda ücret karşılığında alıcı ve satıcıyı komisyoncu taraflar bir araya getirmektedir. Dealer piyasalarda ise aracılık yapan şirket veya kurumlar menkul kıymet stoğu oluşturarak işlemlerin yapılmasını sağlarlar. Mezat piyasalarda ise alış satış işlemleri komisyoncular aracılığı ile belli bir mekanda veya bilgisayar ortamında karşılaşmaktadır.