Güdümlü Ekonomi

Güdümlü ekonomi düzeni, kapitalist sistemin uygulamada kazandığı bir örgütlenme biçimidir. Bu düzende "merkezi otorite" ekonominin Örgütlenmesini ve yönetilmesini üstlenmiştir. Burada sözü edilen otoriteyi, genellikle devlet, bazı durumlarda mesleki örgütler temsil etmektedir. Liberal ekonomiye tepki olarak ortaya çıkan Eş güdümlü ekonomide temel ilke, devletin, ekonominin işleyişini düzenlenmesidir. Devletin bu düzenleyici müdahaleleri, dal M ileri aşamada kapitalist yapıyı "kalma ekonomi" düzenine götürmüştür. 

Birinci Dünya Savaşından sonra liberal kapitalizmin uygulayıcısı olan Batı Avrupa ülkelerinde, büyük ekonomik ve sosyal sorunlar ortaya çıkmış; çözülemeyen ve giderek büyük boyutlar kazanan bu sorunlar 1929 yılından başlayarak "Büyük Dünya Buhranı"na dönüşmüştür. 1933 yılında ABD Başkanlığına gelen F. Roosevelt, fiyat ve ücretlere yaptığı "müdahalelerle ekonominin yeniden piyasa kurallarına göre işlemesini sağlamıştır. Aynı dönemde Kıta Avrupası ülkelerinde de, devlet tarafından piyasa mekanizmasının aksayan yanlarını düzeltici ve düzenleyici önlemler alınmıştır. 

Birinci Dünya Savaşı, 1929 Buhranı ve İkinci Dünya Savaşı, kapitalist Avrupa ülkelerinde devleti geçici, dağınık ve kısa vadeli tedbirler yerine birbirleriyle tutarlı, sistematik ve uzun vadeli tedbirler uygulamaya zorlamıştır. 

Liberalizmin bunalımı ve sosyalizmin yetersizliği karşısında ortaya çıkan güdümlü ekonomiye, hem liberallerden, hem de sosyalistlerden eleştiri gelmektedir.

Güdümlü Faiz 

Devletin filiz oranlarının düzeyine ve yapısına müda­halesine "güdümlü faiz rejim'" denir. Güdümlü faiz rejiminde tavanlar kanarak faiz oranlarının belirli düzeyleri aşmaması, ya da tabanlar uygulanarak belirli düzeylerin altına düşmemesi sağlanır. Bu uygu­lamalar sonucunda piyasa güçlerinin faiz oranlarının oluşumu üzerindeki etkileri azalır. Özellikle fiyat mekanizmasının etkin biçimde çalışmadığı ekonomi­lerde fiyatlar üzerinde uygulanan yaygın denetim faiz oranlarının da denetim altında tutulmasını gerektire­bilir. Mal ve hizmet fiyatlarına olan müdahalelerin azalması, faiz oranına kamu otoritelerince müdahale edilmesinin en önemli gerekçesini ortadan kaldırıldı. Faiz oranlarına müdahale edilmesinin diğer gerekçe­leri olarak yatırımların özendirilmesi, selektif kredi politikasının uygulanabilmesi, maliyet enflasyonun önlenmesi ve bankalar arasındaki yıkıcı faiz rekabeti­nin önlenmesi ileri sün1lebilirse de bu gerekçelerin çoğunun haklılığı doğrulanamamaktadır. 

Güdümlü faiz uygulamasının en önemli sakıncaları ise faiz oranlarının ödünç verilebilir fonların arz ve talebini miktara, vadeye ve riske göre eşitleyememesi, para politikası uygulamasında ise bir araç, ara amaç ya da gösterge olarak kullanılamamasıdır. Özellikle hızlı enflasyon içinde bulunan ekonomilerde faiz oranlarına tavan konarak negatif reel faizlere yol açıl­ması, yalnız ekonomik etkinliği bozucu değil, sosyal açıdan da gelir dağılımını kötüleştirici sonuçlar yaratır. 

Türkiye'de 1887 tarihli Murabaha Nizamnamesinden 1 Temmuz 1980'e kadar güdümlü faiz rejimi uygulanmıştır. 1960'a kadar yasa değişiklikleri ile belir­lenen tavan faiz oranlan, 1960'dan sonra kararname­ler ile saptanmıştır. 1 Temmuz 1980'de serbest bırakılan faiz oranlan daha sonra bankalararası centil­menlik anlaşmalarıyla saptanmış ve en son olarak da 1982 tarihli k.1ramameyle faiz oranlannın mevduat piyasasındaki payları % 10'un üzerinde olan bankalarca belirlenmesi öngörülmüştür. 

Güdümlü Fiyat 

Tek karar mercii tarafından tek taraflı olarak tespit edilen fiyatı ifade eden bir terimdir. Karar mercii monopolcu bir firma, bir kartel bir kamu idaresi olabilir. Güdümlü fiyatlar, piyasası kuvvetleri tarafından serbestçe belirlenmiş değildir.