İhracat Nedir, İhracat Çeşitleri

ihracat, bir ülke sınırları içerisinde serbest dolaşımda bulunan (bu ülkede yetişen, üretilen, veya başka ülkelerden ithal edilmiş) malların ve hizmetlerin başka ülkelere satılması/gönderilmesi anlamına geliyor. Dar anlamda ise, yabancılara ya da Türkiye dışında yerleşik Türklere yapılan mal satışlarını ve söz konusu malların bu amaçla yurtdışına gönderilmesini ifade ediyor.

Bir satışın ihracat sayılabilmesi için şu özelliklere sahip olması gerekli:

*Satışların yabancı bir ülkeye yapılması
*İki taraflı ve çok taraflı ticaret anlaşmaları ile getirilen koşullara uyum yükümlülüğü
*Alışverişte bir yabancı paranın söz konusu olması
*Malların taşınması
*Malın varış ülkesine ithal edilmesi ile ilgili gümrük vergisi, katma değer vergisi ve varsa başka türlü vergiler ve diğer ithalat formaliteleri
*Malın çıkış yerinden varış yerine kadar maruz kalabileceği risklere karşı sigorta edilmesi, ödemelerde/bedellerin tahsilinde bankacılık sisteminin devreye girmesi
*İhracat desteklerinden yararlanabilmek için gerekli koşullara uyum

Kapsamının bu kadar geniş olması nedeniyle, dünyanın bütün ülkelerinde, ihracat mevzuatı, gümrük mevzuatı, kambiyo mevzuatı, standardizasyon mevzuatı, teşvik mevzuatı, katma değer vergisi mevzuatı gibi birçok bağlayıcı mevzuat tarafından ayrıntılı bir şekilde düzenleniyor. Bütün ülkeler (özellikle Dünya Ticaret Örgütü ve diğer uluslararası örgütlere üye olan ülkeler) bu tür mevzuat düzenlemelerinde, iki taraflı ya da çok taraflı ticaret anlaşmaları ve uluslararası ticari teamüllere uygun hareket etme gayreti içerisinde oluyor

Kayda Bağlı İhracat

Bazı malların ihracatındaki gelişmelerin hükümet makamları (Dış Ticaret Müsteşarlığı) tarafından yakından takip edilmesi gerekiyor. Bunun nedenlerini:

*Takip konusu malların ticaret politikaları açısından taşıdığı stratejik önem,
*Uluslararası anlaşmalar dolayısıyla Türkiye'nin yükümlülüklerini ne ölçüde yerine getirdiğini takip etmek,
*Türk firmalarının ticari menfaatlerini daha etkin koruyabilmek olarak sıralamak mümkün.

Bir malın ihracatı kayda tabi ise, ihracatı yapan kuruluşlar ihracattan önce bunu bağlı bulundukları ihracatçı birliğinde kayda aldırmak zorunda. İhracatın ihracatçı birliklerince kayda alınması; belirli bir sisteme göre ihracat istatistiklerinin tutulması, 'Gümrük Beyannamesi üzerine kayda alınmıştır’ meşruhatının konulması ve kayda alınan ihracat istatistiklerinin belirli periyotlarla Dış Ticaret Müsteşarlığı'na bildirilmesi anlamına geliyor.

Özelliği Olan İhracat

Bazı ihracat işlemleri, ihracat bedeli dövizlerin yurda getirilmesi ve ticari operasyonların yapılışı açısından önem taşıyor. Bu ihracat türleri ve bunlarla ilgili olarak firmaların dikkat edeceği hususlar şunlar:

Kredili ihracat: İhracatçı firmaların, alıcı partnerlerine, mal bedelini ödemeleri konusunda belirli bir süre tanımaları ve tanınan bu sürede ihracat bedeli dövizlerin yurda getirilmesine olanak veren bir ihracat şekli. Vesaik mukabili, mal mukabili ya da akreditifli ödeme şekillerine göre yapılan ihracatlarda, ihracat bedeli dövizleri fiili ihracattan itibaren belirli bir süre içinde Türkiye'ye getirip bir banka veya özel finans kurumuna bozdurma zorunluluğu var. Kredili ihracat, ihracatçı firmalara bu zorunluluğa tabi olmadan ihracat yapabilme olanağı getiriyor. Kredili ihracat, firmalara uzun vadeli ihracat bağlantısı yapma şansı veriyor.

Kredili ihracat yapmak isteyen firmalar, yabancı alıcıları ile bir kredi sözleşmesi yaparak kredi sözleşmesinin orijinali ve bir tercümesi ile birlikte bağlı bulundukları ihracatçı birliği genel sekreterliğine başvurmalı. Kredi sözleşmeleri şu özellikleri taşımalı:

Satıcı ve alıcı firmaların unvan ve adresleri sözleşmede belirtilmeli.
Alım satım konusu malın tanımı, tipi, kalitesi, standardı, miktarı, birim fiyatı ve toplam değeri belirtilmeli
Kredi vadesi ve taksit sayısı dayanıksız tüketim malları için en çok iki yıl dayanıklı tüketim malları ve yatırım malları için ise en çok beş yıl olmalı
Önemli Not: İhracatçı firmalar, kredi sözleşmesini düzenlerken, alacaklarını garanti altına alabilmek için, kredi kapsamındaki ihracatlarına karşılık, muteber bir bankanın garantisini de şart koşabilirler veya alıcılarından banka avalli poliçeler talep edebilirler.

Konsinye İhracat

Malların kesin olarak satılmadan yurt dışına gönderilmesine, bir yıllık satış süresi tanınmasına, bu süre içinde toptan veya perakende olarak satılan mal bedeli dövizlerin kesin satışı müteakip, kambiyo mevzuatının verdiği süre içinde Türkiye'ye getirilmesine ve satılamayan malların vergisel yükümlülüklere takılmadan geri getirilmesine imkan veren bir ihracat türü. Konsinye ihracatın şu tür faydaları var:

*Firmalara, ihracat bedeli dövizleri yurda getirme süresi ile ilgili sınırlamadan kurtarıyor. Malların belirli bir pazarda satış şansı olup olmadığını en az masraf ve formalite ile deneme şansı sağlıyor.
*Satılmayan malların Türkiye'ye geri getirilişinde gümrük vergisi ve KDV gibi vergi yükleriyle karşılaşılmamasını sağlıyor.
*Yabancı alıcıların iflası veya varlıklarının haciz edilmesi durumunda, ihracatçı firmaları zarara uğramaktan kurtarıyor (Konsinye satışlar emanet bırakılan mal niteliği taşıyor).
*Emanet varlıkların haczedilmesi veya iflas masasına dahil edilmesi söz konusu olmuyor.

Mallarını konsinye olarak ihraç etmek isteyen firmaların doğrudan bağlı bulundukları ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine başvurmaları gerekiyor. İhracatçı birlikleri, kendi inisiyatiflerinde olan konsinye ihracat izinlerini doğrudan, madde politikaları açısından önem taşıyan ürünler için gerekli izinleri ise Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın görüşünü almak suretiyle veriyorlar. Gümrük beyannamelerinin konsinye olarak tanzim edilmesi ve ihracatçı birliğine verilmesi ile başvuru yapılmış oluyor.

Kayda bağlı olmayan ve özelliği olan ihracat dışında kalan işlemler özelliği olmayan ihracatı oluşturuyor. Herhangi bir Türk firması herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan bir ürünü, kısıtlamaya tabi olmayan bir ülkeye, Merkez Bankasınca konvertibl addedilen bir para ile peşin döviz, mal mukabili, vesaik mukabili veya akreditifli ödeme şekillerinden biri ile yurt dışına gönderdiği zaman özelliği olmayan bir ihracat yapmış olur. Özelliği olmayan ihracat, bu kapsamda yapılan ihracatın önemsiz olduğu anlamına gelmemeli. Aksine özelliği olmayan ihracat toplam ihracatın çok büyük bir oranını oluşturuyor. ‘Özelliği olmayan’ ifadesinin seçilmesi, ihracat formaliteleri açısından yeknesak kuralların dışında başka bir formalite gerektirmeyen ihracat işlemlerini ifade etmek için kullanılıyor.