|
|
İstanbul Menkul Kıymetler Borsasının Yapısı
Konumuz
çerçevesinde birçok borsa isminden bahsedilmiştir.
Gerçekten de dünya üzerinde pek çok borsa mevcuttur.
Bir fikir oluşturması adına Tablo’da bazı borsaların
büyüklükleri (işlem hacimleri) açısından
gruplandırmasına yer verilmiştir.
Dünya Borsaları
|
Süper Borsalar |
Büyük Borsalar |
Orta Çapta Borsalar |
Küçük Borsalar |
|
- New York |
- Amerikan |
- Boston |
-İMKB |
|
Borsası |
Borsası |
- Düsseldorf |
- Oslo |
|
- Tokyo Borsası |
- Hong Kong |
- Hamburg |
- Tayland |
|
- Londra Borsası |
Borsası |
- Philadelphia |
- Atina |
|
|
- Pasifik Borsası |
- Seul |
- Kuveyt |
|
|
- Paris Borsası |
- Sidney |
- Tel-Aviv |
|
|
- Frankfurt |
- Singapur |
- Amman |
|
|
Borsası |
- Toronto |
- Viyana |
|
|
- Amsterdam |
- Mexico City |
- Jakarta |
|
|
Borsası |
- Montreal |
|
Kaynak: Taner ve Akkaya, 2009: 87.
Tablo ’da
IMKB’nin yeri küçük borsalar grubunda yer
almaktadır. Çalışma Türkiye özelinde
gerçekleştirildiğinden küçük borsa grubunda yer alan
İMKB’nin yıllar itibariyle işlem hacmi, işlem
miktarı ve sözleşme sayıları gibi verileri de en
güncel haliyle içeren bazı sayısal veriler Tablo ’da
görülmektedir. Ancak Tablo ’da yer alan Toplam İşlem
Hacmi, Toplam İşlem Miktarı, Günlük Ortalama İşlem
Hacmi ve Günlük Ortalama İşlem Miktarı sütunlarında
yer alan değerler enflasyondan arındırılmamış
değerleri ihtiva ettiğinden Tablo 5’de yer alan
ilgili yıllara ait Gayri Safı Milli Hasıla (GSMH)
Deflatörleri yardımıyla enflasyondan arındırılmış
reel hale getirilmiştir. Böylece İstanbul Menkul
Kıymetler Borsası Hisse Senedi Piyasasına ilişkin
bazı verilerin daha anlamlı bir şekilde
karşılaştırabilir olacağı düşünülmektedir.
Aşağıda yer alan Tablo’da istanbul Menkul Kıymetler Borsası’nın
kurulduğu 1986 yılından itibaren Türkiye İstatistik
Kurumu’ndan (TÜİK) elde edilen 2006 yılı dahil GSMH
Deflatörleri yıllar itibariyle görülmektedir.
Tablo - Yıllar İtibariyle GSMH Deflatörleri
|
YILLAR |
GSMH Deflatörü |
|
1986 |
74,9 |
|
1987 |
100,0 |
|
1988 |
169,7 |
|
1989 |
297,8 |
|
1990 |
469,5 |
|
1991 |
747,3 |
|
1992 |
1.221,8 |
|
1993 |
2.044,8 |
|
1994 |
4.238,3 |
|
1995 |
7.932,0 |
|
1996 |
14.119,6 |
|
1997 |
25.587,3 |
|
1998 |
44.859,1 |
|
1999 |
69.868,2 |
|
2000 |
105.415,0 |
|
2001 |
163.740,0 |
|
2002 |
236.408,8 |
|
2003 |
289.596,0 |
|
2004 |
317.004,4 |
|
2005 |
333.950,6 |
|
2006 |
373.055,0 |
Kaynak:
http://tuikrapor.tuik.gov.tr/reports
Erişim Tarihi: 27.08.2010’dan uyarlanarak
düzenlenmiştir.
Tablo - 2009 Yılı Bazı Ülke Borsalarının Piyasa Değerleri
|
Borsaların Piyasa Değeri (2009) |
Piyasa
Değeri
(Milyar $) |
Piyasa
Değeri
Payı |
Piyasa Değeri/ GSYH |
|
1 New York Borsası (ABD) |
11.838 |
%25,4 |
%83 |
|
2 Tokyo Borsası (Japonya) |
3.306 |
%7,1 |
%65 |
|
3 Nasdaq(ABD) |
3.239 |
%7,0 |
%23 |
|
4 Euronext (Hollanda, Belçika, Fransa, Portekiz) |
2.869 |
%6,2 |
%70 |
|
5 Londra Borsası (ingiltere) |
2.796 |
%6,0 |
%127 |
|
6 Şanghay Borsası (Çin) |
2.705 |
%5,8 |
%57 |
|
7 Hong Kong Borsası (Hong Kong) |
2.305 |
%5,0 |
%1104 |
|
8 TSX Grubu (Kanada) |
1.608 |
%3,5 |
%122 |
|
9 BM&FBOVESPA (Brezilya) |
1.337 |
%2,9 |
%90 |
|
10 Bombay (Hindistan) |
1.307 |
%2,8 |
%105 |
|
25 IMKB (Türkiye) |
236 |
%0,5 |
%38 |
|
Toplam* |
46,526 |
100,0% |
%90 |
Kaynak:
http://www.tspakb.org.tr/tr/Portals/57ad7180-c5e7-49f5-b282-c6475cdb7ee7/AIM_Yayin_ve_Raporlar_Yillik_Yayinlar_2009_sermayepiyasasi20
09.pdf
Erişim Tarihi: 14.07. 2010
1487 yılında Avrupa’da Anvers kentinde kurulan borsa Dünyadaki ilk
borsadır. Daha sonra Amsterdam ve Lyon Borsaları
kurulmuştur. Gerçek anlamda menkul kıymet alım-satım
faaliyetlerinin yürütüldüğü menkul kıymetler borsası
ise 1802 yılında Londra’da faaliyete geçmiştir.
Tarihsel süreç açısından Avrupa’dakilere kıyasla
daha geç kurulan “The New York Stock Exchange” ise
günümüzün en modern borsasıdır (Berk, 2000: 330).
Yarı resmi bir statüsü olan İMKB, kanunla kurulmuştur. Bunun yanı
sıra bir meslek örgütü olarak faaliyetlerini
yürütmektedir. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
idari açıdan Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı’na
bağlı olup, kendi bütçesi ve tüzel kişiliği
mevcuttur (Yalçıner, 1996: 92).
Şekil 3’de
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nın organizasyon
şeması görülmektedir. Organizasyon şemasından da
anlaşılacağı üzere İMKB’nin en üst amiri İstanbul
Menkul Kıymetler Borsası başkanıdır. Başkan Borsanın
genel yönetiminden ve temsilinden sorumludur. Borsa
başkanı beş yıl süre ile atanır. Özel bir kanunun
bulunmaması durumunda borsa başkanı resmi veya özel
hiçbir görev alamamasının yanı sıra ticaretle
uğraşamaz, anonim ortaklıklarda pay sahibi olamaz ve
menkul kıymet alım satımı için dolaylı dahi olsa
emir veremez (Sarıkamış, 2000: 135). Yine Şekil
3’den anlaşıldığı üzere İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası’nın organizasyon yapısı içerisinde biri
Birinci Başkan Yardımcısı olmak üzere altı adet
Başkan Yardımcısı yer almaktadır. Tüm başkan
yardımcıları organizasyon yapısı içerisinde farklı
işlemleri kendilerine çalışma konusu edinmişlerdir.
Yapı içerisinde Birinci Başkan Yardımcısı’nın temel
görevi Dış İlişkiler olup, Dış İlişkiler Müdürlüğü
kendisine bağlı biri birim halindedir.
|
