Kur Rejimi ve Para Maliye Politikası

Dalgalı Kur Rejiminde Para ve Maliye Politikası

Sermaye hareketlerinin tam serbestliğe sahip olduğu ve dış ticaret işlemleri itibariyle dünya ticaretindeki yeri küçük olan bir ülke açısından dalgalı kur rejimi altında maliye politikasının gay­ri safi milli hasılayı artırma olanağı yoktur. Vergiler, kamu harcamaları gibi bir maliye politikası aracını kullanarak yapılan po­litika uygulaması IS eğrisinin sağa doğru kaymasına ve bu kay­ma da ülkedeki faiz oranlarının dünya faiz oranlarının üstüne çıkmasına, bu da yerel paranın değerinin düşmesine ve net ih­racatın daralmasına yol açar. Sonuçta bu baskı IS eğrisinin tek­rar sola kaymasına ve LM eğrisini dünya faiz oranlan düzeyin­de kesmesine kadar devam eder. Dolayısıyla dalgalı kur rejimin­de maliye politikası araçlarını kullanarak bir yere varmanın olanağı yoktur.

Maliye politikası uygulamadan önce ülkenin faiz oranının dünya faiz oranıyla aynı noktada i^de olduğunu ve bu nokta­da IS ile LM*in kesişerek Yİ kadar bir GSMH yarattığını varsaya­lım. Vergi oranlarının düşürülmesi sonucunda IS eğrisinin sağa IS' olarak kaydığını, faiz oranının i₂'y^e yükseldiğini ve GSMH nin Y₂^,ye çıktığını varsayalım. Bu durumda ülkenin faiz oranı (i₂) dünya faiz oranının {i_{) üzerine çıkmış bulunmaktadır. Bu geliş­me yerel paranın değerini yükseltecek, bu da net ihracatın düş­mesine yol açacaktır. Çünkü yerel para yabancı paralara karşı de­ğerlenince ihracat azalır, ithalat artar. Bunun sonucunda IS' eğri­si yeniden sola kayarak eski konumu olan IS konumuna geri dönecektir. Bu yeni durumda, ya da eski duruma dönüş durumun­da, faizler yeniden (ij) düzeyine gerilerken GSMH de yeniden Y_t konumuna dönmüş olacaktır. Özetle ekonomide hiçbir şey değişmemiş olacaktır. Bir başka deyişle sermaye hareketlerinin serbest olduğu ve ülke dış ticaretinin dünya ticaretindeki yerinin önem­siz olduğu bir ortamda dalgalı kur rejimi geçerliyse maliye politi­kası etkili değildir. 

Böyle bir ortamda para politikası, maliye politikasının tam ter­sine son derecede etkindir. Ülkenin merkez bankasının para arzı­nı artırmak suretiyle genişletici bir para politikası izlediğini varsa­yalım. Bu durumda ülkenin faiz oranları dünya faiz oranlarının al­tına düşecek ve bu hamle ülke parasının yabancı paralar karşısında değerinin düşmesine yol açacaktır. Ülke parasının yabancı parala­ra göre değerinin düşmesi demek ihracatın artıp ithalatın azalma­sı ya da özetle net ihracatın artması demektir. Bu durumda IS eğ­risi, para ve mal piyasalarında denge sağlanana kadar sağa kayacak ve LM'yi ülkenin faiz oranlarının dünya faiz oranlarıyla eşitlendiği noktada kesecektir.  

Ülke ekonomisi (ij faiz oranı düzeyi ve Y'j GSMH düzeyin­de dengede olsun, (ij) aynı zamanda dünya faiz oranı düzeyi ol­sun. Bu noktada ülke merkez bankası para arzını genişletme yo­lunda para politikası uygulamaya karar vermiş olsun. Bu durum­da LM sağa LM' olarak kayacak IS'yi kestiği yeni noktada faiz ora­nı (i₂) olarak belirlenmiş olacaktır. Bu faiz oranı dünya faiz oranının altında olduğu için ülkenin parası yabancı paralara göre değer kaybedecek demektir. Bunun sonucunda ülkenin net ihracatı artmaya (ihracatı artmaya, ithalatı düşmeye) başlayacak ve bu geliş­me IS eğrisini IS' olarak sağa kaydıracak demektir. Bu durumda IS' eğrisi LM' eğrisini kestiği noktada faizler yeniden dünya faiz ora­nına (i]) geri dönmüş olacaktır. Bu noktada aynı zamanda ülkenin GSMH'si de artarak Y₃'e ulaşmıştır. 

Sermaye hareketlerinin serbest olduğu ve ülke dış ticaretinin dünya ticaretinde önemli bir yer tutmadığı ortamda para politikası uygulaması ülkenin GSMH'sini artıracak biçimde etkin sonuç verebilmektedir. 

Sabit Kur Rejiminde Para ve Maliye Politikası 

Sabit kur rejiminde yukarıda anlatılanların tam tersi geçerlidir. Yani para politikası etkisiz kalırken maliye politikası etkin hale ge­lir. Vergi oranlarında indirim ya da kamu harcamalarının artırıl­ması gibi genişletici bir maliye politikası uygulaması IS eğrisini sa­ğa kaydırır ve GSMH'nin artmasına yol açar. Böylelikle ülkedeki faiz oranı dünya faiz oranının üstüne çıkar. Ülkenin faiz oranları­nın yükselmesi yabancı sermayeyi, doğrudan yatırımlar veya port­föy yatırımları biçiminde, teşvik eder ve ülkeye yabancı para giri­şi artar. Merkez bankası yabancı paraları satın almak için yerli pa­ra arzını artırır. Bu durumda LM eğrisi de sağa doğru kayar ve ül­kedeki faiz oranı dünya faiz oranı düzeyine kadar geriler. Bu du­rumda GSMH bir kez daha artar, özetle sabit kur rejiminde mali­ye politikası etkindir. 

Buna karşılık sabit kur rejiminde para politikası etkisizdir. Daraltıcı para politikası uygulaması sonucu para arzında ortaya çı­kabilecek azalışla LM eğrisi sola kayar. Bu durumda ülke faiz oranı dünya faiz oranı düzeyinin üstüne çıkar. Bu durumda ülke çekici hale gelir ve yabancı sermaye girişi artar. Giren dövizin karşılığın­da merkez bankası piyasaya yerli para satar. Bu kez para arzı arta­cağı için faizler eski düzeyine döner ve bütün prosedür tersine işleyerek eski denge düzeyine geri gelinir. Bu durumda GSMH'de ar­tış ortaya çıkmamış olur. Bir başka deyişle sabit kur rejiminde para politikası etkisiz kalır.