|
Milli Koruma Kanunu
Türkiye’de 26 Ocak 1940 tarihinde çıkartılan ve
hükümete olağanüstü hallerde ulusal ekonomi ve savunmayla ilgili
önlemler alma görevi ve yetkisini veren yasa. 2. Dünya
Savaşı'nın yarattığı tehlikelere karşı. hükümetin çalışmalarını
kolaylaştırmak amacıyla çıkartılmıştı. Bakanlar Kurulu’nun 16
Eylül 1960 tarihli kararıyla uygulamadan kaldırılarak askıya
alınmış olması, resmen yürürlükten kaldırma anlamına
gelmediğinden, gerek duyulduğunda yeniden uygulamaya
konulabilir. Yasanın uygulandığı 4önetnde Bakanlar Kurulu 6.
maddenin verdili, halkın. ve ulusal savunmanın gereksinimlerini
sağlamaya yönelik ticari ve sınai kurumlar oluşturma yetkisine
dayanarak 1941 'de Petrol Ofisi'ni, 1952'de EtBalık Kurumu'nu
kurdu. Milli Koruma Kanunu'nun getirdiği kararname türü ile
hükümetin yetki alanı genişlemiş, hükümet iktisat ticaret,
çalışma, üretim, tüketim gibi konularda normal zamanlarda sözü
edilmeyecek derecede geniş bir hareket serbestliği kazanmıştır.
Millileştirme
Özel
girişimcilerin elinde bulunan doğal kaynak, hizmet ve
kuruluşların siyasal, toplumsal ya da ekonomik nedenlerle ulus
adına devlete geçirilerek kamu yararına göre düzenlenmesi.
Ulusallaştırma olarak da bilinen bu kavram daha ,dar anlamda
ulusal bir nitelik kazandırmak üzere. yabancı iktisadi
kuruluşlara el koymak anlamına da gelir. Benzer bir kavram olan
devletleştirmeden farkı; devletleştirmede özel nitelikteki
kuruluşların kamu yararı amacıyla devlet mülkiyetine geçirilmesi
söz konusu iken, millileştirmede özel niteliğini yitiren
girişime devletten ayrı bir tüzel,kişilik ve idari ya da teknik
ve ekonomik özerklik verilmesidir, Millileştirme ilke olarak bir
yasama işlemiyle yapılmakta ve millileştirilen özel girişimin
maliklerine yasanın öngördüğü uygun bir tazminat ödenmektedir.
Millileştirmeyle birlikte Kamu yararı amacına yönelen kuruluşun
denetimi de genellikle yasama organının eline verilir.
Türkiye'de Osmanlı Devleti'nin 19. yüzyıl sonlarından başlayarak
yabancı girişimcilere imtiyazlı kamu hizmeti olarak kurduğu
demiryolları. maden işletmeleri, su, havagazI, elektrik üretimi
ve dağıtımı, telefon, deniz fenerleri gibi girişimler 1928-1940
arasında imtiyaz satın alma yoluyla millileştirilmiş, bunlardan
bir bölümü merkezi kamu kuruluşu niteliğinde ki iktisadi devlet
teşebbüslerine dönüştürülürken, bir bölümü de kent
belediyelerine devredilmiştir
|