ikame edilemeyen bir mat ya da hizmet Üreticisinin piyasayı tek başına denetlemesi. Mutlak tekel olarak da adlandırılan bu durumda, üretilen malların fiyatını rekabetten çekinmeden en yüksek kan elde edecek şekilde belirleyebilir. Mutlak tekel durumu. tam rekabetin karşıtı bir durumu ifade ederken. tam rekabet kavramı gibi, mutlak tekel kavramı da iktisadi ilkeleri açıklamada yararlı olmakla, bu kavramların içerdiği koşullara uygulamada pek sık rastlanmamaktadır. Genelde tekel (monopol) terimi, kısıtlı olmakla birlikte belli ölçüde rekabetin görüldüğü. tam rekabet ise rekabet koşullarının bazı etkenlerce daha az kısıtlandığı durumları anlatmak için kullanır. Tekellere karşı olanlar. tekelin piyasadaki gücü sayesinde üretimi ve mal çeşidini kısıtladığını. aşırı kir elde etmek amacıyla fiyatları yükselttiğini, böylece tüketiciyi sömürdüğünü ileri sürerlerken, farklı gerekçelerle tekelleri savunanlar da vardır. Onlara göre tekeller ölçek ekonomilerinin oluşmasını sağlayarak. üretim maliyetlerinin düşürülmesine ve etkinliğin artmasına yol açarken, rekabetten kaynaklanan bazı savurganlıkları önlemekte atıl kapasi­teyi. ortadan kaldırmakta ve uzun dönemli planlamayı olanaklı kılmakta": dırlar. Serbest girişime dayalı ekonomilerin çoğunda tekelleşmeyi denet­lemeye yönelik oldukça kapsamlı yasal düzenlemeler getirilmiştir. Bunlar arasında en eski ve sıkı olanlarından biri ABD antitröst yasalarıdır. Bu yasalar, üreticiler arasında rekabeti kısıtlayıcı anlaşmalar yapılmasını ve firmaların tekel oluşturarak ya da reka­beti kısıtlayacak şekilde birleşmelerini engellemeyi amaçlamaktadır. 

Monopolcü Fiyat Farklılaştırması

Monopolcü firmanın aşırı kar elde etmek ya da karını daha da arttırmak üzere aynı malı ya da hizmeti belli bir dönemde farklı piyasalarda farklı fiyatlardan satması. 

Monopolcü Rekabet, Monopol Piyasası

Çok sayıda bağımsız alıcı ve satıcının bulunmasına karşın, ürün farklılaştırması, pazarın coğrafi açıdan parçalanması gibi etkenlerden dolayı rekabetin tam olmadığı piyasa yapısı. Monopolcü (tekelci) rekabet teorisi ilk kez ABD'li iktisatçı E.H. Chamberlin'in "Tekelci Rekabet Teorisi"  ve İngiliz iktisatçı J.Robinson'un "Eksik Rekabet Iktisadı” adlı kitapların­da ortaya konmuştur. Monopolcü re­kabeti oluşturan kurallardan biri olan ürün farklılaştırması. bir malın marka, özel bileşim. reklam gibi araçlar­la tüketiciye özgül biçimde sunulma­sını belirtir. Ürün farklılaştırmasında temel faktör ürünün gerçekten "farklı olması" delil. tüketiciye "farklı olduğu" imajının verilmesidir. Böylece her firma. kendi ürettiği mal üzerinde kısmı bir tekel durumunu oluşturacaktır. Özellikle gelişmiş kapital ekonomilerdeki çeşitli sanayi dallarında ürün farklılaştırmasına yaygın biçimde rastlanması nedeniyle oldukça geniş ilgi gören tekelci rekabet teorisi, fiyat teorisi üzerinde önemli etkiler yaratmıştır. 

Monopol Türleri 

Başlıca monopol (tekel) türleri şunlardır: Monopol mutlak veya göreli (nisbi) olabilir. Mal arzının tümünü elinde tutan firmanın ya da firmalar grubunun monopolü mutlaktır.

Göreli monopolde ise. piyasada faa­liyet gösteren ancak fazla önemi ol­mayan rakipler mevcuttur. Monopol tek bir firmadan doğabildiği gibi kollektif karakter de taşıyabilir. Birkaç firma bir araya gelip üretim ve fiyat kararlarını tek bir merkezden alındığı "merkezileşmiş kartel" oluşturmaları halinde, kollektif karakterde bir monopolden söz edilir. Malın veya hizmetin özelliği nedeniyle bir iş kolunda monopol yoksa. bu bir doğal monopoldür. Nadir ve çoğaltılama­yan mallar doğal monopol koşullarına tabidir. Monopoller; fiili veya akdi olabilir. Aynı iş kolunda kurulmuş başka bir teşebbüs yoksa ya da diğer rakiplerin çekilerek piyasa­da yalnız bıraktıkları durumda. firma fiili monopolcü durumunda sayılır 

Devletin mevzuattan aldığı yetki ile kendi hesabına kurduğu ya da bir firma aracılığı ile işlettiği monopoller kanunidir. Firmaların aralarında anlaşarak kartel firmaları kurmaları veya tek bir tüzel kişilik haline gelmeleri sonunda oluşan monopoller, akdidir. Devletin gelir sağlamak üzere bir faaliyet konusunu kendi imtiyazında bulundurması halinde mali monopolden söz edilir. Patent ve know how'lar teknolojik monopol oluşturur