İşletmelerde Planlama, Planlamanın Önemi 

Plan, bir amaca ulaşmada izlenecek yol ve davranış biçimini gösterir. Planlama ise, bir yöneticinin ileriye bakmasına ve kendine açık olan seçenekleri bulmasına yardım eden bir süreç olarak düşünülebilir. Planlama "dar" ve "geniş" anlamda olmak üzere iki biçimde tanımlanabilir. Geniş anlamda planlama "şimdiki veriler ve gelecekteki muhtemel gelişmelerin ışığı altında belli bir amaca ulaşmada izlenecek yolu gösteren bir süreç" olarak tanımlanabilir Dar anlamda planlama ise, "neyin, ne zaman, nasıl, nerede ve kim tarafından yapılacağını önceden kararlaştırma sürecidir" 

Planlama, yönetim sürecinin ilk aşamasını oluşturan en önemli yönetim fonksiyonudur. Diğer yönetim fonksiyonlarının başarısı, her şeyden önce iyi bir planlamaya bağlıdır, işletmelerin gittikçe büyüyerek daha karmaşık bir yapıya ulaşması, hızla değişen dinamik pazar yapısı, yoğun rekabet ortamı, sürekli değişen ekonomik koşullar ve gelişen teknoloji günümüzde planlamanın önemini artırmaktadır. 

Plansız etkin bir örgüt yönetimi düşünülemez ve planlama tüm işletme fonksiyonlarının yönetimini kapsar. İşletmede her kademedeki yöneticiler için kapsamlı "genel planlar" ve daha ayrıntılı "özel plan­lar" hazırlanabilir. Örneğin, tüm işletme veya her bir departmandan (pazarlama, üretim, finansman vb.) sorumlu tepe yöneticileri için hazırlanan genel planlar ve her departman içindeki özel işlerden so­rumlu alt kademelerdeki yöneticiler için hazırlanan daha ayrıntılı özel planlar gibi. 

İşletme Planlama, İşletmelerde Stratejik Planlama 

Planlar, kısa, orta ve uzun vadeli olmak üzere belirli bir zaman süresi için hazırlanır. Kısa süreli planlar, 1 yıla kadar olan zamanı; orta süreli planlar 1-5 yıllık zamanı ve uzun süreli planlar ise 5 yıldan fazla genellikle 10-15 yıllık süreleri kapsarlar. 

Başarılı bir planlama herşeyden önce planı hazırlayan kişilerin bilgi, tecrübe, zekâ düzeylerine ve özellikle de geleceği şimdiden tah­min etme yeteneklerine bağlıdır. Planlama eyleminde en büyük güçlük, geleceğin şimdiden, diğer bir deyişle, planların hazırlandığı sırada isa­betli bir biçimde tahmin edilmesi veya öngörümlenmesidir. Planlamada başarı, büyük ölçüde isabetli tahminlemeye bağlıdır. Öte yandan, isa­betli bir tahminlemenin ise oldukça zor bir eylem olduğunu unutmamak gerekir. Gelecekte bir takım "belirsizlik" ve "risk faktörleri" ile karşı karşıya gelinmesi, tahminlemeyi güçleştiren en önemli nedenlerden bi­risidir. Belirsizliğe neden olan faktörler arasında; gelecekteki teknolo­jik değişmeler, moda, mevsimlik ve ekonomik, yapısal değişmeler önemli rol oynarlar, işletme yöneticileri, belirsizlik faktörlerinin et­kilerini yok etmede veya hiç olmazsa bunların etkilerini asgariye indirmede birçok önlemler alabilirler. İşletmede iyi bir muhasebe, bütçeleme sisteminin varlığı ve sağlıklı istatistiksel verilerin kul­lanılması mevcut durumları değerlendirme ve gelecekteki belirsizlikle­ri tahminlemede yardımcı olurlar. 

Tahminlemede, başta istatistiksel tahmin yöntemleri olmak üzere, birçok bilimsel tahminleme yöntemlerinden yararlanılır. Plan­ların kapsadığı süre kısaldıkça, tahminleme yöntemlerindeki başarı o derece yükselir. 

Planlama Süreci Aşamaları, Planlama Aşaması 

Planlama süreci genellikle 6 aşamadan oluşur: 

1.    Amaçların   Saptanması

Planlama işleminde ilk hareket noktası, işletmenin birincil (asal) ve ikincil (yan) amaçlarının açık-seçik biçimde belirlenmesidir, işletmenin asal amaçlarını başkan, yönetim kurulu, ortaklar (hissedar­lar) belirler. Asal amaçları destekleyici yan amaçlar ise, genellikle başkan yardımcıları, yöneticiler ve uzmanlar tarafından saptanır. Bir işletmenin kârını en yüksek düzeye çıkarmak istemesi asal amaç, etkin bir pazarlama ve üretim örgütünün kurulması ise yan amaca örnek gösterilebilir. 

2.    Olanakların    Araştırılması (Stratejik Planlama Süreci)

İkinci aşamada, saptanan amaçlara ulaşmak için işletmenin gerek işletme dışında (çevresinde) ve gerekse işletme içinde araç, gereç, malzeme, para, bilgi, beceri açılarından ne gibi olanaklara sahip olduğunun araştırılıp belirlenmesine sıra gelir. Bunu saptayabilmek için işletme dışı veri ve bilgiler toplanarak değerlendirilir. 

3.    Seçeneklerin    Belirlenmesi    ve   Karşılaştırılması

Eldeki olanaklar çerçevesinde amaca ulaşmak için başlıca yollar ve araçların yani seçeneklerin araştırılıp belirlenmesine ve sonraki aşamada belirlenen bu seçenekler arasında seçim yapabilmek için bun­ların birbirleriyle karşılaştırılması aşamasına sıra gelir.

4.   En   Uygun  Seçeneğin   Belirlenmesi

Bu aşamada, plancı ya da yönetici, karara ulaşmış olur. Bu karar, belirlenen seçeneklerin karşılaştırılması sonucu bunlardan amaçlara en uygun düşenin seçilmesi olabileceği gibi, plandan vazgeçme ya da erte­leme biçimde olumsuz nitelekte olabilir. En isabetli seçeneği belirleme­nin, yapılan araştırma ve incelemelerin ışığında olması gerekir. Kuşkusuz en az emek, harcama ve zamanı gerektirecek seçenek en uy­gun olanıdır.* Birden fazla seçeneğin seçilmesi ve izlenmesi biçiminde de bir karara varılabilir. 

5.    Plan   Hedeflerinin   Saptanması

Amaçlara ve eldeki olanaklara en uygun düşecek seçenek (ler) belirlendikten sonra yapılması gereken iş, plan hedeflerinin belirlen­mesidir. Amaca ulaşmak için hazırlanan asıl plan çerçevesinde dönemlik (yıllık, aylık) ikinci derecede planlar, daha doğrusu program­lar hazırlanır (Örneğin DPT'nin beş yıllık kalkınma planları çerçevesinde hazırladığı yıllık plan ve programlar). Bu programlarda, kapsadıkları dönem sonunda varılmak istenen hedefler ya da ikinci derecede amaçlar somut bir biçimde belirlenir. Bu işi yürütme kademe­sindeki kişiler üstlenir. 

6.    Planın   Denetimi

Planlama sürecinde son aşama, plan uygulamasından alınan sonuçların planda saptanan hedeflerle karşılaştırılması ve arada olum­suz bir fark varsa bunların hangi önlemlerle nasıl giderilebileceğinin belirlenmesidir. Uygulama sırasında beklenen durumla varılan sonuçlar zaman zaman kontrol edilmezse ve olumsuz gelişmeler planda revizyo­na gidilerek düzeltilmezse, plan sadece dilek ve istekleri gösteren bir belge niteliği taşır.