Türkiye Ekonomisi

Dünya Ekonomisi

Osmanlı Ekonomisi

Finansal Ekonomi

İşletme Ekonomisi

Hizmet Ekonomisi

Kalkınma Ekonomisi

Tarım Ekonomisi

Borsa ve Yatırım

Ekonomi Sözlüğü

Ekonomi Ders Notları

Ekonomi Düşünürleri

Genel Ekonomi Soruları

Özel İstatistik Arşivi

Özel İktisat Konuları

Açık Öğretim İktisat

Ekonomi Kurumları

Kamu Yönetimi

Kamu (Devlet) Maliyesi

Sigortacılık Konuları

Türkiye İktisat Tarihi

Yeraltı Ekonomisi

Kredi Kartı Piyasası

Gelişmekte Olan Ülkeler

Finansal Piyasalar

Kent Ekonomisi

Liberalizm

Forex Piyasaları

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Türkiye’de 1950-1979 Yılları Arası Vergi Dönemi

Bu dönemin vergicilik bakımından en önemli olayı 1950 yılında yürürlüğe giren Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Esnaf Vergisi Kanunları ile Vergi Usul Kanunudur.

Reform niteliğindeki bu düzenlemelerde Alman vergi sistemi örnek alınmıştır. Kazanç vergisi kaldırılarak  yerine gelir vergisi konulmuştur. 1950 yılı başında yürürlüğe giren bir   diğer   vergi   esnaf   vergisidir.   Esnaf   Vergisi   başarısız   olmuş   ve   1955’te kaldırılmıştır.

Dolaylı vergiler alanında da 1956 yılında önemli değişiklikler yapılmıştır. O güne kadar uygulanmakta olan muamele ve tüketim vergileri milli sanayinin gelişmesine mani olduğu ve vergi kaçakçılığını teşvik ettiği gerekçeleriyle kaldırılarak yerine 13.7.1956 tarih ve 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunuyla dört yeni vergi ihdas edilmiştir. Bu vergilerin adları şöyledir: İstihsal vergisi, banka ve sigorta muameleleri vergisi, nakliyat vergisi ve PTT hizmetleri vergisi. Gider Vergileri Kanunu gerçek bir reform niteliğinde değildir. Çünkü dolaylı vergileri bir tek genel satış vergisi (ya da istihsal vergisi) metninde toplamak yerine, muamele vergisinin ilk maddelerden alınan bir istihlak vergileri derlemesi içine aktarılmasından ibaret kalmıştır. 1957’de Hususi Otomobil Vergisi kabul edilmiştir.

1960-1970 dönemi vergilerin sistematize edildiği bir dönemdir. 1963 yılında, Hususî Otomobil Vergisi Kanunu kaldırılarak yerine Motorlu Kara Taşıtları Vergisi Kanunu konmuştur. 1960-1970 arasını bazı maliyeciler “Vergi Reform Komisyonu dönemi” olarak adlandırmaktadır. 1950’de yapılan dolaysız, 1956’da yapılan dolaylı vergi reformlarını korumak, tamamlamak, ileri götürmek, değişen şartlara intibak ettirmek, yeni vergilerin bozulan taraflarını düzeltmek üzere uzman bir reform heyetinin devamlı ilmi çalışmalarına ihtiyaç duyulmuş ve bu misyonu ifa etmek üzere 1961 yılında İstanbul’da Vergi Reform Komisyonu kurulmuştur.

1950-1979 Arası Toplam Vergi Gelirlerinin GSMH İçindeki Oranları İle Dolaylı ve Dolaysız Vergilerin Bu Oran İçindeki Payları

Yıllar

Vergi Hâsılatı

Dolaysız Vergiler

Dolaylı Vergiler

1950

12,8

4,6

8,2

1955

11,7

4,3

7,5

1960

11,0

4,7

6,3

1965

13,4

4,4

9.0

1970

11,2

4,2

7

1975

14,1

6,6

7,5

1979

14,3

8,5

5,8

Dönem başında vergi gelirlerinin GSMH’ya oranı %12,8 düzeyinde idi. Aynı yıl dolaysız vergilerin GSMH’ya oranı %4,6 olurken, dolaylı vergilerin GSMH’ya oranı ise %8,2 düzeyinde gerçekleşmiştir. 1970’den sonra dolaylı ve dolaysız vergi arasındaki oransal farklılık kapanmaya başlamış ve 1975’de dolaysız vergiler dolaylı vergilerin yaklaşık bir puan üzerine çıkmıştır (%7,5 ve %6,6). 1979’daki %14,3 düzeyindeki vergi yükünün içinde dolaysız vergiler %8,5 değerini alırken dolaylı vergiler ise %5,8 olmuştur.

Toplam Vergi Gelirlerinin Vergi Türlerine Göre Dağılımı (%)

YILLAR

GELİR VERGİLERİ

SERVET VERGİLERİ

TÜKETİM VERGİLERİ

DIŞ TİC. VERGİLERİ

1951-1955

28.75

2.66

45.50

23.04

1956-1960

37.46

1.80

40.51

20.23

1961-1965

34.06

1.57

38.35

26.02

1966-1970

31.27

1.89

37.38

27.45

1971-1975

41.11

1.22

35.20

22.47

1976-1979

53.62

0.88

27.60

18.40

Dönem başında toplam vergi hasılatı içinde %28,7 olan gelir üzerinden alınan vergilerin payı 1955 sonrası %37,4’e çıkmıştır. 1960’lı yıllarda %35-40 arasında değişen oran 1960’lı yılların sonunda %30’lara düşmüş, 1970’den sonra tekrar yükselmeye başlayarak 1979’da dönemin en yüksek değeri olan %53,62’e ulaşmıştır.

Servet vergileri geleneksel düşüşüne devam ederek dönem sonu olan 1979’da toplam vergi hasılatı içinde %0,88’e kadar gerilemiştir.

Tüketim vergilerinin 1951-55 arasındaki ortalama payı %45,5 iken bu pay dönem sonu olan 1976-79 arasında ortalama %27,6’ya gerilemiştir. 1973’den sonra tüketim vergileri oransal pay açısından gelir üzerinden alınan vergilerinin altına inmiştir.

Dış ticaret üzerinden alınan vergiler dönem boyunca %20-25 arasında bir değişme göstermekle birlikte dönem sonunda dış ticaretin de daralmasının etkisiyle ortalama %18,4 düzeyinde gerçekleşmiştir.

 

 

Anasayfa - İktisat - Makale - Ekonomi - Borsa - İstatistik - Türkiye Ekonomisi - Ekonomi Sözlüğü - Gizlilik Politikası

Sağlık Bilgileri