Türkiye’de Hidroelektrik Enerji Kaynakları, Hidroelektrik
Üretimi ve Tüketimi
Türkiye'de yıllık ortalama yağış miktarı 501.0 km3,
yıllık akış ise ortalama 186.05 km3'tür. Yıılık
yağış oranı ise %37'dir. Türkiye'de drenaj sahaları
bakımından 26 hidrolojik havza bulunmaktadır. Bu
havzalar içerisinde Fırat havzası 31.61 km3 (%17) ve
Dicle havzası 1.33 km3 (%11.5) ile birlikte Türkiye
yıllık akış potansiyelinin %30'unu sağlamaktadır.
Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)'nin önemi belirtilen
bu potansiyelden kaynaklanmaktadır.
Ülkemizde 2004 yılı verilerine göre ICOLD
standartlarında 547 tanesi işletmede ve 221 tanesi
inşa halinde/programda olmak üzere toplam 768 adet
büyük baraj bulunmaktadır. Belirtilen barajlann
ancak %10'u tek veya çok maksatlı barajlar olmakla
birlikte hidroelektrik potansiyelinin geliştirilmesi
için bu oranın arttırılması gerekmektedir.
Barajların haricinde ise 659 tanesi işletmede ve 44
tanesi inşa halinde/programda olmak üzere toplam 709
tane gölet bulunmaktadır.
Yine
2004 yılı verilerine göre 40.1 km3 su tüketimi ile
mevcut kullanılabilir su potansiyelinin %36.5'i,
45.300 GWh/yıl ortalama üretim kapasitesi ile
hidroelektrik potansiyelinin %35.6'sı ve 4.85 milyon
hektar sulamaya açılan alan ile sulanabilir
alanların %57'si geliştirilebilmiştir.
Mevcut
kaynaklar göz önüne alındığında Türkiye'nin brüt
hidroelektrik enerji potansiyeli 433 TWh/yıl, teknik
yapılabilir hidroelektrik enerji potansiyeli ise
216-. TWh/yıl olarak belirlenmiştir. Ekonomik
yapılabilir hidroelektrik enerji potansiyeli ise
Haziran 2004 verilerine göre 127.345 GWH/yıl olarak
gerçekleşmiştir. Teknik yapılabilir hidroelektrik
enerji kaynağı oranı Türkiye'nin sürdürülebilir
enerji arzı açısından önemli bir veridir.
Türkiye'de mevcut ekonomik potansiyelin tümünün
elektrik üretimine dönüştürülebilmesi içinse toplam
gücü 36.232 MW olan 673 adet HES projesinin yapımı
planlanmaktadır. Belirtilen ekonomik potansiyelin
12.619 MW (ya da 45.300 GWh/yıl) kurulu gücü
işletmede ve 3.219 MW (ya da 10.636 GWh/yıl) inşa
halindedir. Gelecekte yapım için planlanan hidrolik
kapasite ise 20.394 MW ( ya da 71.409 GWh/yıl) dır.
Ülkemizde halen işletmede olan 135 hidroelektrik
santralin ortalama üretiminin teknik hidroelektrik
enerji potansiyeline oranı %21, ekonomik yapılabilir
enerji potansiyeline oranı ise %35.6 dır. Halen inşa
halinde olan 41 adet hidroelektrik santralin
tamamlanarak işletmeye alınması halinde bu oranlar
sırasıyla %25.9 ve %43.9 olacaktır.
Hidrolik
santrallere verilen önemin azalması, doğal gaz
yakıtlı santrallerin artış göstermesi ve barajlarda
düşen su seviyelerinden dolayı önceki yıllarda %40
olarak gerçekleşen hidroelektriğin ülkemizdeki
toplam elektrik üretimindeki payı %25'lere kadar
gerilemiştir.
Günümüzde işletme, inşa ve planlama aşamasında olan
ve 127.345 GWh/yıl ortalama üretime sahip 673
hidroelektrik santral projesinin güvenilir
üretiminin 79.554 GWh/yıl olarak gerçekleşmesi
beklenmektedir.
Türkiye
teknik yapılabilir hidroelektrik potansiyelinde
%1.53'lük bir paya sahiptir. Bu oran Avrupa ekonomik
potansiyelinin %16.1'ine, 27 Avrupa Birliği
ülkesinin ise %28.3'üne eşittir. Türkiye'nin
hidroelektrik üretimi Avrupa Birliği üye
ülkelerinden Norveç, Fransa, İsveç ve İtalya'nın
altında olmakla birlikte ekonomik potansiyel
büyüklüğü açısından Norveç'ten sonra ikinci sırada
gelmektedir.
Türkiye'
de Elektrik Üretim Anonim Şirketi tarafından
işletilen 107 hidroelektrik santralin kuruluşundan
2003 sonu verilerine göre yaklaşık 668 milyar kWh
birim enerji elde edilmiştir. Bu santrallerin 5 cent/kWh
üzerinden gelirleri ise toplamda 33.4 milyar ABDS'na
eşittir. 667.9 TWh kümülatif üretimin %91'i
rezervuarh, geri kalan kısmı ise kanal veya göl gibi
nehir tipi santrallerden elde edilmiştir. 1974
yılında yapılan ve yapımı için yaklaşık 1.1. milyar
ABDS harcanan Keban Barajı, 2003 yılında 171.1
milyar kWh üretmiş ve gerçekleştirdiği üretimden 8.4
milyar ABDS gelir elde etmiştir.
Türkiye'de 2003 yılında gerçekleştirilen 140.580
GWh'lık toplam elektrik üretiminin %25,1'lik kısmı
hidroelektrik santrallanndan sağlanmıştır. Teşvik
uygulaması düşünülen ve kurulu kapasiteleri 50 MW'ın
altında olması planlanan 393 hidroelektrik santral
projesi ile kurulu gücün 5.270 MW ve ortalama üretim
kapasitesinin ise 20.944 GWh/yıl artması
beklenmektedir. Yapımı planlanan ve kurulu
kapasitesi 50 MW'm üstünde olan 104 hidroelektrik
santral projesi ile kurulu gücün 15.124 MW ve
ortalama üretim kapasitesinin 50.465 GWh/yıl
arttırılması planlanmaktadır. Hidroelektrik
santrallerinin ilk yatırım maliyetlerinin ise 20
milyar ABDS olması beklenmektedir.
2020
yılında 500 TWh olarak gerçekleşmesi beklenen
elektrik enerjisi talebinin %25'inin hidroelektrik
enerjisi ile karşılanabilmesi enerji arzının
sürdürülebilirliği açısından önem taşımaktadır.
|