3. Bilgi Ekonomisinin Özellikleri

    Bilgi ekonomisinin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir (www.businessweek.com, 2006; Özgüler, 2003, s. 80-89)

·     Yeni bir ekonomidir: Bilginin üretilmesi ve mal olarak kullanılması, yenilik ve icatlar bilgi ekonomisinde servet ve refahın oluşmasında temel belirleyicilerdir. Bilgi, üretimin, verimliliğin artmasında ve ayrıca ürünlerin kalitesini ve niteliğini artmasındaki temel araçtır. Firma ve endüstrilerin başarılı ve verimli olabilmesi yenilik, yaratıcılık ve icatta bulunmalarına, yeni ürünler geliştirmelerine, yeni hizmetler sunmalarına, ürün ve bilgi yoğunluğunu arttırmalarına bağlı olmaktadır. Bütün bu sebepler bilgi ekonomisine yeni bir ekonomi olma özelliği kazandırmıştır.

·     Sanal bir ekonomidir: Ekonomik faaliyetlerin dijital ve elektronik ortamlarda gerçekleştirilmesine sanallaşma adı verilmektedir. Söz konusu sanallaşma ekonominin yapısını, kurumların türlerini, boyutlarını ve aralarındaki ilişkileri, dolayısıyla ekonomik faaliyetin bizzat kendisini değiştirmektedir. İnternet üzerinden insanların alışveriş yapması ekonominin yapısını ve ekonomik süreci değiştirmektedir.

·     Bilgi ekonomisi bir ağ ekonomisidir: Bilgi ekonomisi işlevini iletişim ağlarıyla bütünleştiren bir ekonomidir. Bilgi teknolojileri ve iletişim ağları küçük ölçekli işletmelere büyük ölçekli işletmelerin sahip olduğu ölçek ekonomileri ve kaynağa ulaşma gibi ana avantajlara sahip olma imkânı sunmaktadır. Diğer taraftan, büyük ölçekli işletmelerin belli dezavantajları (katı bürokrasi, kırtasiyecilik, merkeziyetçilik, hiyerarşik yapı ve değişim güçlüğü) küçük işletmelerde bulunmamaktadır. Büyük ölçekli işletmeler ancak küçük akışkan gruplar halinde örgütlenirlerse çeviklik, dinamiklik, küresellik, özerklik ve esneklik kazanabileceklerdir.

·     Bilgi ekonomisi aracıları ortadan kaldırmaktadır: Üretici firmaların nihai tüketicilere ulaşmasında kullandıkları aracı firmalar bilgi ekonomisinde iletişim ağları sebebiyle ortadan kalkacaklardır. Aracı kuruluşlar, yeni görevler üstlenmez ve kişiler bunlara yeni değerler yüklemezlerse ortadan kaybolacaklar. Özel ve kamu sektöründe birçok kurum tüketicileriyle iletişim ağları aracılığıyla doğrudan temas kuracaklar ve aracılarını büyük ölçüde işlevsiz bırakacaklardır. Örneğin, oteller, turizm işletmeleri, havayolları gibi kurumlar rezervasyonlar için acentelerle iş yapmak yerine doğrudan müşterilerine ulaşacaklardır. Böylece işletmeler üzerindeki aracı kuruluş maliyeti de ortadan kalkmış olacaktır. Buda işletmenin karlılığını ve müşteriye sunulan hizmetin kalitesini arttıracaktır.

·     Bilgi ekonomisi üçlü bir oluşum sektörüdür: Bilgi ekonomisinde hâkim ekonomik sektör diğer tüm sektörlerin refah ve verimlilik yaratmasına giden yolu teşkil eden bilgisayar, iletişim ve eğlence sanayilerinin entegrasyonuyla oluşan yeni medya sektörüdür. Bu entegrasyon tüm sektörlerin temeli haline gelmeye başlamaktadır. Yeni medya sektörü tüm sanat etkinliklerini, bilimsel araştırmaları, eğitimi ve işletmeleri dönüştürerek geliştirmektedir. İnsanların iş yapma, üretme, çalışma, eğlenme, yaşama ve düşünme yöntemlerini değiştirmektedir. Bu noktada, en önemlisi bu yeni sektör tüketim ve üretim faaliyetlerine ilişkin değerler ve anlayışlar üzerinde büyük bir etki yapmaktadır.

·     Bilgi ekonomisi yenilik içeriklidir: Bilgi ekonomisindeki prensiplerden biride, yeni ve başarılı bir ürün üretilip, geliştirilmiş ve piyasaya sürülmesidir. Hızlı ilerleyen bir yapıya sahip olan bilgi ekonomisinde piyasaya sürülen ürünler kısa sürede demode olma durumuyla karşı karşıyadır. O yüzden işletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri için tasarım konusunda son derece hızlı ve yenilikçi olma zorunlulukları söz konusudur. Yani günümüzde haşin rekabet koşullarında başarılı olmanın sırrı yenilik ve yaratıcılıktır.

·     Bilgi ekonomisi üretici ve tüketici farkını azalmaktadır: Kitle üretiminin yerini büyük miktarlarda müşteri isteklerine göre üretimin almasıyla birlikte, üreticiler bireysel tüketicilerin zevk ve ihtiyaçlarına uygun özel mal ve hizmetler üretmek zorunda kalmışlardır. Bilgi ekonomisinde tüketiciler fiilen üretim sürecine katkıda bulunabilmektedirler. Dolayısıyla müşteriler artan iletişim teknolojileri aracılığıyla üretime yön verebilme durumuna sahiptirler. 

·     Bilgi ekonomisi hızlı bir ekonomidir: Bilgi ekonomisinde, işletme başarısı ve ekonomik faaliyetler açısından hız çok önemli bir dinamiktir. Çünkü ürün hayat süreleri süratle kısalmaktadır. İşletmeler çevresel bilgi ve iletişim akımına anında tepki vererek zamana uyum sağlamak zorundadırlar. Müşteri siparişleri elektronik yoldan alınarak eş zamanlı olarak işlenmektedir. İlgili fatura ve gerekli belgeler dijital yoldan geri yollanmakta ve veri tabanları sürekli güncellenmektedir. Dolayısıyla  hızlılar ve hızlı olamayanlar  şeklinde iki tür işletme sınıfı ortaya çıkmaktadır.

·     Bilgi ekonomisi sürtüşmesiz bir ekonomidir: Bilgisayar ve İnternet’in, ürün ve hizmet alıcı ve satıcılarını karşı karşıya getirme sorunu olan ve kapitalizmin sürtüşme maliyetleri olarak nitelendirilen maliyetleri büyük oranda azaltması da söz konusu olmaktadır. Bu çerçevede bilgi ekonomisi maliyet avantajı da sağlayabilmektedir.

·     Bilgi ekonomisi bazı sosyal problemleri de bünyesinde barındırmaktadır: Bilginin güç olma niteliği dolayısı ile hızlı gelişen teknolojilerin diktatör güçler ve devletler tarafından kötüye kullanılmasıdır. Felaket senaryolarından biride maksadını aşan güçler tarafından dünyadaki tüm iletişim sistemlerinin çökertilerek dünyayı tam yüz yıl geriye götürme amaçlarıdır.

Sonuç ve Öneriler

Dünya üzerindeki ülkelere bakıldığında ülkeler arasında bilgi ekonomisi açısından farklılıkların olduğu görülmektedir. Bazı ülkeler bilgi ekonomisi yardımıyla bireylerin yaşam kalitelerini sürekli iyileştirirken bazı ülkeler ise bu konuda oldukça geri kalmışlardır. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler açısından bakıldığında ise bilgi ekonomisinin, rasyonel değerlendirilmesi ve kullanılmasıyla önemli mesafelerin kat edileceğini göstermektedir.  Ülkelerin bilgi ekonomisi yarışında rekabet avantajı kazanabilmesi ve bilgiye dayalı kalkınmayı gerçekleştirebilmesi için geliştirmesi ve uygulaması gereken hususlar şunlardır (Kurt, 20004, s. 216-217) .>

·     Bilgi ekonomisine geçişin temelinde iyi eğitimli bireylerin yer aldığı gerçeğinden yola çıkılarak yaşam boyu eğitime önem verilmeli,

·     Bireylerin yaşam kalitelerini artıracak şekilde e-devlet projesi uygulamalarının hızlandırılması ve sürdürülmesi,

·     Bireylerin ekonomik gelirlerini artırabilecek ve rekabet edebilecek sektörlerin geliştirilmesi ve desteklenmesi,

·     Bilgi ekonomisine geçerek kalkınmanın özel sektörün ve sivil toplum kuruluşlarının da vereceği desteklerle gerçekleşeceği göz ardı edilmemelidir,

·     Toplumda teknoloji kullanımını yaygınlaştırmak ve  kurumsallaştırmak, ayrıca işletmelerin teknolojiden daha etkin yararlanmalarını sağlamak için internet erişim maliyetleri düşürülmelidir,

·     Küresel alanda rekabet edebilecek teknolojilerin geliştirilmesi için özel veya kamu kuruluşlarının araştırma ve geliştirme faaliyetleri desteklenmelidir,

·     Bilgi ekonomisi alanında yetişmiş bilgi işçileri için daha cazip bir ekonomik ortam oluşturulmalı,

·     Bilgi ulusal çapta yaygınlaştırılmalı ve tüm bireylerin bu bilgilere erişimine imkân tanınmalıdır,

·     Kurumlar arasında koordinasyon sağlanarak, sahip olunan bilgilerin paylaşımı sağlanmalı ve sinerji oluşturulmalıdır.

Ülkeler tüm ekonomik faaliyetlerin bilgi temelinde şekillenebilmesi ve gerçekleşebilmesi için bilgi ekonomisinin önemi toplumun tüm katmanlarına yayılmalıdır. Dolayısıyla bilgi, banka hesabı gibidir, yatırmadan çekemezsiniz (Anonymus).