Internet Teknolojisi ve Elektronik Ticaret Potansiyeli 

Prof. Dr. Aziz Akgül 

Giriş 

Fiziki bir dünyadan sayısal bir dünyaya doğru gidiş vardır. 1988 yılının başından itiba­ren, yoğun olarak sanal şirketler, sanal ticaret merkezleri ve hatta sanal kamu kuruluşları oluşturulmaya başlayacaktır.

Yirmibirinci yüzyılın başında, artık bil­gisayar klavyelerinin kullanılmayacağı ve in­san sesinin bilgisayara komut verilmesinde kullanılacağı beklenmektedir. Artık suni zeka, hayatımızın çeşitli yerlerinde yoğun bir şekilde kullanılacaktır. 

Bilgi Sektörü 

Bilgi sektörü, bilgi toplumunda bilginin üretildiği sektördür. Bileşim altyapısı ve bilgi aktarımı, bilgi üretiminin ön şartıdır. Bilgi toplu­muna ismini veren bilgi sektörü; bilişim altyapı­sı sayesinde bilgiyi kullanabilir duruma getirir. 

Internet Teknolojisi 

Internet hızla büyüyen bir bebektir. Özel ve kamu kuruluşları için gerekli yatırımları yapmak ve elektronik imza, elektronik no- i ter, elektronik gümrükleme ve sigortacılık gibi kurumsal alt yapıyı geliştirmek gerekir.

Devlet, sıkı mevzuat yapısıyla bu tekno­lojik gelişmeye müdahale ederse, sözkonusu bebeğin büyümesi durur. Devletin mümkün olduğu kadar elektronik ticaretin büyümesine teknik engel oluşturmayacak biçimde ve bü­rokrasiye yer vermeyen düzenleyici mevzuat altyapısı oluşturması gerekir. 

Beş yıl önce, internetin ticaret uygula­maları bilinmiyordu. Ayrıca, Avrupa'da 1992'de 200,000 bilgisayar internete bağlıyken, 1997 yı­lında bu rakam 3,000,000'a çıktı ve 27 milyon abone internetten faydalanıyor. 2000 yılında internet kullanıcı sayısının 1 milyara ulaşması beklenmektedir. 2000 yılında dünya ticaretinin %90'nın internet üzerinden yapılması beklen­mektedir.

Diğer taraftan, her 18 ayda bir, aynı ma­liyette hesaplama gücü iki katma çıkarılmakta­dır. Bu gelişmenin gelecek 10 yılda devam et­mesi beklenmektedir. 

Türkiye'de 2010 yılında 30 milyon inter­net abonesinin olması talimin edilmektedir. Her abone için yaklaşık $4 bin yatırım yapıla­rak 2010 yılına kadar $120 milyar harcanması planlanmaktadır.

Internet vasıtasıyla daha etkin iş yapılı­yor. Firmalar, kısıtlama olmaksızın etkileşime girebiliyor. Sanal ortam, kuaıluşları katı hiye­rarşiden kurtararak, uzmanlık ve kaynağa da­yalı bir yapıya dönüştürür. 

Yirmibirinci yüzyılda 'garaj müessesele­ri' olarak adlandınlan çok ufak işletmelerin çok büyük ciro ve kar yapabilecekleri tartışıl­maktadır. 

Teknoloji Alt Yapısı 

Bilgi teknolojisindeki hızlı gelişmenin temelinde yatan en önemli unsur, bu teknoloji gerekli altyapının hızla ucuzlaması ve ül­kelerin telefon şebekelerinin özelleştirilmesi-dir Böylece, telefon şirketleri birbirleriyle re­kabet edebilmek için, hizmetlerini daha kalite­li ve ucuza sunmak zorunda kalırlar.

Türkiye'nin en büyük darboğazı, enfor­masyon alt yapısıdır. Bunun içni, haberleşme­de lokal ucuzluğu temin edecek ve monopol­den kurtulacak rekabetçi bir düzenleme gerek­lidir.

Bu teknoloji kasırgası altında, büyük bir anlayış değişikliği ve değişim olacaktır. Değişi­me adapte olan ayakta kalacak, diğerleri yok olacaktır. 

Elektronik Ticaret Nedir? 

Dünyada yaşanan ekonomik ve sosyal değişimi Türkiye'nin yakalayabilmesi ve dün­ya ticaret potansiyelinden pay alabilmesi için, yeni stratejiler geliştirilmesi, bunların da esas itibariyle bilişim teknolojisi ile uyumlu olması gerekir. 

2000'e 2 kala, kağıt, fax ve telefona da­yanan klasik ticaret biçimi yerine, elektronik ti­carete yönelme başlamıştır. Elektronik ticaret; 7 gün 24 saat çalışma prensibiyle, dünyadaki saat dilimleri aşılarak, müşterinin bütün dünya olarak tanımlanmasına dayanır. Böylece, elek­tronik ticaret; bilgi toplumuna geçişi sağlayan bir hayat tarzıdır. 

En basit ifadesiyle elektronik ticaret, ti­cari faaliyetlerinin telekomünikasyon şebeke­leri üzerinden gerçekleştirilmesidir.

Daha kapsamlı elektronik ticaret tanımı ise, Avrupa Birliği tarafından 1997 yılında şöy­le yapılmıştır:

'Elektronik ticaret; metin, ses, görüntü halindeki verilerin elektronik olarak işlenmesi ^ve aktarılmasına dayalı olarak iş yapılmasıdır.'

Elektronik ticaret; bilgi, hizmet ve ürü­nün internet üzerinden yapılması suretiyle, he­def kitlede talep oluşturma, potansiyel tüketiciler bulma, ticari ve lojistik desteğin sağlan­ması ve pazarlama faaliyetlerini kapsar. 

Elektronik ticaret; elektronik olarak bil­gi, mal ve hizmet ticareti yapmak, elektronik fon transferleri, elektronik hisse senedi ticare­ti, elektronik konşimento, açık arttırma ile tica­ret, tasarım ve mühendislik, internet üzerinden talep oluşturma, potansiyel tüketiciler bulma, pazarlama, elektronik gümrükleme, kamu alımları, doğrudan tüketici pazarlaması ve satış sonrası hizmetler olmak üzere birbirinden farklı pek çok faaliyeti kapsar. 

Elektronik ticaret, yaratıcı düşünce karı­nın maksimumlaştırıldığı, buna karşılık üretim karlılığının minimumlaştırılıdığı, yaratıcı dü­şünce ve bireyin ön plana çıktığı bir düzendir.

Elektronik ticaretin yaygınlaştırılması için; elektronik vergi sistemi, elektronik noter, elektronik imza ve elektronik gümrükleme dü­zeninin oluşturulması gerekir. 

2005 yılında talimin edilen elektronik ti­caret potansiyeli 6 trilyon dolardır. 1997 yılın­da ABD'nin elektronik ticaret potansiyeli halen $8 milyarken, 2002 yılında talimin edilen ra­kam $327 milyardır.

Avrupa Birliği'nde büyük firmaların %66'sı interneti kullanıp, Web sitesi oluştur­muşlardır. Avrupa Birliği'ne 1996'da 390 mil­yon ECU olan elektronik ticaret potansiyelinin 2000 yılında 37 milyar ECU civarında olması beklenmektedir. 

Avrupa Birliği'nde hazırlanan bir prog­ram kapsamında, 'Bilgi Toplumu' oluşturulma­sı için, 39 milyar ECU'luk bütçe aynlmış olup, elektronik ticarete çok önem verilen bu prog­rama girmek için, bir an önce Türkiye'nin ha­zır olması gerekir. 

Türkiye Nasıl Bir Elektronik Ticaret Sistemi Geliştirmelidir? 

Türkiye'de elektronik ticaret sistemi oluştuğunda, elektronik ticaret ağı, ekte verilen tabloda gösterilen kuruluş ve sistemlerden oluşması beklenmektedir. 

Türkiye'de elektronik ticaret alt yapısı­nın oluşturulması için şu hususlarının oluştu­rulması gerekir:

1. Türkiye'nin en önemli darboğazı en­formasyon altyapısıdır. Türk Telekom özelleş­tiriliyor, ancak monopol statüsü devam ediyor. Asıl önemli olan bu sektörün rekabete açılma­sıdır. Haberleşmede bölgesel ucuzluğu temin edecek ve monopolden kurtaracak rekabetçi bir düzenleme gerekir.

2.  Kamu ve özel sektör koordinasyonu­nun sağlanması.

3. Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları alanın-' da yeterli koruma, gizlilik ve güvenliğin sağ­lanması.

4. Dünya Ticaret Örgütü ile Ekonomik işbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OECD çerçeve­sinde uluslararası anlayış dikkate alınarak, mil­li mevzuatın hazırlanması gerekir.

5.  Sınırsız ticaretin oluşturulduğu inter­nette, vergilendirmenin nasıl olacağı araştırıl­malıdır.

6.  Sanal ortamda tüketicinin nasıl koru­nacağı incelenmelidir, sınır aşırı bir ticaret olan elektronik ticarette tüketici hakları nasıl olma­lıdır? Bu konunun değerlendirilmesi gerekir. 

Elektronik Ticaret Örnekleri 

Ana ve yan sanayi buluşmasını sağlaya­bilmek amacıyla IBM, Caterpillar firması için 4.5 milyon parça teknik çizimi bilgisayara yük-lenmiştir. Öylece, Caterpillar firması parça sipa­rişini internet vasıtasıyla yapmaya başlamıştır.

Amazon Kitabevi, birkaç şalisi bilgisa­yarı olan küçük bir firmayken, bugün internet­te faaliyet gösteren 180 çalışanı ve bilgisayar hatları olan ve 100 ülkeye kitap satan bir firma olmuştur. Sözkonusu kitabevi, her ay karını %34 arttırmıştır.

Türkiye'de sanal mağaza oluşturulması kapsamında, Spectrum Ofis Malzemeleri Zinci­ri, 1998 yılının başında 7 gün 24 saat çalışma prensibi esas alınarak internet aracılığıyla ça­lışmaya başlamıştır. 

Sonuç 

Türkiye kaçınılmaz olarak, dünyada yaşa­nan gelişmelere uyum sağlamak zorunda olup, ekonominin sağlam bir temelde küreselleşmesi, ticari işlemlerin basitleştirilmesi, maliyetlerin dü­şürülmesi ve bürokrasinin olmadığı, kağıtsız tica­ret altyapısının oluşturulması gerekir.

Elektronik ticaretin gerektirdiği teknik, idari ve yasal düzenlemeler bi ran önce yapıl­malı, kurumlar arasında veri değişimini müm­kün kılan ağlar oluşturulmalıdır.