Türkiye Ekonomisi
Dünya Ekonomisi
Osmanlı Ekonomisi
Finansal Ekonomi
İşletme Ekonomisi
Hizmet Ekonomisi
Kalkınma Ekonomisi
Tarım Ekonomisi
Borsa ve Yatırım
Ekonomi Sözlüğü
Ekonomi Ders Notları
Ekonomi Düşünürleri
Genel Ekonomi Soruları
Özel İstatistik Arşivi
Özel İktisat Konuları
Açık Öğretim İktisat
Ekonomi Kurumları
Kamu Yönetimi
Kamu (Devlet) Maliyesi
Sigortacılık Konuları
Türkiye İktisat Tarihi
Yeraltı Ekonomisi

Kredi Kartı Piyasası

Gelişmekte Olan Ülkeler

Finansal Piyasalar

Kent Ekonomisi

Liberalizm

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Sahalar 

Fatih Kirişçioğlu 

Bugüne kadar Yakut adı ile bilinen Sa­halar, Doğu Sibirya'da Rusya Federasyonu'na bağlı Saha Cumhuriyetinde (tek taraflı bağımsız) yaşamaktadırlar. Saha Cumhuriye-ti'nin yüzölçümü 3-062. 100 km2 dir. Nüfusu 1 milyon 131 bin kişidir. Bu nüfusun 365 bin kişisini Sahalar (% 33), 26 bin kişisini kuzey halkları (% 2.5), 550 bin kişisini Ruslar (% 50), 77 bin kişisini Ukraynalılar (% 7), ve diğerleri (% 7,5) teşkil eder. Başkenti Yakutsk'dur. Diğer şehirleri Aldan, Olekminsk, Sredne-Kolumsk, Tommot, Verkhoyansk ve Vil-yuysk'dur. Bunlara ilave olarak 36 işçi sitesi ve 65 köy sovyeti bulunmaktadır. Ülke bir nehir­ler memleketi görünümündedir. En büyük nehri Lena'nm uzunluğu 4270 km olup bunun 2745 km'si Yakutistan topraklarındadır. Diğer önemli nehirler ise : Kirenge, Yana, Vitim, İndigirke, Olyakma, Aldan, Vilyuy, Anabar, Koluma ve Olenek'dir. Ülkede çok miktarda da göl bulunmaktadır. Yakutistan'da yüksek dağlar azdır. Güneyde Aldan-Yayla dağları (650-1000 m.) bu dağların batı tarafında Ol­yakma ve Çara dağlarının batı kısımları (1500-2900 m.) kısmen yüksek sayılabilir. Lena ve Aldan nehirlerinin arasında Verhoyan, Sungar-Xayata ve Çers (3147 m.) gibi yüksek dağlar vardır. Doğuda ve batıda Sibir dağları vardır. 

Yakutistan ikliminin kendine has husu­siyetleri vardır. 7-9 ay devam eden kış mevsi­minde, ısı kuzey-doğu bölgesinde -70 C'a ka­dar düşer. Yakutistan'da İlkbahar ve sonbahar kısa sürer, yaz mevsimi 2-2,5 aydır. Ortalama yaz sıcaklığı 20 Cdir. Bir ormanlar memleketi olan Yakutistan'da 1.380.000 km2 arazi orman­larla kaplıdır. Ekonomi de tabi olarak orman ve balıkçılık üzerinedir. Ülkede tarıma elverişli alan azdır (104-300 hk.). Bunun büyük bir bö­lümünde tahıl ekimi yapılır. Geri kalanı da sebze ve patates ekimiyle otlaklar için ayrılmıştır. Ren geyiği ve at yetiştiriciliği ge­lişmiştir. Yakutistan yeraltı madenleri yönün­den zengin bir ülkedir. Aldan, İndigirka ve Koluma'da bol miktarda altın çıkarılır. Vil-yuysk ve Olenek'de elmas madenleri bulun­maktadır. Bu madenlerin yanısıra zengin uran­yum ve kömür madenleri de bulunmaktadır. Ayrıca doğalgaz ülkenin gelir kaynaklarının içindedir. 

"Yakut" kavim adını Sahalara Tunguzlar vermişlerdir. Tunguzlar bu kavim için "yoko" adını vermişler, Buryatlar "yoko, yaka"kelime­lerini ve -t çokluk eki ilavesiyle "yakut" adını kullanmışlardır. Ruslar da bu adı etrafa yay­mışlardır. Bu adı sahalar kullanmamışlar hatta bilim ve siyaset adamı Ksenofontov 1924 yılında Yakut için Saha, Yakutistan İçin Saha Sire kelimelerini teklif ettiyse de baskılar sonu­cu kabul edilmemiştir. Nihayet 27 Eylül 1990'da Sahalar egemenliklerini ilan edince Cumhuriyetin adı önce "Yahut-Saha Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti", sonra 27 Aralık 1991 de de "Saha Cumhuriyeti" oldu ve "Yakutya" kelimesi de parantez içinde verilmeye baş­landı.

Sahaların yazılı edebiyatları 19 yy-'ın başından itibaren şekillendirilmeye başlandığı için hipotezler dışında kökenleri hakkında sağlam bilgiler yoktur. Bu hipotezlerin bir kısmı sahaların tarihî adı olan "Uraangxay sa-xa" kelimesine dayanarak, Sakalarla ve Sagay Türkleriyle ilişki kurmaktadır. Başka bir hipo­tez ise Baykal Gölü civarında yaşayan Kurı-kanlann Sahaların ataları olduğu yolundadır. Bu fikir, Sahaların tarihi rivayetleriyle de bağ­daşmaktadır. Kurıkanlar IX - X yy. larda Bay-kal'ın batı kıyılarında yaşıyorlardı ve XIII -XIV. yy. larda karşılaştıkları baskı üzerine Ku-zey'e çekilerek Lena ırmağı boyuna yer-leşmişlerdir. Buradaki Tunguzların bir kısmı ülkelerini terketınişler, bir kısmı da Sahalarla birlikte yaşamaya devam etmişlerdir. Uraang-xay adını ise bugün Vilyuy ırmağı kıyısında yaşayan Tunguzlarla karışmış Saha Türkleri ta­şımaktadır. Mançurya'da Uranhay adlı bir Tun­guz boyu vardır ve Moğollar kuzeydeki orman halklarının hepsine uranhay derler. Son za­manlara yapılan antropolojik çalışmalarla Sa­haların etnik menşeinde 5 dönem olduğu ileri sürülmüştür. Bu dönemler : 1- Eski Türk Dö­nemi, 2- Kurıkan Dönemi, 3- Moğol Dönemi, 4- Eski Saha Dönemi, 5- Geç Saha Dönemi'dir. 

17'yy. başındaki Rus işgaline kadar, Sa­haların tarihi hakkında yazılı bir kaynak bul­mak imkansızdır. Ruslar, 1598'de Sihir Hanlığı yıktıktan sonra Ob ve Yenisey nehirleri etra­fında istihkâmlar kurdular. Sahaların Ruslarla ilk karşılaşmaları 1620 yılında Pende isimli tüccar vasıtasıyla olmuştur. Rusların 1630 yılında Lena kıyısında bir koruma evi inşa et­meleri üzerine Sahalar bu evi ortadan kaldır-dılar. Bunun üzerine 1633 yılında gönderilen Rus kuvvetleri bir başarı elde edemeyince Ruslar daha büyük bir kuvvetle ve beş yıl bo­yunca Sahalarla çarpıştılar ve nihayet 1638 yı­lında Yakut Askeri İdaresini kurdular ve Yaku-tistan'ı Rusya'nın bir vilayeti olarak ilan ettiler.

1682 yılına kadar süren bu uzun mücadeleyi teknik ve sayı olarak yetersiz kalan Sa­haların sürdürmesine imkan olmadığından Ruslar, Yakutistan'ı tamamen ele geçirdiler Rus siyaseti Toyon ve Uluu Töyon İdare ve hukukunu yasak etmesine, hıristiyanlaştırma siyasetine, vergi muafiyetiyle memurluk im­kanı tanınmasına rağmen Sahalar şeklen hıris-tiyan olmuşlar, eski şamanist örf ve adetlerin­den vazgeçmemişlerdir. 

Sahalar Rusya'daki karışıklıktan faydala­narak 9 Ocak 1906 tarihinde Yakut Milli Bir-liği'ni kurdular ve 27 Nisan 1906'da ayaklan­dılar. Fakat hepsi tutuklanarak en ağır cezalara çarptırıldılar. 1917 Komünist İhtilali'nden son­ra Rusya'nın Yakutistan Komiseri ve Yakut Mi­llî Komitesi Sovyet yönetimini tanımadı. Bu­nun arkasından Saha Milliyetçileri Saxa Omux "Saha Milleti" ve Saxa Aymax "Saha Kavmi" adlı teşkilatlarını kurdular. Sonra da 1918 Şu-batı'nda bağımsızlıklarını ilan ettiler. Bunun üzerime Kızılordu birlikleri 30 Mart 1919 tari­hinden itibaren ve büyük bir katliam yaparak 1921 yılında ülkeyi tamamen işgal ettiler. 27 Nisan 1922'de Yakut Aptonom Sovyet Sosya­list Respublikası (YASSR) kuruldu. 21 Ocak 1923'te bu Sovyet Muhtar Cumhuriyeti'nin hü­kümeti teşkil edildi. Devlet başkanlığına Pla­ton Alekseyeviç Oyunskiy, başbakanlığa da I.N. Barahov seçildiler.

 

 

Anasayfa - İktisat - Makale - Ekonomi - Borsa - İstatistik - Türkiye Ekonomisi - Ekonomi Sözlüğü

Since 2005