Türk Firmalarının Türk Cumhuriyetlerindeki Müteahhitlik Hizmetleri 

Son 25 yıl içinde Türk firmalarının 42 ülkede almış oldukları 984 işin tutarı 31.1 milyar dolara ulaşmış olup, 1999 sonu itibariyle bu meblağın 24.3 milyar doları tamamlanmış ve 6.8 milyar doları da helen devam et­mektedir. Bu miktarlar TMB (Türkiye Müteahhitler Birliği) ve UMB (Uluslararası Müteahhitler Birliği) üyesi firmaların yurt dışından aldıkları işlerdir.

Türk Müteahhitleri 1990 yılına kadar daha çok Libya, Suudi Arabistan ve Irak'tan işler alıyorlardı. Eski SB'nin dağılması sonucu, Türk firmaları daha çok Rusya Federasyonu, Pakistan ve Türk Cumhuriyetleri'nden (TCL'den) işler almaya başladılar. Nitekim, 1990-1999 döneminde Türk fir­malarının yurtdışından üstlendikleri müteahhitlik işleri 18.3 milyar dolar olup, bu miktarın %36'sı Rusya'dan %22'si de Türk Cumhuriyetlerinden alınmıştır. 

1999 sonu itibariyle devam eden 6.8 milyar dolarlık işin 1 milyar do­ları Rusya'da 1.1 milyar doları da Türk Cumhuriyetleri'ndedir. 

1990-1999 döneminde TMB/UMB üyesi firmaların üstlendikleri proje­lerin alt sektörler itibari ile dağılımı ise; %28'i konut yatırımlarına (bu oran 1980-1989 döneminde %44 idi), %15'i endüstriyel tesislere (1980'lerde %3 idi), %15'i iş merkezi ve idari binalara, %5'i otellere, %4'ü petro-kimya tesislerine, %3'ü de enerji santrallarına aittir. 

Diğer taraftan 1999 yılı sonuna kadar tüm Türk firmalarının almış oldu­ğu müteahhitlik hizmetlerinin tutarı 50 milyar dolar olup, bunun 31.1 milyar dolarlık kısmı (%62'si) TMB/UMB üyesi firmalar tarafından üstlenilmiştir. 

TBM/UMB üyesi firmaların Türk Cumhuriyetleri'nden 1990-1999 dö­neminde elde ettiği 3.7 milyar dolarlık müteahhitlik hizmetlerine diğer fir­maların katkıları da hesaba katıldığında (yaklaşık %40 fazlası ile) bu mik­tarın 4 milyar doları aştığı tahmin edilmektedir. Türk firmalarının tekstil ve gıda sanayi gibi diğer sahalara yapmış olduğu yatırımlar da hesaba katıl­dığında Türk iş aleminin Türk Cumhuriyetleri' nde yapmış olduğu toplam iş hacmi ile yatırım tutarının 6 milyar doları aştığı bilinmektedir.

1999 SONUNA KADAR TMB / UMB ÜYESİ FİRMALARIN YURT DIŞI İŞ HACİMLERİ (Milyon ABD Doları) 

Alınması Gereken Tedbirler ve Sonuç 

24-26 Mart 2000 tarihlerinde Samsun'da, TÜDEV'in, VIII. Türk Dün­yası Kurultayı (Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk, Kardeşlik ve İşbirliği Kurultayı) yapılmıştır. Bu kurultayda, benimde başkanı olduğum, İktisadi, Ticari ve Mali İlişkiler Komisyonu Sonuç Raporu'na göre Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasında sosyo-ekonomik gelişmelerin hızlandırılması için aşağıdaki tedbirlerin alınması gerekmektedir. 

Bu kardeş ülkeler arasında yapılacak her türlü işbirliği için gerekli olan en önemli alt yapılardan biri iletişimdir. Mevcut internet altyapımızda yurt dışı çıkışların tamamı ABD ve Avrupa üzerinden olup, Türkiye'den bu ülke­lere ABD veya Rusya üzerinden ulaşılmaktadır. Onun için Türkiye-Türk Cumhuriyetleri arasında Direkt Internet Ağı bir an önce kurulmalıdır. 

Hazar Havzası'ndaki petrol ve doğal gazın başta Bakü-Ceyhan Hattı olmak üzere, Türkiye üzerinden dünyaya pazarlanmasına yönelik önemli gelişmeler olmasına rağmen, sözleşmenin gerçekletirilebilmesi için taraf ülkeler bir an önce taahhütlerini yerine getirmelidir. 

Türk Cumhuriyetleri için maden, metalürji, ağır sanayii, savunma sa­nayii, enerji, petrol-petrokimya, doğal gaz, imalat sanayi, hafif sanayi, nak­liye, finans, turizm ve müteahhitlik hizmetlerine ait, daha önceki Türk Cumhuriyetlerinden Sorumlu Devlet Bakanlıkları dönemlerinde ya­pılmış ve yayımlanmış olan araştırmalar revize edilerek bir an önce uygulamaya konmalıdır. Bu arada TİKA en kısa zamanda arzulanan hukuki ve mali yapıya kavuşturulmalı ve Türk Devlet ve Toplulukları­na gereken hizmeti vermeye başlamalıdır. 

Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasında ekonomik ve teknik işbirliği­nin geliştirilebilmesi ve bu ülkelerin dünya ile entegre olabilmesi için Türk Cumhuriyetlerinde Ticaret, Borçlar Kanunu, Bankacılık, Sigortacılık, Kambiyo, Gümrük ve Yabancı Sermaye mevzuatlarının batılı stan­dartlara göre yeniden düzelenmesi gerekmektedir. İlaveten bu ülkeler­de yatırım yapan Türk Firmalarının faaliyetlerini güvence altına alabilmek için, bunların sigorta kapsamına alınması mecburiyeti getirilmeli ve bu maksatla Türk Dünyası Tahkim Kurulu'nun tesisi sağlanmalıdır. Bu arada Türk Cumhuriyetleri'nde, Serbest Ticaret Bölgeleri ile ihracata dönük Serbest Üretim Bölgeleri'nin kurulması için Türkiye gerekli teknik desteği vermelidir. 

Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasında ekonomik işbirliğinin arttırıl­ması için sektörel bazda, karşılaştırılmalı üstünlüklere dayanan bir bölge­sel ortak yatırım politikası oluşturulmalıdır. Bu maksatla yeni bir teşvik sistemine ihtiyaç bulunduğu (diğer sanayileşmmiş ülkelerde olduğu gibi) ve bir Türk Sermaye Ajansı ve Sermaye Fonu kurularak yapılacak ya­tırımların tek elden yönlendirilmesi sağlanmalıdır. Bu ülkelerde potan­siyel yatırımlara ve işadamlarına destek olunması amacıyla Ticaret ve Sa­nayii Odaları Birliği'nin (TOBB), Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ve Türk Sanayici ve İş adamaları Derneği'nin de (TÜSİAD) desteğiyle birer "Türk İş Merkezi" kurulması önemli bir ihtiyaca cevap verecektir. 

Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri EKO (Ekonomik İşbirliği Teşkilatı) ve KEİ (Karadeniz Ekonomik İşbirliği) gibi organizasyonlar içinde ortak üye sıfatıyla yer almaktadır. Ancak KEİ içersinde Yunanistan, ECO içersinde İran gibi Türkiye'nin sürekli olarak çatışma içinde olduğu ülkelerin olması istenilen sonuçlara ulaşılmasını engellemektedir. Bunun için Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasında bir ekonomik entegrasyon oluşturul­ması kaçınılmaz görülmektedir.