|
Vergi Muafiyeti ve Vergî İstisnası
Verginin ekonomik ve sosyal
fonksiyonlarından ve vergide adalet ilkesinden söz
edilirken de açıklandığı gibi, bu fonksiyon ve
amaçlara vergileme veya bütün bir vergi sistemi ile
ulaşılmaya çalışılırken çeşitli araç ve tekniklerden
istifade edilmektedir. Özellikle şahsi gelir vergisi
ile kurumlar vergisinde yoğunlaşan bu uygulamalardan
birisi de vergi muafiyeti ve istisnası
uygulamasıdır.
Bunlardan vergi istisnası (veya vergi ayrıcalığı), vergi
kanunlarında esas itibariyle vergilendirilmesi
öngörülen bir konunun veya nesnenin kısmen veya
tamamen, sürekli veya geçici olarak vergi dışı
bırakılmasıdır. Dikkat edilirse burada vergi dışı
bırakma olayı objeye veya nesneye uygulanmaktadır.
Örneğin, ticari kazançlarda istisnalar, zirai
kazançlarda istisnalar.telif kazançları istisnası,
ücretlerde istisnalar, ihracat istisnası, yatırım
indirim istisnası vb.
Vergi Muafiyeti (veya vergi bağışıklığı) ise. vergi kanunlarında
esas itibariyle kendileri için vergi borcu doğması
öngörülmüş olduğu halde, belirli kişi veya grupların
vergi yükü dışında tutulmasıdır. Görüldüğü gibi
burada da vergi dışı bırakma olayı, vergiye tabi
kişilere, yani özneye tatbik edilmektedir Vergi
muafiyetine örnek olarak da Gelir Vergisi
Kanunundaki Esnaf Muaflığı, Küçük Çiftçi Muaflığı,
Göçmen Muaflığı, Diplomat Muaflığı gibi muafiyetleri
gösterebiliriz.
Verginin Matrahı
ve Vergide Tarhiyat
Ödenecek verginin hesaplanmasında vergi matrahı önemli bir yer
tutar. Verginin matrahı, üzerine bir oran yada
tarife uygulanarak ödenecek vergi miktarının
hesaplanmasına yarayan bir ekonomik değer veya
fiziki bir unsurdur. Matrahı oluşturan nesneler
zaman içinde değişime uğramıştır Daha önce de
belirtildiği gibi, aynî ekonominin geçerli olduğu
dönemlerde matrahlar da buna uygun olarak sayı,
adet, metre, metreküp, kilo, ton gibi fiziki ölçüler
içinde ele alınmaktaydı. Paralı ekonomiye geçilmekle
birlikte, verginin matrahı da bu tür fiziki varlılar
yerine parasal değerler ile ifade edilmeye
başlanmıştır.
Bunlardan, matrahı ekonomik miktar veya parasal değer olan
vergilere "Advalorem (değer)" vergileri; matrahı
fiziki ölçülerle belli edilen vergilere de
"Spesifik" vergiler denilmektedir.
Vergide tarhiyat veya verginin tarhı, matrah üzerine oran veya
tarifenin uygulanmasıyla ödenecek verginin
miktarının hesaplanması veya bulunması işlemidir.
|
