Tasarruf Paradoksu Nedir

Hanehalkları tasarruflarını arttırmaya karar verdikleri zaman, "tasarruf paradoksu" olarak adlandırılan ilginç bir çelişki ortaya çıkmaktadır. Sözü edilen tasarruf paradoksunu anlayabilmek için "Hanehalkları gelecekteki zor günlere hazırlık ya­pabilmek amacıyla bugün daha fazla tasarruf yapmak isterlerse ne olur?" sorusu­na cevap arayalım. Eğer hanehalklarının planlanan tasarrufları, örneğin her bir ge­lir düzeyinde 40 trilyon lira artarsa Şekilde yer alan ve toplam sızıntıları gös­teren Sj + T + İM doğrusu yukarıya doğru kayarak S₂ + T + İM konumuna gele­cektir. Daha fazla tasarruf yapmayı planlamak aynı zamanda daha az tüketmeyi planlamak anlamına gelmekte ve sonuçta harcamalarda ortaya çıkan azalma geli­rin de azalmasına neden olmaktadır. 

Tasarruflardaki azalmadan önce denge, e_l noktasının ifade ettiği 500 trilyon liralık gelir düzeyinde kurulmuşken, tasarruflar­daki artış sonucu denge e₂ noktasına kaymış ve yeni denge gelir düzeyi 400 tril­yon lirada oluşmuştur. Yani başlangıçtakine göre tasarruflardaki 40 trilyon liralık artış denge gelir düzeyinin 100 trilyon lira azalması ile sonuçlanmıştır. Başlangıç­ta 120 trilyon liralık toplam tasarruf yapan hanehalkları, ulaşılan yeni denge gelir düzeyinde yine 120 trilyon lira, yani başlangıçtakine eşit tasarrufta bulunabilmek­tedirler. Bu sonuca göre daha fazla tasarruf yapmayı planlayan hanehalkları şim­di hem daha az tüketmekte hem de daha önceki ile aynı tasarrufu yapabilmekte­dirler. Görüldüğü gibi tasarruf paradoksu bir çelişkiyi ifade etmektedir. Zira bu paradoks, yukarıda ortaya konulduğu gibi, tasarruf edilen her liranın yararlı oldu­ğu şeklindeki geniş görüşle çelişmektedir. Tek bir kişi açısından ele alındığı za­man bu görüş doğru olabilir, ancak ekonomi bir bütün olarak ele alındığında ta­sarruflarda herhangi bir değişme olmadığı gibi gelir düzeyi de azalmaktadır. 

Tasarruf Paradoksu: Tasarruf fonksiyonunun yukarıya kayması geliri azaltırken, tüketim, harcamalarının da azalması sonucunu doğurmaktadır. Tüketiciler açısından aynı tasarruf düzeyi devam ederken, daha düşük gelir ve tüketimin söz konusu olması çelişkili bir durumdur. Sözkonusu çelişki tasarruf paradoksu olarak bilinir. 

Şimdi bir başka soruya cevap bulmaya çalışalım: Tasarruf paradoksu her za­man geçerli olabilir mi? Gerekli cevabı verebilmek için yukarıda verilen Şekil 14.3'e geri dönelim ve bir kez daha dikkatlice inceleyelim. Dikkat ederseniz şekil­de toplam enjeksiyonları ifade eden I + G + EX doğrusu sabit çizilmiştir. Eğer ya­tırımlar da artan tasarruflarla birlikte artmış olsaydı, yani I + G + EX doğrusu da 40 trilyon liralık artış kadar yukarıya doğru kaymış olsaydı, denge gelir düzeyin­de herhangi bir değişiklik ortaya çıkmayacaktı. Buna göre artan tasarruflar yatırım harcamasına dönüştürülebilirse herhangi bir sorun ortaya çıkmamaktadır. Sadece artan tasarruflar ekonomiye yeniden "enjekte" edilmediği zaman ekonomide ta­sarruf paradoksunun ortaya çıkması söz konusu olabilmektedir. Devletin tasarruf­ları caydırmaya dönük önlem almadığı, aksine tasarrufları teşvik edici önlemler aldığı düşünülürse tasarruf paradoksunun gerçek yaşamda karşılaşılması güç bir kavram olduğu düşünülebilir.