Uluslararası Para Sistemi Nedir
Uluslararası ekonomik ve mali ilişkilerin
düzenli bir biçimde gelişebilmesi herşeyden
öce, etkin ve sorunsuz işleyen bir uluslararası para
siteminin varlığına bağlıdır.
Uluslararası para sistemi, ülkeler
arasında dış ödemelerle ilişkili sorunların
çözümlenmesine yönelik kurallar, yöntemler,
uygulamalar ve örgütler bütünüdür.
Başka bir tanımla, UPS ülkelerin uyguladıkları döviz
kuru sitemlerini, bu konuda uluslararası
anlaşmalarla belirlenen kuralları, öngörülen
mekanizmaları ve oluşturulan uluslararası mali
kuruluşları ifade etmektedir.
Aslında dünya çapında bir sistemden bahsetmek
güçtür. Ülkelerin belirledikleri ve IMF gibi mali
kuruluşlar tarafından belirlenen kurallar ve ilkeler
bütünüdür. Bu gün her ülke, IMF'ye bilgi vermek
koşuluyla yüksek derecede değişken kur sistemleri
ile sabit kur sitemleri arasında dilediği kur
politikasını uygulamayı seçmekte ve değiştirmekte
serbesttir.
Bu sistem, sadece uluslararası rezerv arzı ile değil, aynı zamanda
yüzlerce ulusal para ve aynı sayıdaki ülkenin
ödemeler bilançosuyla ilgili ilişkilerin
düzenlenmesi hususunda sayılamayacak kadar çok
sayıda işlemi kapsamaktadır.
Bu nedenle, uluslararası parasal ilişkilerin sistem dahilinde
düzenlenmesinde; İMF'nin ağırlıklı rolü bulunmasına
rağmen; GATT, WTO, OECD, BIS, UNCTAD ve vb. gibi
çeşitli örgütler ile ülkeler arasında imzalanmış çok
yanlı anlaşmalar da yok gibidir. Ayrıca ödemeler
dengesi açıkları ile ilgilenmeyen uluslararası mali
kuruluş yok gibidir.
Uluslararası ilişkilerin giderek yoğunlaşması; dış ödemeler
bilançosu hesaplarıyla ilişkili parasal
transferlerin yapılabilmesi için, etkin bir işleyişe
sahip olan para sisteminin varlığını gerekli
kılmaktadır.
Ekonomiler artık artan bir düzeyde dış ilişkilerden
etkilenmektedir. Ülke içice dengenin sağlanması
büyük ölçüde dış dengenin sağlanmasına bağlı hale
gelmiştir.
Uluslararası ödemeler ekonominin tüm kesimlerini aile bireylerinden
başlayarak tek tek etkilemektedir. Örneğin ihracatın
azalması yurtiçi istihdamı etkilemektedir. Döviz
kurlarındaki değişme de aynı etkiyi yapmaktadır.
Dış ödemeler dengesi açıkları.dış dengesizlik sorununun ötesinde
yurtiçi dengelerin de bozulmasında rol oynar. Dış
dengesizliğin giderilmesine yönelik önlemler,
yurtiçinde sıkı ve daraltıcı tüketim ve üretim
kalıpları oluşturmak suretiyle toplumu oluşturan
bireyleri, doğrudan ve dolaylı olarak bütünüyle
etkiler. Özellikle yoğun dış ilişkilerin yaşandığı
ülkelere de olumsuz yansımalarda bulunabilmektedir.
Uluslararası para siteminin, rezerv dağılımındaki dengesizliği
giderici, dış ödemeler fazlasına sahip ülkelerden
dış ödeme açığı olan ülkelere fon akışını sağlayacak
mekanizmalara sahip olması gerekmektedir.
Uluslararası Para Sisteminin Amaçları Nelerdir?
Etkin bir uluslararası para sisteminin amaçları şunlardır ve
aşağıdaki konulara açıklık getirmesi gerekmektedir:
1- Uluslararası rezervlerin seçilmesi, tanımlanması, rezerv
arzının düzenlenmesini sağlamak,
2- Uluslararası para ve kredi arzını düzenlemek.
3- Döviz kurlarının belirlenmesi ve işleyişinin sağlanması,
4- Ülkeler arası dış ödemeler bilançosu dengesizliklerinin
giderilmesine yönelik çözümlerin bulunması ve
işleyişinin sağlanması.
5- Siyasi açıdan bağımsız olan ülkelerin
çatışabildi ekonomik politikalarının
uyumlaştırılmasını sağlamak.
6- Ülkeler arasındaki mal, hizmet ve sermaye alışveriş
ilişkilerini, borç alacak hesaplarını düzenlemek,
Uluslararası para sisteminin genel anlamdaki en
önemli hedefi; Ülkelerde istikrarlı bir ekonomik
büyüme sağlanarak sürdürülmesi ve dünya ticaretinin
pozitif bir seyir içinde dengeli bir biçimde artış
gösterebilmesi için gerekli uluslararası rezerv
arzının düzenlenmesidir.
|