TARIM
İnsanların toprağı işlemesi topraktan ürün elde etmesi ve hayvancılık yapması faaliyetlerine "tarım" denir.

TARIMIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ ÖNEMİ 
Türkiye nüfusunun yaklaşık yarısı geçimini tarımdan sağlar.Fabrikaların çoğunluğunun ham maddesi tarımdan sağlanır.En önemli iç ticaret kaynağımız tarımdır.Ülkemizin ihracatında önemli rol oynar.Milli gelirin yaklaşık %27si tarımdan sağlanır.

TARIMDA VERİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 
SulamaGübrelemeTohum ıslağıMakineleşmeToprak bakımıİlaçlama ve zirai mücadelePazarlamaTarımı destekleyen kuruluşlar 

TARIM METODLARI 
Nadas(kuru) tarım 
Ekstansif(yaygın) tarım 
İntansif(yoğun-ince) tarım

TARIM ÜRÜNLERİ

BUĞDAY 

İlk yetişme döneminde (ilkbaharda) yağış ister. Olgunlaşma vehasat döneminde kuraklık gerekir.Bu özelliğinden dolayı Karadenizkıyılarında tarımıyapılamaz. Ayrıca düşük sıcaklılardandolayı Doğu Anadolu Bölgesinin yüksek yerlerinde tarımı yapılamaz. Bunların dışında bütün bölgelerimizde tarımıyapılabilir.Buğday üretimi iklimdeki karasızlıktan dolayı bazı yıllar artarken, bazı yıllar düşer. Üretimin en fazla olduğu bölgemizİç Anadolu Bölgesidir.  İl olarak en fazla Konya,Ankara ve Adana'dır. 

ARPA 

Soğuğa ve sıcağa dayanıklıdır. Bundan dolayı buğdayınyetişebildiği her yerde yetişir. Ayrıca düşük sıcaklıktandolayı buğdayın yetişemediği DoğuAnadolu'nun yüksek yerlerinde de tarımı yapılabilir. Üretim en fazla İç AnadoluBölgesinde gerçekleşir. 

MISIR 

Yetişme döneminde bol su ister. Bundan dolayı yurdumuzda sulamaimkanı olan bütün her yerde tarımı yapılabilir. Yağ elde edilmeye başlandıktan sonra tarımı Akdeniz Bölgesinde hızlagelişmiştir. Bugün mısır üretimimizin yarısına yakını Akdeniz Bölgesinden elde edilir (Adana çevresi başta gelir). Üretimde 2.bölge Karadeniz Bölgesidir (Buğdayın yerine tarımı yapılmaktadır.) Bölge halkının temel besin maddesi olduğundanticarette değeri yoktur. 

ÇELTİK (PİRİNÇ) 

Çeltik ilk çimlenme döneminde bol su ister. Hasat dönemindekuraklık gerekir. Yurdumuzun sıcaklık şartları çeltik tarımına elverişlidir. Fakat su sorunu vardır. Bu sebeple tarımı akarsukenarlarında gelişmiştir. Çeltik tarım alanlarında sivrisinek çok geliştiğinden ekim alanları devletin kontrolündedir (yerleşimbirimleri çevresinde tarımına müsaade edilmemektedir. Üretimde en büyük paya sahip bölgemiz Marmara Bölgesidir. BaştaEdirne ilimiz gelmektedir. Ayrıca Balıkesir , Çanakkale ve Bursa çevrelerinde de tarımı yapılır.Üretimde ikinci bölge Karadeniz Bölgesidir. Başta Samsun  olmak 
üzere, Çorum, Sinop, Kastamonu çevresinde  tarımı gelişmiştir.Akdeniz bölgesinde Silifke ve Amik ovaları önemli çeltik ekim alanıdır.Üretimimiz yeterli olmadığından ithal etmekteyiz.

ÇAVDAR 

Serin yayla iklimi ister.  Yem sanayisinde kullanılır. En fazlatarımı İç Anadolu Bölgesinde gelişmiştir. 

BAKLAGİLLER

NOHUT
 
İlk yetişme döneminde yağış ister. Hasat döneminde kuraklıkgerekir. Yurdumuz iklim şartları  genelde nohut tarımına elverişlidir. En fazla tarımı İç Anadolu Bölgesindeyapılmaktadır.  Bu bölgemizi Akdeniz ve Ege Bölgeleri takip 
etmektedir. 

MERCİMEK 

Kuraklığa dayanıklı olduğu için en fazla tarımı G. DoğuAnadolu Bölgesinde gelişmiştir. Mercimek üretimimizin yarıdan fazlası bu bölgeden karşılanır (kırmızı mercimek). Üretimdeikinci bölgemiz İç Anadolu Bölgesidir(yeşil mercimek). 

FASULYE 

Yurdumuzda sulama imkanı olan her yerde tarımı yapılabilir.Üretimde en büyük paya sahip bölgemiz İç Anadoludur. 

SANAYİ BİTKİLERİ

TÜTÜN 
Kıraç arazilerde yetişebilir. İlk yetişme döneminde su ister.Daha sonra mutlaka kuraklık olmalı. Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. Ancak kaliteli tütün yetiştirilmesi amacıyla ekimalanları devlet tarafından sınırlandırılmıştır. Üretimde 1. Ege Bölgesidir ( Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizlive Uşak çevresi).2. G.Doğu Anadolu Bölgesi 3.Karadeniz Bölgesidir. 

ŞEKER PANCARI 
Yurdumuzda tarımı 1925 yılında Uşak'ta başlamıştır (ilkfabrika Uşak'ta 1926 yılında kuruldu). Bugün fabrikaların kurulduğu her yerde tarımı yapılmaktadır. Belirli iklim ve toprakisteği yoktur. Sulama imkanı olan her yerde tarımı yapılabilir. Üretimde 1. İç Anadolu Bölgesidir.** Şeker pancarı tarladan söküldükten sonra  kısa bir süre sonra işlenmesi gerektiğinden  tarımı fabrikalar çevresinde yapılır.Ayrıca pancar küspesi hayvan yemi olarak kullanıldığı için buralarda besi hayvancılığı da gelişmiştir.*** Kıyı bölgelerimizde tarımı yapılmaz. Sebebi buralarda dahafazla gelir getiren ürünlere öncelik verilmesidir.

PAMUK 
Alüvyal toprakları sever. Ayrıca yüksek sıcaklığa ihtiyaçduyar. Yetişme döneminde bol su, hasat döneminde kuraklık gerekir. Üretimde 1. Güneydoğu Anadolu Bölgesir (En fazla Ş.Urfa Çevresi).Gap ile birlikte tarımı hızla gelişmektedir. 2. Ege Bölgesi (kıyıdaki bütün çöküntü ovalarında), 3. Akdeniz Bölgesi(başta Adana olmak üzere Hatay, İçel, Antalya Çevresi),    Ayrıca  Marmara Bölgesinde Balıkesir, Bursa ve Çanakkale çevresi ileDoğu Anadolu Bölgesinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlardatarımı yapılır(Elazığ ve Iğdır çevresi). 

ÇAY 
Tropikal iklim bitkisidir. Bol ve düzenli yağış ister. Bulutlu günsayısı fazla olmalıdır. Kışlar ılık geçmelidir. Yurdumuzda en iyi yetişme şartlarını Doğu Karadeniz Bölümünde bulmuştur.Bugün Rize başta olmak üzere Ordu'dan Gürcistan sınırına kadar olan kıyı kesimde tarımı yapılmaktadır. Yurdumuzda çay tarımıCumhuriyetin ilanından sonra başlamıştır (1924). Çay tarımının tamamı Karadeniz bölgesindedir. 

HAŞHAŞ 
Doğu Karadeniz kıyıları hariç bütün bölgelerimizde tarımıyapılabilir. Ancak uyuşturucu elde edildiği için üretimi devlet kontrolündedir. Bugün başta Afyon olmak üzere Kütahya, Uşak,Denizli, Burdur, Isparta, Konya çevresinde tarımı yapılır. Gıda sanayisinde ve tıpta narkoz yapımında kullanılır. Son yıllarda tütün bitkisine altarnatif bitki olsun diye Manisa'nın kırsal kesimlerinde (Gördes, Demirci, Kula ,Selendi gibi) haşhaş tarımına müsade edilimiştir. 

KETEN KENEVİR 
Lifleri dokuma sanayisinde,ip ve halat yapımında kullanılır.Yurdumuz üretiminin tamamına yakını Karadeniz Bölgesindenkarşılanır. Başta Kastamonu olmak üzere Samsun ,Amasya ve Çorumçevresinde tarımı yapılır.Ege Bölgesinde ise kütahyaçevresinde tarımı yapılmaktadır.Kenevirden uyuşturucu elde edildiğinden üretimi devlet kontrolündedir. 

YAĞ BİTKİLERİ

AYÇİÇEĞİ 
İlk yetişme döneminde su , hasat döneminde kuraklık ister. Bundan dolayı Doğu Karadeniz kıyıları hariç bütün bölgelerimizde sulama ile tarımı yapılır. Üretimde 1. Marmara Bölgesi (Ergene Bölümü).  2. Karadeniz Bölgesi (Orta Karadeniz)  3. İç Anadolu Bölgesi'dir. *** Son yıllarda Akdeniz ve Ege Bölgelerinde  tarımı hızla gelişme göstermektedir. Sebebi pamuk bitkisine  göre daha az masraflı olmasıdır.

ZEYTİN 
Akdeniz iklim bitkisidir. Ancak Akdeniz Bölgesinde tarımı fazla gelişmemiştir. Daha fazla gelir getiren ürünlere öncelik tanınmasından dolayı. Bugün üretimde 1. Ege Bölgesi (Kıyı Ege Bölümündeki ova ve kenarlarında- Manisa, Aydın, İzmir, Muğla , Denizli çevresi).   2. Marmara Bölgesi-Güney Marmara kıyıları (en kaliteli sofralık zeytin bu bölgeden Gemlik çevresinden elde edilir).  3.  Akdeniz Bölgesi (Antalya çevresi en fazla). Ayrıca   Doğu Karadeniz'de Çoruh vadi oluğunda (Artvin) ve G:Doğu Anadolu Bölgesi'nde G.Antep çevresinde tarımı yapılır. Zeytinin devirli üretim özelliğinden dolayı; üretim bir yıl fazla, bir yıl azdır. Dünya zeytin üretiminde İtalya , İspanya ve Yunanistan'dan sonra 4. sıradayız. 

SOYA FASULYESİ 
Önceleri  daha çok Doğu Karadeniz'de Ordu-Giresun çevresinde tarımı yapılırdı. 1982 yılından sonra yağ sanayisinde kullanılmaya başlanılınca tarımı Akdeniz Bölgesinde hızla gelişmiştir. Kısa sürede geliştiği için bölgede ikinci ürün olarak yetiştirilir. Adana başta olmak üzere İçel, Hatay çevresinde tarımı gelişmiştir. Türkiye üretiminin % 92 'sini Akdeniz Bölgesi karşılar. 

YER FISTIĞI 
Akdeniz iklim şartlarında iyi yetişmektedir. En fazla tarımı bu bölgede Adana çevresinde gelişmiştir(%91). Ayrıca G.Doğu Anadolu Bölgesinin batısında, Ege Bölgesi'nde Muğla Manisa ve Aydın çevresi, G. Marmara Bölümü'nde Balıkesir, Çanakkale çevresinde tarımı yapılır. Çerez olarak tüketildiği gibi yağ da elde edilir. 

SUSAM 
Sıcak iklim bitkisidir. Yurdumuzda başta G.Doğu Anadolu  Bölgesi olmak üzere Akdeniz ve Ege   Bölgelerinde tarımı yapılır. Yağ elde edilir. Ayrıca helva yapımında kullanılır. 

MEYVECİLİK

TURUNÇGİLLER

Tropikal iklim bitkisidir. Yurdumuzda tarımı en fazla Akdeniz Bölgesinde gelişmiştir (%88) Antalya başta olmak üzere bütün Akdeniz kıyılarında tarımı yapılabilmektedir. Ayrıca  Ege Bölgesinde İzmir'e kadar olan güney kıyılarında, G.Marmara Bölümünün soğuktan korunmuş kıyılarında, Doğu Karadeniz 
Bölümünde Rize çevresinde ve G.Doğu Anadolu Bölgesinin batısında tarımı  yapılmaktadır. *** Ege Bölgesinde kıyıdan 200 km içerilere kadar tarımı yapılabilmektedir. Sebebi bölgede dağların kıyıya dik uzanması sonucu deniz etkisinin iç kesimlere kadar sokulabilmesidir. ** Doğu Karadeniz Bölümünde yetiştirilebilmesi kış ılıklığı ile ilgilidir.

MUZ 
Tropikal iklim bitkisidir. Yurdumuzda Akdeniz Kıyılarında tarımı yapılabilmektedir. Bugün tarımı daha çok Alanya - Anamur arasında gelişmiştir. 

KAYISI 
Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilir. En fazla tarımı D.Anadolu Bölgesi'nde Malatya-Elazığ çevresinde gelişmiştir. 

BADEM 
Kıraç arazilerde yetişebilmektedir. Bütün bölgelerimizde tarımı yapılabilmektedir.  En fazla İç Anadolu Bölgesinde Niğde -Nevşehir çevresinde gelişmiştir. 

SEBZECİLİK 
Sebzeler çok fazla su isterler. Yurdumuzda sebze yetiştiriciliği en fazla Akdeniz Bölgesinde gelişmiştir. Bu bölgeyi Ege ve Marmara Bölgeleri takip eder. En az geliştiği bölgemiz D.Anadolu bölgesidir. Sebebi yaz mevsiminin çok kısa sürmesidir. Ayrıca İç Anadolu Bölgesinde de sulama yetersizliğinden dolayı sebze tarımı gelişmemiştir. *** Sebze tarımı seracılık faaliyetleri ile Akdeniz ve Ege Bölgelerinde bütün yıl yapılabilmektedir. Seracılığın buralarda gelişme sebepleri; kışların ılık geçmesi ve güneşli gün sayısının fazla olmasıdır. 

Türkiye’de Tarımı Etkileyen Etmenler

Dağlık ve engebeli arazi yapısı tarım topraklarının dağınık ve küçük olmasına yol açmıştır. Bu nedenle, küçük işletmeler şeklinde tarımsal faaliyetler daha yoğundur. Topraktan alınan verimin artırılabilmesi için toprağın dinlenmeye bırakılması (nadas) gerekmektedir.  
Türkiye’de tarımı etkileyen etmenler şunlardır : 

Toprak Bakımı ve Islahı 
Toprağın sürülmesi, havalandırılması, taşlarından ayıklanması, bataklıkların kurutulması, yabancı otların ayıklanması çalışmalarıdır. 

Sulama
Tarım yapabilmek için toprağın nemli olması gereklidir. Kuraklık görülen bölgelerde sulama ile tarım yapılabilir. Sulanan tarım arazilerinde üretim yıllara göre önemli değişmeler göstermez. Tarım ürünü çeşitliliği artar. 

Gübreleme 
Topraktaki mineral dengesini korumak, toprağı verimli hale getirmek  için gübreleme yapılır. Gübrelemenin yapılmadığı yerlerde toprak nadasa bırakılır.

Tohum Islahı 
Yüksek verimli tohum kullanmak, tarımsal verimi arttırır. 

Makineleşme 
Tarımsal faaliyetlerin kısa sürede tamamlanması toprağın daha iyi işlenmesini sağlar.

Pazarlama 
Tarım üreticisinin ürününü değerlendirmek, zarar etmesini önlemek için devlet bazı ürünlere taban fiyatı vererek destekleme alımları yapar. Ayrıca ürünün depolanması için silolar, hangarlar, depolar kurar. 

Tarımsal Kuruluşlar 
Zirai araştırma enstitüleri, devlet üretme çiftlikleri, Ziraat Bankası, TMO, Türkiye Ziraat Odaları Türkiye’nin çeşitli bölgelerinin tarımsal yapısını ve özelliklerini incelemek, üretici ve tüketiciyi korumak, çiftçiye kredi, fidan sağlamak gibi amaçlarla kurulan kuruluşlardır. 
 

Türkiye’de Toprakların Kullanımı

Türkiye’deki Tarım Bölgeleri - Kıyı ve Yakınındaki Tarım Bölgeleri 

Kıyı bölgelerinde iklime bağlı olarak birbirinden farklı üç tarım bölgesi görülür: 
 

Karadeniz Kıyıları : Kış ılıklığına ve bol neme gereksinim duyan çay, fındık, mısır ile tütün, sebze, meyve, keten, kenevir, ayrıca Doğu Karadeniz kıyılarında turunçgil yetişir. 
Akdeniz ve Kıyı Ege : Akdeniz iklimine uyumlu olan, turunçgiller, zeytin, incir, susam, pamuk, pirinç, turfanda sebzeler, muz, çekirdeksiz üzüm, tütün gibi ürünler yetiştirilir. 
Marmara : Geçiş iklimi koşullarına bağlı olarak ürün çeşitliliği en fazla olan bölgedir. Başlıca ürünleri ayçiçeği, zeytin, tütün, çeşitli sebze ve meyveler, tahıllar, dut ve fındıktır. 
İç Tarım Bölgeleri : Yükselti ve denize göre konuma bağlı olarak çeşitlilik gösteren tarım bölgeleridir. 
Karadeniz Ardı : İç Anadolu ile kıyı arasında geçiş özelliği gösterir. Yüksek yerlerinde çavdar, buğday, sulak yerlerde pirinç ve sebze yetiştirilir. Hayvancılığın geliştiği, özellikle tiftik keçisinin yoğun olarak yetiştirildiği alandır. 
İç Anadolu ve Çevresi : Bozkırların geniş yer kaplaması nedeniyle koyun ve keçi gibi küçükbaş hayvancılık yaygındır. Yarı kurak iklim nedeniyle buğday, arpa gibi tahıllar ile fasulye, nohut gibi baklagiller yetiştirilir. 
Erzurum – Kars Bölümü : Yazların kısa ve serin geçmesi tarımsal faaliyetleri sınırlamıştır. Buğday, arpa gibi tahıllar yetiştirilir. Yaz yağışlarına bağlı olarak gür otlakların olması büyükbaş hayvancılığı yaygınlaştırmıştır.  
Doğu Anadolu ve Dağlık Yerler : Tarım alanlarının sınırlı olduğu bu yerlerde hayvancılık ön plana çıkar. Tahıl tarımı yapılır. Sebze ve meyve üretimi önem taşımaz. 
 

Tarımın Türkiye Ekonomisindeki Yeri