1957 yılında Stand-by anlaşması ile IMF- Türkiye ilişkileri başlamıştır. Çalışmamızda ilk olarak IMF’in yapısı, işleyişi ve amaçları üzerinde durduktan sonra 2000 sonrası iyi niyet mektupları çerçevesinde IMF ile yapılan Stand- by anlaşmaları ve ekonomi üzerindeki etkilerini incelemeye çalıştık. Özellikle, Kasım ve Şubat krizlerinin doğuş ve oluş süreçlerindeki IMF’nin rolünü, sonrasında yapılan günümüze kadar süre gelen 19 Stand-by anlaşmasından, 18. ve 19. Stand-by anlaşmalarını kapsamlı bir şekilde ele aldık. 

Giriş

Dünya ticaretinin giderek serbestleşmesi ve bunun küreselleşme olarak adlandırılması ile dünya ekonomisindeki hakim sistemin yaşadığı krizlerin artarak günümüzde vardığı noktada bir tıkanıklığa uğraması olguları arasındaki paralelliğine dikkat çekmek gerekir. Ancak bu tıkanıklığın başlangıç noktalarının da zamanının ve nedeninin bilinmesi, uluslararası kuruluşların hangi amaçla oluşturulduğunun doğru saptanmasına yardımcı olacaktır. Dünya ekonomisindeki kar oranlarının düşmesi ve ülkeler arasındaki gelir farklarının artması sonucu, global ekonomiye yön veren ülkeler, yaşadıkları ve yaşamları olası krizlerin önüne geçmeleri açısından diğer ülkelerin ekonomilerini kontrol altında tutmaları gerektiğini düşünmüşlerdir. Dünya ekonomisini, 1929 bunalımı ve 2. Dünya Savaşı gibi önemli ölçüde etkileyen olayların ardından sistemi onarıcı, düzenliyi ve sistemde meydana gelebilecek düzensizlikleri gidermek üzere, koordinasyon sağlayıcı kurumlara gereksinim duyulmuştur. 

1.      IMF’nin Kuruluşu, Amacı, Yapısı ve İşleyişi

1.1 IMF’nin Kuruluş ve Amacı

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi gereksinim duyulan kurumlardan bir tanesi de, Birleşmiş Milletler ve günümüzde Dünya Bankası olarak bilinen Uluslararası Yatırım ve Kalkınma Bankası ile dönemsel olarak eş zamanlı kurulan IMF’dir.(DİP) 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana, ödeme güçlüğü içindeki ülkelere yardım eden uluslararası kurumun adı IMF’dir.(DİP) IMF, ABD’nin New Hampshire eyaletinin Bretton Woods kentinde 1–22 Temmuz 1944 tarihleri arasında bir araya gelen, Türkiye’nin de içinde bulunduğu 45 ülkenin, ana sözleşmeyi imzaladıkları 27 Aralık 1945’de kuruldu ve 1 Mart 1947’de finansal operasyonlarına başlamıştır(Eğilmez ve diğ., 2002: 64) .

IMF’nin üye sayısı 183’dür. IMF.in genel kota toplamı 146 milyar SDR, yaklaşık 200 milyar dolardır.(22 Ocak 1999’a kadardır.) Yüzde 45 oranında kota artışına olanak sağlayan 11. genel kota artışı sonrası, IMF üyesi 183 ülkenin kotaları toplamı 212 milyar SDR (IMF. para birimidir), yani yaklaşık olarak 290 milyar dolara yükselmiştir (a.g.e: 64).

Paraya olan  güvenin azalması sonucu, paranın değerinin saptanabileceği bir kurum oluşturmak kaygısının ağırlığıyla 1945 yılında faaliyete geçen IMF, aynı zamanda dünya ticaretinin uyumlu bir biçimde gerçekleştirilmesi ve döviz kurlarının istikrarının sağlanması amaçlarını da gütmektedir.

En zengininden, en fakirine 183 ülkenin üye olduğu, Uluslararası Para Fonu’nun kuruluş aşamasında belirlenen 6 temel amacı şunlardır.

Ø                 Uluslararası parasal işbirliğinin teşvik edilmesi,
Ø                 Uluslararası ticaretin genişletilmesi,
Ø                 Döviz kurlarında istikrarın teşvik edilmesi ve üyelerin rekabetçi devalüasyonlara başvurmalarına engel olunması,
Ø                 Üye ülkelerin ödemeler bilançosunda yer alan cari işlemler kalemlerine uygulanan döviz kontrollerinin kaldırılması ve üyeler     arasında çok taraflı bir ödemeler sisteminin oluşturulması,
Ø                 Dış ödeme güçlükleri ile karşılaşan üye ülkelere gerekli kaynak yardımında bulunulması,
Ø                 Üye ülkelerin ödemeler bilançosu açıklarının azaltılmasına yardımcı olunması (Dış ticaret dengesizliklerinin ortadan kaldırılması) şeklindedir ( a.g.e.: 67).

IMF bu amaçların hayata geçirilmesini sağlamak amacıyla kurulduğundan son yıllara değin, yaptığı uygulamalar ve özellikle gelişmekte olan ülkelere önerdikleri reçetelerle hayli tartışılır olmuştur. Ancak kuruluştaki oy hakkı gereği IMF’nin politikalarında ABD’nin başını çektiği gelişmiş ülkeler, kendi kalkınmalarının ve zenginleşmelerinin sürekliliğini sağlayacak biçimdeki kararların alınmasında etkili olmuşlardır. Bu nedenle IMF’nin yapısına kısaca değineceğiz.

1.1.1 IMF.’nin Hesap Birimi (SDR)

IMF’nin hesap birimi Özel Çekme Hakkıdır (SDR). 2001 sonu itibariyle 1 SDR = 1.25447 Dolardır. SDR sepetini oluşturan paralar ve sepetteki ağırlıkları şöyledir:
Euro - 0.375434, Japon Yeni - 0.159696, İngiliz Sterlini - 0.142336,  ABD Doları - 0.577000

------İlgili Konunun Linkleri------

------IMF'nin Kuruluşu, Amacı
------IMF'nin Yapısı ve İşleyişi
-------2000 Yılı Sonrası Türkiye-IMF İlişkileri ve 18. Stand-by
-------Yeni Ekonomik Program, Geri Ödeme Planı, 19. Stand-by