|
Firma Maliyetler - Kısa Dönem
Maliyet Analizi
Kısa dönemde toplam maliyetler 3 ana başlık altında
incelenebilir.
* Toplam sabit maliyetler (TSM)
* Toplam değişir maliyetler (TDM)
* Normal Kâr (K)
Sonuç olarak Toplam maliyet: TSM+ TDM+ K
SABİT MALİYETLER
Toplam sabit maliyet (TSM):
Üretim miktarından bağımsız olan firmanın hiç
üretim yapmasa dahi katlanmak zorunda olduğu
maliyetlerdir.
Ortalama sabit maliyet (OSM):
Bir birim üretim miktarına düşen toplam sabit
maliyettir. Toplam sabit maliyetin ürün miktarına
bölünmesiyle bulunur.
- TSM eğrisi üretim miktarından etkilenmediği için yatay
eksene paralel bir doğru şeklindedir.
- OSM eğrisi üretim miktarındaki artışa bağlı olarak giderek
azaldığı için negatif eğimli bir eğri şeklindedir.
Toplam Değişir Maliyet: (TDM)
Firmanın kısa dönemde üretimini sürdürebilmesi için
üretim faktörlerine yaptığı ödemelerdir. İşçilik
ücretleri, hammadde, elektrik- su giderleri gibi.
Hiç üretim yapılmazsa değişkin maliyetler sıfırdı.
(Üretim miktarı ÎD.MÎ)
O.D.M önce azalan, minimuma ulaştıktan sonra artan bir
eğridir. O.D.M firmanın üretimi ve kapasite
kullanımı arttıkça faktör verimliliğindeki artışa
bağlı olarak azalır, daha sonra faktör verimliliği
azaldığında tekrar artar.
Ortalama Maliyet (Ortalama Toplam Maiyet O.M,
O.T.M)
Ortalama maliyet, her üretim düzeyinde toplam
maliyetin üretim miktarına bölünmesiyle bulunur.
O.T.M.= O.M= T. M/Ü
O.T.M= O.S.M.+ O.D.M.
Marjinal Maliyet (M.M)
Üretimi 1 birim attırabilmek için katlanılması gereken ek
maliyete denir. Kısa dönemde üretimin 1 birim
arttırıldığıda toplam maliyette görülen artış,
sadece toplam değişir maliyetten kaynaklanır.
Ortalama Maliyet ve Marjinal Maliyet İlişkisi
Marjinal maliyet eğrisi ortalama maliyet eğrisini
minimum noktasında (A noktası) keser.
Normal Kâr (K)
Girişimcinin fırsat maliyetine (alternatif maliyetine) eşit
gelir kazanmasına Normal Kâr denir. En düşük
kârdır. Ortalama toplam maliyet eğrisi normal
kârıda kapsar.
T.M = T.S.M. + T.D.M. + K.
KAPASİTE SORUNU (Kısa Dönem maliyet analizinde)
Kısa dönemde bir firmanın üretim kapasitesi ortalama
maliyet eğrisi yardımıyla açıklanabilir.
Tam kapasite:
Firmanın ortalama maliyet eğrisinin minimum olduğu
noktasına isabet eden üretim düzeyidir. Yukarıdaki
şekilde B noktası.
Atıl kapasite: Firmanın tam kapasite altında
üretimde bulunduğu üretim düzeylerini tanımlar.
Şekilde AB aralığı
Aşırı kapasite: Firmanın tam kapasite üzerindeki
üretim düzeylerini ifade eder. Şekilde BC aralığı
Maksimum kapasite: Kısa dönemde firmanın
üretebileceği maksimum ürün miktarını karşılayan
kapasitedir.
UZUN DÖNEM MALİYET ANALİZİ (UOM)
Uzun dönem ortalama maliyet:
Kısa dönem ortalama maliyet eğrilerinin minimum noktalarına teğet
olan zarf şeklinde bir eğridir.
Uzun dönem ortalama maliyet eğrisinin giderek
azaldığı (azalan maliyet) safhada AB aralığı için
ARTAN GETİRİ geçerlidir.
UOM eğrisinin bir süre için yatay eksene paralel
olduğu (sabit maliyet) safhası için B noktası
SABİT GETİRİ geçerlidir.
UOM eğrisinin giderek artmaya başladığı (artan
maliyet) safhasında ise BC aralığı AZALAN GETİRİ
ortaya çıkar.
Firmanın üretim kapasitesini 1 br. arttırması halinde
toplama maliyetteki artışı belirtir. Uzun dönem
ortalama maliyet eğrisini minimum noktada keser. (A
noktası)
ÖLÇEK EKONOMİLERİ (İÇSEL EKONOMİLER)
Gerçek Ekonomi
A) Üretim
i) Emekte ve iş bolümü ve uzmanlaşma ii) Teknolojik
avantajlar iii) Stok avantajları
B) Satış ya da pazarlama
C) Yöntem
D) Taşıma ve depolama
İhtiyari Ekonomi
A) Satın alınan hammadde fiyatlarında indirim sağlanması
B) Daha düşük faizli kredi
C) Daha ucuz reklâm
D) Düşük tarifeli taşıma
1. Pozitif Ölçek Ekonomileri
Üretim ölçeğindeki artış nedeniyle firmanın sağladığı
tasarrufları veya maliyet avantajını ifade eden
pozitif ölçek ekonomilerine genellikle kavramın
başına bir takı eklenmeden sadece ölçek ekonomisi
denilmektedir. Pozitif ölçek ekonomileri gerçek ve
ihtiyari olmak üzere 2'ye ayrılır.
2. Negatif Ölçek Ekonomileri
Geleneksel iktisat teorisinde yöntemin etkinliğini
kaybetmesi uzun dönem ortalama maliyetlerinin
yükselmesinin nedenlerinden biri olarak sayılması.
Firmanın belirli bir ölçeğin üzerine çıkması hâlinde uzun
dönem ortalama maliyetlerin yükselmesine yol açan
bir diğer etken, işbölümü ve uzmanlaşmanın
aşırılaşması sonucu işçilerin ne yaptıklarından dâhi
habersiz olmaya başlamaları ve devamlı aynı iş
nedeniyle oluşan monotonluk ve sinirsel yıpranmalar
nedeniyle verimlerinin düşmeye başlamasıdır.
Ölçek ekonomileri, firmanın uzun dönemde kendi
faaliyetlerinden kaynaklanan maliyet avantaj ve
dezavantajlarıdır.
DIŞSAL EKONOMİ
Firmanın maliyetlerini etkileyen, fakat firmanın
faaliyetleri dışında, içinde bulunduğu endüstriden
sağladığı kazanç ve kayıplara, dışsal ekonomiler
denilmektedir. Dışsal ekonomiler negatif ve pozitif
diye ikiye ayrılır.
1) Pozitif Dışsal Ekonomiler
Bir endüstri gelişip büyüdükçe, başka bir deyişle endüstride
faaliyete bulunan firma sayısı ve dolayısıyla toplam
üretim hacmi arttıkça, o endüstri de faaliyette
bulunan firmaların maliyetlerinin azalmasına neden
olan avantajlar ortaya çıkabilecektir. Ödenmeyen
üretim faktörü ya da pozitif dışsal ekonomiler
denilen bu avantajların başlıcaları şunlardır:
a) Satın alınan yarı işlenmiş mamullerden sağlanan
avantajlar
b) Uzmanlaşmış işgücü temini sonucu sağlanan
avantajlar
c) Satın alınan hizmetlerden sağlanan avantajlar
d) Alt yapı tesis ve hizmetlerinden sağlanan
avantajlar
2) Negatif Dışsal Ekonomiler
Herhangi bir endüstri gelişip büyüdükçe, endüstrideki
firmaların maliyetlerinin yükselmesine neden
olabilir. Bu tür ekonomilere negatif dışsal
ekonomiler denir. Özellikle; çevre kirliliğinin
artması firmaların atık tesisleri oluşturmasına
neden olacaktır.
İPUCU
Sabit maliyetler, firmanın üretim miktarından bağımsız olan
makina, demirbaş alımı, kira, amortisman ödemeleri
vb. ne yönelik harcamalardır.
Marjinal maliyet eğrisi ortalama maliyet eğrisini
minimum noktasında keser.
Firmanın belli bir miktarda üretimini sürdürebilmesi
için üretim faktörlerine
yaptığı ödemelerden oluşan değişir maliyetler,
işçilik ücretleri, hammadde ve enerji girdilerine
yapılan ödemeler vb.'ini kapsamaktadır.
Uzun dönem ortalama maliyet eğrisi kısa dönem ve
ortalama maliyet eğrilerinin minimum noktalarına
teğet zarf eğrisidir.
Ölçek ekonomileri uzun dönem ortalama maliyet
eğrisinin şeklini belirlerken, dışsal ekonomiler
hem kısa hem uzun dönem maliyet eğrilerinin yer
değiştirmesine neden olur.
|
