Milli Gelir Analizine Giriş ve Bazı Makroekonomik  Değişkenlerin Ölçümü

Çeşitli Milli Hasıla ve Gelir Kavramları 

Gayrisâfi Milli Hâsıla (GSMH): Belli bir dönemde bir ülke vatan­daşlarının sahip oldukları üretim faktörleri kullanılarak üretilmiş bütün nihai mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlan ile hesaplanmış değeri olarak tanımlanır. Nihai mal ve hizmetler, ekonomideki üretici birimlerin üretimde aramalı ola­rak kullanmayacağı, tüketim, yatırım ve ihracat için kullanıma hazır mal ve hizmetlerdir. Katma değer, bir malın üretiminin her bir aşamasında o malın değerine yapılan ilavedir. Ekonomide üretilen bütün katma değerle­rin toplanması suretiyle GSMHya ulaşılabilir.

GSMH, yalnızca câri dönemdeki (hesaplandığı dönemde) üretilmiş mal ve hizmetleri içerir. Daha önceki dönemlerde üretilmiş malların yer aldığı değişmeler GSMHyı artırmaz. GSMH, malların değerini piyasadaki alıcı değerleriyle ölçer. 

Gayrisâfi Yurtiçi Hâsıla (GSYH): Yurtiçinde üretilmiş nihai mal ve hizmetlerin değeridir. GSYH + Net dış faktör geliri = GSMH

Safi Milli Hâsıla (SMH)= GSMH-Amortismanlar

Milli Gelir (MG)= GSMH - Amortismanlar - Dolaylı Vergiler veya + Sübvansiyonlar

Milli Gelir = Ücretler + Kârlar + Faiz + Kiralar

Kişisel Gelir (KG)= MG - Sigorta Pirimleri - Kurumlar Vergisi- Dağıtılmayan Kârlar + Transferler Harcanabilir Gelir (HG)= Kişisel Gelir- Dolaysız Vergiler = Tüketim + Tasarruf

Milli Gelir Kavramları ve Toplum Refahı: Ekonomik refahın ölçütü olarak kişi başına milli gelir kavramlarından elde edilen; kişi başına GSMH, kişi başına GSYH, kişi başına milli gelir gibi kavramlar kullanılır. Ekonomik refahın uluslararası düzeyde karşılaştırılmasında kişi başına GSMH ölçütü esas alınır. 

GAYRİ SÂYFİ MİLLİ HÂSILANIN ÖLÇÜLMESİ 

1 - Üretim Yöntemleri: Firmaların ürettikleri tüm mal ve hizmetleri miktarları ile bunların fiyatlarını çarparak, dönem üretiminin değerini hesaplayabiliriz. 

2  - Gelir Yöntemi: Bu yöntemde milli gelir ücretler, faizler, kârlar ve kiraların toplanması suretiyle bulunur. Bu yöntemde başlıca veri kaynakları; ücret istatistikleri, vergi beyannameleri ve hane halkı anketleri­dir. Yöntemin başarısı bu bilgilere doğru olarak ulaşabilmesine bağlıdır. 

3  - Harcama Yöntemi: Faktör sahipleri, gelirlerini, üretilen mal ve hizmetleri satın almak için harcayacaklarına göre, üretim ve gelir yöntemleriyle bulunacak değerin aynısı, mal ve hizmetler üzerine yapılan harcamala­rın toplamından da bulunabilecektir.

Gerçekte harcamalar şu dört kalemden oluşur: Özel tüketim (C), Özel yatırım (I), kamu harcamalar (G) ile ihracat - ithalat fazlası (X-M). Bunlar GSMH = C+l+G + (X-M) ile ifade edilebilir. 

GSMH'nın Ölçümünde Karşılaşılan Problemler 

Bu Problemlerin nedenleri; bir kısım üretimin piyasaya çıkmaması, mal­ların kalitesindeki gelişmelerin doğru olarak hesaba katılmaması, üretimin yol açtığı olumsuzluklar, boş zamanların değerinin dikkate alınmaması ve yeraltı ekonomisinin varlığıdır.

Nominal GSMH ve Reel GSMH: Bir dönemin üretiminin değerini, aynı dönemin fiyatları (câri fiyatlar) ile ölçerken; Reel GSMH dönem üreti­minin değerini baz alınan bir yılın fiyatları (sabit fiyatlar) ile ölçer. Böylece reel GSMH, fiyat artışlarının etkisini gidererek, gerçek (veya fiziki) üretimde­ki dönemler arası değişmeleri görmeyi mümkün kılar. Ekonomik analizler için nominal (câri) değerler pek kullanışlı değildir. Bu nedenle ekonomik analizde fiyat değişmelerinin etkisini içermeyen reel büyüklükler ile çalışılır.  

                        Nominal GSMH
Reel GSMH=--------------------------x100
                         Fiyat Endeksi 

FİYAT ENDEKSLERİ

Fiyat düzeyi: Belli bir dönemde bir ekonomideki tüm fiyatların ağırlıklı değerlerinin toplamıdır.

Fiyat düzeyi bir endeksle ölçülür. Bunun için ekonomideki binlerce mal ve hizmetin fiyatlarına ilişkin bilgiler toplanarak, buradan, tüm fiyatları tek bir sayı ile ölçen bir göstergeye ulaşılmaya çalışır. Bu konuda akla gelen ilk çözüm tüm fiyatların ortalamasını almaktır. Fiyat endeksinden yararlanarak yıllık "enflasyon oranı" hesaplanır. 

r1 = P1 – P0 / P0 

r1 İlgili yılın enflasyon oranı P1: Aynı yılın fiyat endeks değeri P₀: Önceki yılın fiyat endeks değerleridir.  

GSMH Zımni Deflatörü 

GSMH deflatörü, ekonomide üretilen tüm malları ve hizmetleri içeren, oldukça geniş kapsamlı bir fiyat endeksidir.  

 Nominal GSMH
—----------------------ile bulunur.
  Reel GSMH 

Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE): Şehirlerde yaşayan tüketicile­rin, sabit bir mal ve hizmetler sepetini satın alma maliyetindeki değişmeleri ölçer. 

TÜFE ile GSMH deflatörü arasındaki farklar 

a)  TÜFE âni gelişmeler nedeniyle perakende fiyatlardaki değişiklikleri yansıtır. Deflatör yalnızca üretim aşamasını kapsadığı için bu değişiklikleri yansıtmayabilir.

b)  Deflatör, TÜFEye göre daha geniş bir mal grubunun fiyatlarını ölçer. Deflatör ekonomide üretilen tüm nihai mal ve hizmetleri içerirken, TÜFE yalnızca tüketicilerce satın alınan bazı mal ve hizmetleri içerir.

c)  TÜFE ithal mallarını da içerirken deflatörde yalnızca yurtiçinde üreti­len mallar ve hizmetler değerlendirilir.

d)  İki endeks arasındaki önemli fark mal sepetinin zaman içinde deği­şip değişmemesi noktasında ortaya çıkmaktadır. TÜFE'nin ölçtüğü mal se­peti yıldan yıla değişmezken, deflatörde ekonomide üretimin bileşiminde ortaya çıkan değişmelerin etkileri göz önüne alınır. TÜFE gibi sabit bir mal sepeti ile oluşturulan endeksler Laspeyres endeksi, değişken bir sepete dayalı deflatur gibi endeksler ise Paasche endeksi olarak adlandırılırlar. 

Toptan Eşya Fiyatları Endeksi (TEFE): TEFE'de TÜFE gibi belli bir mal sepetinin maliyetini ölçer. Aralarındaki fark TEFE'nin hammadde ve yarı mamulleri de içermesi ve fiyatların üreticiden dağıtım kanallarına geçer­ken ölçülmesidir. TÜFE'de ise esas alınan fiyatlar perakende (alıcılar için pi­yasada geçerli olan) fiyatlardır. 

Ekonomik Büyüme Hızı: Reel GSMH'nın veya kişi başına reel GSMH'nın artış hızıdır. Herhangi bir yıldaki ekonominin büyüme hızı (d); 

S1= Y1-Y0 / Y0 

Y1: İçinde bulunan yılın reel GSMH'ı
Yo: Bir önceki yılın reel GSMH'sıdır. 

İŞSİZLİK ORANI 

İstihdam, üretim faktörlerinin - emek, toprak ve sermaye- fiili olarak üre­tim sürecinde kullanılmasıdır. Mevcuk kaynakların üretime katılmayan kısmı­na eksik istihdam denir. Üretim faktörlerinin tam olarak istihdam edilme­si hâlinde, bir ekonominin üretebileceği mal ve hizmetlerin miktarına potansiyel hâsıla, doğal hâsıla ya da tam istihdam hâsılası denilir.

işsizlik ise, emek faktörünün fiili olarak üretime katılmamasıdır. İşgü­cü, çalışma kabiliyet ve yeteneğine sahip nüfustur ve aktif (etkin, faal) nüfus ile aynı anlamdadır.

İşsizlik oranı ise yukarıdaki tanıma göre iş bulunamayan nüfusun toplam işgücüne oranıdır. Örneğin iş bulamayan bu nüfus 10 milyon kişi, toplam iş­gücü 100 milyon kişiye işsizlik oranı 10/100 yâni %10'dur. 

MAKROEKONOMİK PERFORMANS: Bir ekonominin bir dönemdeki başansının ölçülmesinde üç temel kıstas vardır: Enflasyon oranı, büyüme hızı ve işsizlik oranı. İşsizlik ve enflasyonun toplamı hoşnutsuzluk endeksi olarak adlandırılır. 

DENEME SORULARI 

1.        Belli bir dönemde bir ülke vatandaşlarının sahip oldukları üretim faktörleri kullanarak üretilmiş bütün nihai mal ve hizmetlerin piyasa fiyatları ile hesaplanan değerine ne ad verilir?

A)GSMH      B)GSYH   C) Cari gelir   D) Nominal hasıla   E) Milli gelir 

2.        Safi Milli hasıla aşağıdaki eşitliklerden hangisi ile ifade edilir?

A) GSYH-Amortisman   B) GSMH-Amortisman  C) GSMH-Dolaylı Vergiler   D) GSMH-(Ücret+Kar+Faiz+Kira)  E) MG-Dolaylı Vergiler

3.        Belli bir dönemdeki cari fiyatlarla hesaplanan GSMH'ye ne ad verilir?

A) Reel GSMH       B) Modern GSMH    C)Net   GSMH       D) Nominal GSMH    E) Sabit GSMH 

4.   Nominal GSMH
-----------------------------x 100 ile ifade edilen formüle ne ad verilir?
       Fiyat Endeksi

A) Nominal MG          B) Nominal GSMH     C) Reel GSMH            D) Reel GSYH           E) TÜFE