|
Temel Makroekonomik İlişkiler ve Harcamalar
Ekonomik Faaliyetlerin Çerçevesi
Ekonomik Karar
Birimleri ve Faaliyetleri
1. Hanehalkları:
Ekonomide tüketim kararını veren birimlerdir.
2. Firmalar: Ekonomide üretimin
organizasyonunu yapan, mal ve hizmetleri üretip
piyasada satan birimlerdir.
3. Devlet: Özel nitelikli mal ve hizmet
üretmeyen kamu hizmetleri üreten kesimdir.
4. Dış âlem: Ülkenin ekonomik birimlerinin
ilişkide bulunduğu diğer tüm ülkelerin ekonomik
karar birimlerini temsil eden bir kavramdır.
Mübadele ve Piyasalar
Mübadele
veya değişim, ekonomik birimler arasında
malların, faktörlerin (ve faktör hizmetlerinin) ve
alacak haklarının el değiştirmesidir.
Piyasa:
Değişimin gerçekleştiği her türlü ortamdır.
Başlıca dört piyasanın varlığı kabul edilecektir:
Mal piyasası, Emek piyasası, Para piyasası, Tahvil
piyasası.
DEVRİ AKIMLAR MODELİ
Modelin temelinde Quesnay'in Ekonomik Tablosu vardır.
Quesnay, tablosunu hazırlarken kanın vücuttaki
dolaşımından ilham almıştır.
1) Tasarruf ve Yatırımın Olmadığı İki Kesimli
Bir Ekonomi
Yalnız tüketim harcaması (C) yapıldığı için,
milli hasıla (Y), Y=C. dir.
2) Tasarruf ve Yatırımları İçeren İki Kesimli Bir
Ekonomi Yalnız tüketim (C) ve yatırım (I)
harcaması yapıldığı için, Gayrisâfi Milli Hâsıla (Y)
iken, Y=C+l'dır.
3) Devletin Bulunduğu Üç Kesimli Kapalı Bir
Ekonomi Toplam harcamalar Özel (hanehalkı)
tüketim harcamaları (C), özel (firma) yatırım
harcamaları (I) ve devlet harcamaları (G). Bu
durumda Gayrisâfi Milli Hâsıla (Y). Y=C+I+G
olmaktadır
4) Dört Kesimli Açık Bir Ekonomi Toplam
harcama = Yurtiçi tüketim + Yurtiçi yatırım + Devlet
harcaması + (ihracat - ithalat) tır. Yâni, GSMH =
Y=C+I+G+ (X-M) dir.
TÜKETİM VE TÜKETİM FONKSİYONU
Tüketim:
Toplumdaki tüm bireylerin doğrudan
doğruya ihtiyaçlarını karşılayan mal ve hizmetleri
kullanma eylemidir. Tüketim harcamaları, bu eylemi
gerçekleştirebilmek için yapılan parasal ödemelerin
toplamından oluşmaktadır. Tüketim harcamaları (C)
harcanabilir gelire (Yd) bağlıdır.
Tüketim harcamasını etkileyen faktörler:
a) Reel Faiz Oran
b) Hane halkı Yaş Ortalaması
c) Gelecekte Beklenen Gelir
d) Net Aktiflerin Reel Değeri
e) İnsan Karakteri
Tüketim Fonksiyonu:
Toplumdaki tüm bireylerin tüketim harcamaları ile
harcanabilir gelir arasındaki ilişkiyi kuran
noktaların birleştirilmesiyle elde edilir. C = f(Yd)
şeklinde ifade edilebilir. Gelir arttıkça tüketim de
artar, ancak tüketimdeki artış hızı gelirdeki artış
hızından daha yavaş olur.
Otonom Tüketim
Bir ekonomide içinde bulunulan dönemin geliri ile ilgisi
olmayan ve gelir sıfır dâhi olsa yapılan tüketim
harcamasıdır.
Keynesyen Tüketim Eğrisi
(C = f(Yd) Eğrisinin şeklinden tüketimin gelirle
pozitif ilişkili olduğu ancak gelirden daha yavaş
arttığı anlaşılır. Tüketim Doğrusu ve Denklemi
C = Co + cYd C: Tüketim C0: Otonom
Tüketim c: Marjinal Tüketim Eğilimi Yd: Harcanabilir
Gelir.
Marjinal Tüketim Eğilimi:
(AC / AYd) iktisadi anlamı ise, gelirdeki birim değişimin tüketim
harcamalarında ne ölçüde değişim yaratacağının
ölçüsü olmasıdır.
Ortalama Tüketim Eğilimi:
Ortalama tüketim eğilimi (otüe) belirli bir gelir
düzeyinin ne kadarının tüketim harcamalarına
ayrıldığını gösterir.
otüe = C/Yd
Modern Tüketim Teorileri
1) Ömür Boyu Gelir Teorisi:
Bireylerin tüketim ve tasarruflarını oldukça uzun
dönemler için planladıkları varsayılır. Öyle ki
bireyler bütün ömürleri boyunca yaptıkları
tüketimden en büyük toplam faydayı elde etmeye
çalışırlar.
2) Sürekli Gelir Hipotezi:
M. Friedman'ın ortaya koyduğu bu teoriye göre
kişiler tüketim davranışlarını câri gelir
seviyelerine değil sürekli veya uzun dönem tüketim
olanaklarına göre ayarlar. Tüketim câri harcanabilir
gelire değil sürekli gelire bağlıdır.
TASARRUF VE TASARRUF FONKSİYONU
Tasarruf:
(S) makroekonomik açıdan Harcanabilir
Gelirin (Yd) tüketilmeyen kısmıdır. Onun için S =
Yd - C yazılır. Tasarruf fonksiyonu S = f(Yd) dir.
Otonom Tasarruf gelir olmasa da yapılan tasarruftur
ve otonom tüketimin kaynağıdır. Marjinal tasarruf
eğilimi (s) harcanabilir gelirdeki birim
değişikliğin tasarrufta yarattığı değişikliğin
değeridir.
s = AS / AYd 'dir. S = So + s Yd
Ortalama Tasarruf Eğilimi:
Belirli bir gelir düzeyinin ne kadarının tasarrufa
ayrıldığını gösterir.
otase
= S / Yd' dir.
Marjinal tüketim eğilimi + marjinal tasarruf eğilimi = 1
eşitliğinin yanısıra, ortalama tüketim eğilimi +
ortalama tasarruf eğilimi = 1 dir.
YATIRIM: Mal ve hizmet üretilebilmesi için gereken yeni
veya ek üretim tesislerinin kurulması ile
envanterlere (stoklara) yapılan ilaveler, yatırım
harcamaları ise bu işlerin gerçekleştirilmesi için
yapılan ödemeleri ifade etmektedir.
Yatırım Türleri
Yatırımların önemli bir bölümü milli gelirden bağımsız
olarak yapılmaktadır. Bu tür yatırımlara "otonom
yatırım" (lo) denir.
Yatırım talebi sermayenin marjinal etkenliğinden de
etkilenir. Sermayenin belirli bir dönem sonunda
girişimciye sağlayacağı gelirin yatırım tutarının
oranına sermayenin marjinal etkenliği denir.
Sermayenin marjinal etkenliği, yatırım miktarı
arttıkça azalır.
Yatırımcı faiz oranı (i) ve sermayenin marjinal etkenliğinin
(r) ise i>r ise yatırımdan vazgeçer, i = r kararsız
kalır r > i ise yatırımı gerçekleştirme kararı alır.
Uyarılmış Yatırım:
Milli gelirdeki değişmelerden etkilenen yatırımdır.
Otonom yatırım + Uyarılmış yatırım = Toplam yatınm
Marjinal yatırım eğilimi
(b), milli gelirdeki birim değişikliğin yatırım
harcamalannda yaratacağı değişikliktir.
mye = b = AS/AY
Ortalama yatırım
eğilimi (oye) ise belirli bir milli gelir düzeyinde
(Y) milli gelirin hangi oranında yatırım harcaması
(i) yapıldığını gösterir.
oye = l/Y
KAMU HARCAMALARI
Devlet, diğer ekonomik birimler gibi çeşitli amaçlarla bir
takım harcamalar yapar. Bu harcamalara genel olarak
kamu harcamaları denir. Personel ödemeleri cari
harcamalara otoyol, liman vb. alanlardaki harcamalar
yatırım harcamalarına, emekli, dul, yetim ve
öğrencilere yapılan (öğrenci kredisi) aktarımlar da
transfer harcamalarına örnektir.
Vergiler:
Vergilerin gelir düzeyinden bağımsız
olanlardan (dolaylı vergiler) ibaret olduğunu
varsayarsak vergi fonksiyonunu (T = To) yalnız
otonom vergilerden oluşur.
Marjinal vergi eğilimi
= AT / AY olup, gelirdeki birim artışın gelire bağlı
vergide yarattığı artışı göstermektedir.
DIŞ TİCARET
ihracat: Yurt dışına sunulan mal ve hizmetlere ilişkin
harcamalar ihracat harcamaları olarak bilinir.
İthalat: Toplam talep ve harcamalar üzerinde
ihracatın tam tersi yönde bir etki yapmaktadır.
Çünkü yurt dışına yönelik harcama akımına yol
açmakta, böylece toplam harcamalarda eksilmeye
neden olmaktadır.
İthalat fonksiyonunun : M = Mo + mY şeklinde ifade
edebiliriz. Burada (Mo) Otonom İthalatı
göstermektedir. Ülkenin geliri sıfır dâhi olsa
yaptığı ithalattır. (m) Marjinal ithalat eğilimi
olup, gelirdeki birim artışın ithalatta yaratacağı
artışın ölçüsüdür. m = AM / AY'den bulunabilir.
DENEME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisi ekonomik karar
birimlerinden biri değildir?
A) Hanehalkı B) Firma C) Devlet D) Dış alem
E)
Bankalar
2. Aşağıdakilerden hangisi tüketimin
başlıca faktörlerden biri değildir?
A) Reel faiz oranı B)
Nominal faiz oranı C) Hanehalkı yaş ortalaması D)
İnsan karakteri E) Gelecekte beklenen gelir
3. Tüketim harcamaları aşağıdakilerden
hangisinin bir fonksiyonudur?
A)
Harcanabilir gelirin B) Nominal gelirin C) Milli
gelirin D) Reel GSMH'ın E) Tasarrufun
4. Bir ekonomide içinde bulunulan dönemin
geliri ile ilgisi olmayan tüketim harcamasına ne ad
verilir?
A) Cari Tüketim
B) Otonom tüketim C) Harcanabilir gelir D)
Bağımsız gelir E) Zorunlu harcama
5. AC
/ AYd ile ifade edilen kavrama ne ad
verilir?
A) Marjinal Tüketim Oranı B) Marjinal Tasarruf
Oranı C) Marjinal Gelir Oranı
D) Ortalama Tüketim Oranı E) Ortalama Tasarruf
Oranı
6. Sürekli Gelir Hipotezi aşağıdaki
iktisatçılardan hangisine aittir?
A)J.M.Keynes B) D.Rıcordo C) A. Smıth
D)
M Friedman E) Hicks
7. Marjinal tasarruf eğilimi 0.75 ise marjinal
tüketim eğilimi için aşağıdakilerden hangisi
doğrudur?
A) 0.25 B)0.35 C)
0.45 D) 0.75 E) 1
8. Yatırım harcamalarının milli gelirdeki
değişmelerden etkilenmeyen kısmına ne ad verilir?
A) Otonom Tüketim B) Safi yatırım C) Net yatırım
D)
Otonom yatırım E) Brüt yatırım
9. Personel harcamaları aşağıdakilerden
hangisine örnek teşkil eder?
A) Uyarılmış harcama B) Otonom harcama
C)
Cari harcama D) Yatırım harcaması E) Transfer
harcaması
10. Bir ülkede milli
gelir, 800 milyon dolar arttığında ithalat 40 milyon
dolar artıyor ise marjinal ithalat eğilimi yüzde
kaçtır?
A)
5 B)10
C)15 D) 20 E) 25
|
