Eş Ürün Eğrisi ve Etkin Sınır
Eş ürün eğrisi, bir malın belirli bir miktarını üretebilmek için
kullanılan üretim faktörlerinin çeşitli
bileşimlerini gösteren bir eğridir. Başka bir
ifadeyle, eş ürün eğrisi, aynı üretim
miktarını veren çeşitli faktör
bileşimlerinin geometrik yerini göstermektedir.
Girdi faktörleri, tek bir çıktı faktörünün üretiminde
farklı oranlarda kullanılabiliyorsa, yani
birbirleri yerine ikame edilebiliyorsa, üretim
fonksiyonu y = f(x1; x2) (y =
sabit çıktı miktarı, x1, x2 =
girdi faktörü ) şeklinde yazılabilmektedir. Sabit
üretim düzeyini sağlayan çeşitli faktör
bileşimlerinin geometrik yeri, eş ürün eğrisi olarak
tanımlanmaktadır. Şekil 3’de tipik bir eş ürün
eğrisi gösterilmektedir. Bu
grafikte, konvekslik varsayımı altında, deneye dayalı olarak
çizilen eş ürün eğrisi parçalı doğrusaldır. Eş ürün
eğrisinin eğimi, üretim faktörleri arasındaki
marjinal teknik ikame oranına eşittir. Şekil 3’de
verilen grafik parçalı doğrusal olduğu için, sınırı
tanımlayan gözlemler arasında marjinal teknik ikame
oranı sabittir. y = f(x1; x2)'nin
teorik olarak, sürekli ve kırıksız tanımlanması
halinde, marjinal teknik ikame oranı sürekli azalan
bir seyir gösterecek ve konveks bir küme
tanımlayacaktır. Bunun nedeni, girdi faktörlerinden
birinin miktarı artırıldıkça, diğer girdi faktörü
ile ikamesinin giderek güçlenmekte olması ve belirli
bir bileşimin ötesinde ikamenin artık mümkün
olmamasıdır. D gözleminin kullandığından daha fazla
x1 girdi faktöründen
kullanılmasının, diğer girdi faktörü olan x2'de
herhangi bir azalışa neden olmadığını
göstermektedir.
|
Eş ürün grafiği üzerinde yer alan gözlemler diğerlerinden daha iyi
performans göstermektedirler. Etkinlik ile ilgili
literatürde, eş ürün eğrileri yerine etkin sınır
terimi, aynı anlamda kullanılmaktadır.
Üretim sınırı (Üretim fonksiyonu veya etkin üretim fonksiyonu),
teknik etkin olan tüm mümkün üretim bileşimlerinin
kümesi olduğundan etkin sınır olarak da
tanımlanmaktadır.
Bir mal ve hizmetin üretiminde, veri teknoloji seviyesinde, optimal
girdi bileşimiyle elde edilebilecek en yüksek üretim
miktarlarının oluşturduğu teorik sınıra etkin üretim
sınırı denilmektedir.
Etkin üretim sınırında faaliyet gösteren firmalar girdilerin
çıktılara dönüştürülmesinde tam teknik etkinliğe
sahiptir. Teknik etkinlik derecesi, girdi ve
çıktıların fiyatlarını ve maliyetlerini dikkate
almaksızın, veri teknoloji seviyesinde, belirli bir
çıktı miktarının üretilmesinde girdilerin fazla
kullanılıp kullanılmadığını belirlemektedir.
Üretimin ölçeği ve yönetsel beceriler teknik
etkinliği etkiler.
Etkin sınırın çizilmesine ilişkin yaklaşımın açıklanması, etkin
sınır üzerinde yer alan gözlemlerin diğerlerinden
neden daha iyi performans gösterdiğini de
açıklamaktadır. Sadece tek çıktı ve iki girdi durumu
incelenecek olur ise, bir birim çıktı üretmek için
gerekli olan girdi miktarları bulunabilmektedir.
Girdi-girdi düzleminde işaretlenmiş olan bu
gözlemler için bulunacak deneysel etkin sınırın
çizilmesi sürecinde aşağıdaki adımlar izlenmektedir.
Veri Zarflama Analizi, adını bu zarflama sürecinden
almaktadır:
yatay eksene paralel olarak alınan bir doğru, ilk gözleme temas
edene kadar yukarı kaydırılır,
gözleme temas edildiğinde, gözlem pivot noktası olacak
şekilde, doğrunun sol tarafı saat yönünde çevrilir,
çevirme işlemi yeni bir gözleme temas edilene ya da doğrunun sol
tarafı düşey eksene paralel olana kadar sürer,
doğrunun sol tarafı dikey eksene paralel olduğunda ise işlem sona
ermiş olur, yoksa ikinci adıma dönülür.
Bu adımlar sayesinde, tüm gözlemlerin etkin sınır
tarafından zarflanması sağlanmış olmakta ve bu
sınırın dışında hiç bir gözlem kalmamaktadır.
Çıktının bir birim olarak sabit tutulduğu
girdi-girdi düzleminde, orijine en yakın nokta en az
girdi kullanarak bir birimlik çıktıyı üretme
başarısını sergilemektedir. Bu çerçevede, etkin
sınır olarak tanımlanan zarf, göreli olarak etkin
noktaların geometrik yeridir. Zarfın içinde kalan
tüm gözlemler, zarf üzerinde bulunan gözlemlerin
doğrusal bileşimleri ile oluşturulabilecek hipotetik
gözlemlerden daha düşük performans göstermiş
olacaktır.
|