Gsmh Büyümesi Yönü ve Boyutunu Tahmin

Ekonomik aktiviteleri ölçmenin ve piyasanın yönünü belirle­menin önemli göstergelerinden olan GSMH reel büyümesi, dö­nem tamamlandıktan bir süre sonra açıklanır. Burada konu olan dönem 3 aylık dönemdir. Bu gelişmenin yönünü ve boyutunu ön­ceden tahmin edebilenler piyasada karar alırken önemli bir üstün­lük elde ederler. Bu gelişmeleri tahmin edebilmek için izlenmesi gereken bazı göstergeler vardır.

Sanayi üretim endeksi, Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) tara­fından 3 aylık ve aylık olarak yayınlanır. Bu endeks sanayi sektörü­nün cari ay içinde yaptığı üretimi değer olarak ortaya koyar.

Sanayi üretim endeksinin aylık gelişmeleri, GSMH'nin en önemli bileşenlerinden biri olan sanayi sektörü üretiminin artıp artmadığını gösterir. Sanayi üretim endeksi aylık olarak artış tren­di gösteriyorsa, bu gelişme GSMH'nin sanayi sektörü bileşeninin büyüdüğünü ortaya koyar. 

Diyelim ki 1998 yılı aralık ayında sanayi üretim endeksi 110 iken 1999 yılı ocak ayında endeks 105 olmuşsa sanayi üretiminde gerileme söz konusu demektir. Bu durumda sanayi üretimi ve do­layısıyla GSMH içindeki sanayi kesimi katkısı düşüyor demektir. 

Bir önceki yılın 3'er aylık GSMH büyümesi ve sanayi sektörü büyümesi bilindiğine göre cari yılda sanayi sektörü üretim endek­sinin ele alınan aydaki durumunun bir önceki yılın aynı ayındaki büyümesiyle karşılaştırılması geleceğe dair Önemli bir ipucu oluş­turur. Eğer geçmiş yılın aynı ayına göre sanayi sektörü üretim en­deksi daha hızlı bir artış gösteriyorsa, sanayi sektörü büyümesi hızlanıyor demektir. Eğer geçen yılın aynı ayma göre endeks gerileme gösteriyorsa sanayi sektörü büyümesi düşüyor demektir. 

Diyelim ki 1998 yılı ocak ayında sanayi üretim artış oranı % 3 iken 1999 yılının ocak ayındaki artış oranı % 5 olsun. Bu du­rumda 1999 yılında sanayi üretimi bir önceki yıla göre daha hızlı bir artış içine girmiş demektir. Başka bir deyişle 1999 yılı ocak ayında sanayi üretimi 1998 yılı ocak ayına göre daha hızlı artmış­tır. 

İmalat sanayi üretim endeksi, her ay düzenli olarak DİE tara­fından yayınlanır. Sanayi sektörünün lokomotifi imalat sanayi alt sektörüdür. İmalat sanayi üretim endeksi büyümesi bu açıdan son derecede önemlidir. 

İmalat sanayi kapasite kullanım oranı, DİE tarafından aylık ola­rak yayınlanır. İmalat sanayi kapasite kullanım oranındaki artış­lar, ileride imalat sanayi üretiminde artış olacağını gösterirken bu orandaki gerilemeler bu sektörün üretiminde azalış olacağını or­taya koyar. İmalat sanayi kapasite kullanım oranındaki artışlar ye­ni bir yatırıma gerek kalmaksızın üretimde artış sağlayan gelişme­lerdir. Diyelim ki yılda 100 milyon metre kumaş üretmek üzere bir fabrika kurulmuş olsun. Bu fabrikanın kuruluşu sırasında yapılan yatırım harcamaları GSMH hesaplarına gider yönünden girmiştir. Fabrika üretime başlayınca ürettiği her metre bu kez GSMH he­saplarına üretim olarak girecektir. Yine diyelim ki bu fabrika 1998 yılında 70 milyon metre kumaş üretmiş olsun. Bu durumda 1998 yılı GSMH'sine 70 milyon metre kumaşın karşılığı Türk Lirası gi­recektir. 1999 yılında bu fabrika eğer 80 milyon metre-kumaş üre­tirse GSMH büyümesine yeni yatırım olmaksızın ve yalnızca mev­cut bir kapasiteyi tam kapasiteye daha yaklaştırarak olumlu bir katkı sağlanmış olacaktır. 

T.C. Merkez Bankası aylık olarak gelecek üç aya ilişkin beklen­tileri, yaptığı anketlere dayanarak yayınlar. Bu anketler, önde gelen üreticilerin o döneme ilişkin beklentilerini ortaya koymaktadır.

Beklentiler ekonomide çok önemli bir yere sahiptir. Rasyonel beklentiler teorisinin formülasyonu çerçevesinde, beklentilerin gerçekleşmeyi etkileyen en önemli faktörlerden birisi olduğu ge­nel kabul görmektedir. Beklentilerin olumsuz olduğu dönemlerde yatırım, üretim ve sonuçta büyüme.gerilemektedir. Tersine bek­lentilerin olumluya dönüştüğü dönemlerde üretim ve yatırımda canlanma olmakta ve bu da büyümeyi olumlu yönde etkilemek­tedir. 

İnşaat sektöründeki gelişmelere bakmak için inşaat sayısında­ki değişmeleri incelemek gerekir. Bu gelişmeler DÎE tarafından aylık olarak yayınlanan bültenlerde yer almaktadır, inşaat sektö­rü Türkiye açısından büyümeyi önemli oranda etkileyen alt sek­törlerden birisidir. İnşaat ruhsatı sayısındaki artış çimento, de­mir çelik, seramik, parke, halı, badana, duvar kâğıdı, mutfak do­labı, elektrik malzemesi, musluk, batarya, kiremit, pencere, ka­pı, radyatör gibi inşaatta kullanılan malzeme üretiminin artışı­nı uyarmaktadır. Bu uyarılmış üretim artışı sonuçta büyümeyi et­kilemektedir, inşaatın bitimi ve satılmasıyla birlikte bu kez beyaz eşya, kahverengi eşya, mobilya gibi malların satışının artması söz konusu olmaktadır. 

Tarım sektörü, GSMH'nin ikinci bileşenidir. Tarım sektörüyle ilgili bilgiler sanayi ve inşaat alt sektörlerine göre daha kısıtlı ve dü­zensizdir. Bununla birlikte sektörün gidişatı hakkında bir tahmin yapabilmek için,

(a)  Yağışların durumu,

(b)  Tarımsal girdilerin durumu (gübreyle ilgili sübvansiyonla­rın artıp artmadığı),

(c)  Çiftçi kredilerinin durumu (tarımsal kredi faizlerinin yük­selip yükselmediği, bu kredilerde miktar azalması olup ol­madığı),

(d)  Sel, doğal afet vb olup olmadığı,

gibi konularda elde edilecek bilgiler tarım sektörü büyüme­si konusunda önemli ipuçları verir. Bu bilgiler Tarım Bakanlığı, Ziraat Odaları, DlE, DPT ve Hazine Müsteşarlığı (HM) gibi kuru­luşların aylık bültenlerinde bulunabilir. 

Hizmetler sektörü, birçok alt kesimden oluşmaktadır. Bunların en önemlilerinden birisi mali sektördür. Mali sektörle ilgili ge­lişmeler BDDK ve Bankalar Birliği'nin yayınlarında bulunabilir. Bankaların mevduatındaki, kredilerindeki, kârlıklarındaki geliş­melere bakılarak sektör hakkında bazı yargılara varmak mümkün­dür. 

Sektörün bir başka önemli alt kesimi ticarettir. Ticari faali­yetlerin hacmine ve yönüne bakılarak gidişat tahminleri yapılabilir.