İktisat politikasının temel unsurları, iktisat politikası modelim meydana getiren unsurları ve bu unsurlar arasındaki ilişkiyi ifade etmektedir. İktisat politikası modelleri ile ulaşılmak istenen çeşitli ekonomik amaçlar ve amaca ulaşmak için kullanılacak araçlar yönetilebilir bir büyüklüğe indirgenmektedir.⁸ Bir iktisat politikası modelinde başlıca üç unsur bulunmaktadır.

Veriler

Ekonominin yapısı ve işleyişinde sayısız unsur bir araya gelmiştir. Bu unsurların bir kısmı belli değer ve şekillerde iktisatçıya sunulmakta ve iktisatçı tarafından olduğu gibi kabul edilmek zorundadır. Bu tür unsurlar veri olarak adlandırılır. İktisat politikası amacına hangi araçlar ile ulaşılabileceği ancak ilgili veriler toplandıktan sonra belirlenebilir.

Araçlar

 Araçlar, belli bir iktisadi amaca ulaşmak için kullanılan, miktarları azaltılabilen veya çoğaltılabilen, değiştirilmesi mümkün verilerdir. Araçlar, değiştirilmelerindeki kolaylık ve yaratacaklan etki açısından kalitatif (nitel) araçlar ve kantitatif (nicel) araçlar olmak üzere iki gruba aynlmaktadır.

Nitel (Kalitatif) Araçlar

Nitel araçlar, toplumun kültürel, siyasi, ekonomik ve sosyal yapısını oluşturan temel unsurlardır. Nitel araçlar içerisinde yer alan düşünce ve inanç hürriyeti, seçme ve seçilme hakkı, eğitimde fırsat eşitliği, mülkiyet hakkı gibi araçlar iktisadın temellerini oluşturmaktadır. Ekonominin yapısı içerisinde iktisadi temellerin üzerinde yükselen vergi düzeni, kamu iktisadi kuruluşlarının varlığı ve yaygınlığı, piyasa yapısının rekabetçi veya monopolcü olması gibi unsurlar ise ekonomik yapıyı oluşturmaktadır.

Nitel araçlar, doğuracağı büyük etkiler sebebiyle sık kullanılan iktisadi araçlardan biri değildir. Nitel araçların kullanılması, köklü bir değişiklik niteliğinde olduğundan zaman alıcıdır ve uzun süre beklemeyi gerektirir.

Nicel (Kantitatif) Araçlar

Nicel araçlar, mevcut temel iktisadi temeli ve yapıyı değiştirmeyen ancak bu yapının ve temelin toplumu etkileme biçimini değiştiren araçlardır. Örneğin vergi yapısını değiştirmek nitel bir aracın kullanımı olarak sınıflandırılırken, vergi yapısını değiştirmeden vergi oranlarını değiştirmek nicel bir aracın kullanımı olarak sınıflandırılmaktadır. Nicel araçlar, uygulama kolaylıklarından dolayı daha kolay ve daha sık başvurulan araçlardandır.

İktisat Politikasının Amaçları

İktisat politikasının amacı ulaşılmak istenen hedefler ve elde edilmek istenen sonuçlardır. Amaç, iktisat politikası modelini hazırlayan kişinin önyargıları ve tercihlerinin etkisi altında kalabilmektedir. Bu sebepten dolayı iktisat politikasının amacım tanımlayan kişi ve/veya kurumun hangi ölçüde kişisel, hangi ölçüde toplumsal davrandığı uygulamanın sonucu ortaya çıkmadan belirlenememektedir. İktisat politikası amacı belirlenirken dikkat edilmesi gereken diğer bir önemli nokta ise amaçlar arasında ortaya çıkabilecek olan tutarsızlıktır. Tutarsızlıkların en önemli nedeni, sebep ve sonuç arasında zaman veya mekan yönünden ortaya çıkabilecek olan ayrılıklardır. Sonuçlan çok sonra ortaya çıkacak olan iktisadi amaçların tutarsızlığı kolaylıkla farkedilememekte ve önlenememektedir. İktisadi amaçlar arasında tutarsızlıklara yol açan diğer bir etken ise iktisat politikasının hazırlanmasında karşılaşılan koordinasyon eksiklikleridir.