Kamu
Malları
Özel firmalar tarafından üretilen alların iki
önemli özelliği vardır. Özel firmalar tarafından üretilen bir
mal bir tüketici tarafından kullanılınca, diğer tüketicilerin o
maldan kullanacakları miktar azalır. Örneğin bir kişi bir
mağazadan bir çift ayakkabı satın alınca, diğer kişilerin satın
alacakları ayakkabı miktarı azalır. Bu özellik kısaca rakiplik
diye nitelendirilir.
Ayrıca özel sektör tarafından üretilen bir maldan
sadece o malı satın alan kişi kullanır. Özel sektör tarafından
üretilen bir malın satın alan kişi dışındaki kişiler tarafından
kullanılması önlenebilir. Örneğin bir çift ayakkabıyı sadece onu
satın alan kişi kullanır, ayakkabıyı satın alan kişi diğer
kişilerin ayakkabıyı kullanmalarına izin vermemek suretiyle
diğer kişilerin ayakkabıyı kullanmalarını önleyebilir. Bu
özellik kısaca dışarıda tutabilme diye nitelendirilir. Rakiplik
ve dışarıda tutabilme özelliklerine sahip mallara, özel mallar
denir. Her ekonomide üretilen malların çoğu özel mallardır.
Rakiplik ve dışarıda tutabilme özelliğine sahip
olmayan mallara ise kamu malları denir. Kamu mallarının klasik
örneği ulusal savunma hizmetidir. Zira bir kişinin ulusal
savunma hizmetinden yararlanması diğer kişilerin
yararlanacakları ulusal savunma hizmetinin miktarını
azaltmayacağı gibi, savunma hizmetinden bazı kişilerin
yararlanması da önlenemez. Ulusal savunma hizmeti hem rakiplik
özelliğine hamda dışarıda tutabilme özelliğine sahip değildir.
Bunlara karşıık bazı mallar rakiplik ve dışarıda
tutabilme özelliklerinden sadece bir tanesine sahiptirler ve
dolayısıyla da kamu malı veya özel mal olarak
nitelendirilmezler. Bu tür mallardan bazıları rakiplik
özelliğine sahip olmakla beraber, dışarıda tutabilme özelliğine
sahip değildir, böyle mallara ortak mallar denir.
Kaynak: Prof. Dr. Erdal M. Ünsal
|