Kıtlık Rantı

Kıt bir kaynağın sahibine ödenen bedele denir. Klasik iktisatçılar doğal kıtlıkla yapay kıtlık arasında bir ayırım yapmaktadırlar. Doğal olarak kıt olan bir kaynağın arzı tamamen esneksizdir. Bu tür bir kaynağın sahipleri rant elde etmektedirler. Yapay olarak sınırlandırılan bir faktörün arzı ise tamamen esneksiz değildir. Bu tür bir kaynağın sahibi monopolcu bir getiri sağlamaktadır.

Kanundan doğan bazı sınırlamalar yapay kıtlığın kaynağını oluşturmaktadır. Bir mucide verilen patent, bir yazara verilen telif hakkı, bazı mesleklere girme hakkı ve bazı faaliyetleri yapma hakkı, yapay olarak kıtlık yaratmakta ve sahiplerine monopolcu bir getirinin verilmesini sağlamaktadır.

Ekonomik rant, bir kaynağa fonksiyonunu yerine getirmesi için gerekli olan bedelin ötesinde yapılan ya da atfedilen ödemedir. Daha genel bir ifadeyle, rant, toprağın orijinal ve imha edilmeyen kudretinin kullanılması karşılığında verilen tazminattır.

Genellikle rant teorisi David Ricardo ile ilişkilendirilmektedir. Adam Smith rant sorununa farklı bir açıdan bakmıştır: Bazen rantı bir malın fiyatının belirlenmesinde rol oynayan faktörlerden biri saymış, bazı durumlarda ise rantın, çiftçinin bir tarımsal ürün için sağladığı fiyat tarafından belirlendiğini öne sürmüştür. Ricardo bu analize açıklık getirerek ıslah edilmemiş bir toprak parçası için potansiyel kullanıcılar arasında meydana gelen rekabetten dolayı, bunların bir rant ödemeye hazır olduklarını, ödemedikleri takdirde alternatif olarak daha az verimli toprak üzerinde çiftçilik yapmak durumunda kalacaklarını ifade etmiştir.

Rant, toprağın verimi ile de ölçülebilmektedir: Birinci sınıf ıslah edilmemiş bir dönüm toprağın ürünüyle ikinci sınıf ıslah edilmemiş bir dönüm toprağın ürünü arasındaki fark, rant’tır.

Tanınmış sinema oyuncularıyla futbolcu ve basketbolcular da kıtlık rantı sağlamaktadırlar. Bu tür becerilerin arzı çok sınırlı olduğu ve artırılamadığı için, söz konusu becerilerin sahipleri çok yüksek ücretler talep etmektedirler.

Ancak bu ücretlerin bir kısmı kendilerini meslekte tutmak için ödenmekte olduğundan, üretim maliyetinin bir parçası olarak değerlendirilmektedir. Bunun ötesinde ödenen ek ücret, asıl ücretten birkaç yüz kere daha yüksek olabilmekte ve kıtlık rantını ya da ekonomik rantı oluşturmaktadır. Arzın genişlemesine engel olan doğal sınırlamalarla idari kısıtlamalar ve monopol unsurları da kıtlık rantlarının oluşmasına yol açmaktadır.