Nokia Cep Telefonu Firması Tarihçesi, Pazar Payı ve
Finlandiya Örneği
Oldukça sanayileşmiş ve liberal bir ekonomiye sahip
olan Finlandiya, Ar-Ge çalışmalarına önem vererek
bilgi toplumuna dönüşmüştür. Bilgi ve iletişim
teknolojilerinde rekabetçi piyasaya sahip olup bu
alanlarda dünya lideridir. Nokia 1998’de taşeron
firmaları ve yarattığı ek iş değeriyle birlikte
toplam istihdamın %30’unu oluşturmaktadır. Elbette
yaratılan istihdam değerinde doğrudan oluşan fayda
yanında dolaylı yoldan da oluşan iş hacmi
bulunmaktadır. Finlandiya'nın en büyük firması
Nokia, uluslararası alanda rekabet eden ve mobil
telefon üretiminin öncü firmalarındandır.
Nokia 1865 yılında Nokianvirta nehrinin kıyısında
Fredrik İdestam kağıt fabrikası ile varlığına
başlamış bir şirkettir. 1967 yılına kadar şirket
kağıt üretimi dışında tomruk (odun) ve ayakkabı
işinde de bulunmuştur. Daha sonrasında ise şirketin
bir kablo şirketi ile birleştiği ve elektronik
alanında atılımlarını başlamıştı. Bu yeni yolda
firma Nokia Corporation ismini almış ve
tescillemiştir. Mobil telefon üretiminin 1979 yılı
itibariyle Salora isimli bir televizyon üreticisi
ile ortak girişim olarak başlamıştır. 1981 yılında
mobil devrim ile birlikte Nokia ilk basit tabanlı
NMT (Nordic Mobile Phone) ürünlerinin üretimine
başlamış aynı zamanda da ilk uluslar arası cep
telefonu şebekesini inşa etmiştir. 1982 yılında
Nokia ilk dijital telefon geçişini gerçekleştirmiş
ve 1984 yılında Mobira Talkman ismiyle taşınabilir
telefonu piyasaya sürmüştür. Bu cihaz büyük
bataryası ve taşıma güçlüğü ile dikkatleri
çekmektedir. Bugünkü mobil telefon devrimi ise
Nokia’nın Mobira Cityman ismini verdiği çok daha
tanıdık bir biçimde bir inovasyon başarısı olarak
pazarda yer bulmuştur. Nokia şimdilerde Espoo da
bulunan Nokia House (Evi) ile tabir edilen yerde bir
vakıf ve üniversite ve teknoloji merkezinin orta
noktasında faaliyetine devam etmektedir.
1991 yılında Mobil devrim GSM (Global System for
Mobile Comminications (Mobil iletişim için küresel
sistem)) alt yapısının keşfedilmesi ile birlikte
1992 yılında Nokia 1011 ile ilk GSM telefon dünyaya
sunulmuş oldu. Nokia bundan sonra bir çok inovatif
gelişmeyi dünyaya hızla sunmaya başlamıştır. İlk
kişiselleştirilebilir zil sesi, ilk kişiye özel
kendinizin oluşturabileceği zil sesi, ilk
kişiselleştirilebilir telefon kapakları ve yeni
oyunlar (özellikle; snake (Yılan) oyununun pazardaki
büyük başarısı) ile Nokia kendinden söz ettirmeyi
uzun bir süre başarmıştır. Elbette bu durum satış
hacmine de yansımış ve uzun yıllar boyunca dünyanın
en büyük cep telefonu üreticisi olmayı başarmıştır.
Nokia firmasının bugününe baktığımızda; Sadece bir
mobil telefon üreticisi görmemekteyiz. Nokia
firması; cep telefonu üretimi yanında, cep
telefonları yazılımları, cep telefonları
uygulamaları (uygulamalar; programlar, çözümler, iş
uygulamaları; çeşitli mobil telefon kişiselleştirme
çözümleri; oyunlar) üretmekte, ayrıca bünyesine
kattığı firmalar ile atılımlarının devamlılığını
sağlamaktadır. 2007 yılında Nokia Simens
Network
ile GSM alt yapı çözümlerine de katkı sağlamaya
başlamış bunu 2008 yılında
Navteq
firmasını satın alarak sürdürmüştür.
Navteq
dünyanın en büyük harita çözümleri firması olarak
1985 yılından beri hizmet vermekte olan bir harita
çözümleri üreticisi firmadır. Firma 6 kıtada 85
ülkede dijital harita çözümleri sağlamaktadır.
Nokia, Finlandiya ekonomisine çok ciddi fayda
sağlamaktadır; Finlandiya’nın açık ara en büyük
şirketi olması yanında, Helsinki Borsası’nın
(Helsinki
Stock Exchange
-
OMX
Helsinki) toplam piyasa değerinin üçtü birini tek
başına karşılamaktadır bu gelişmiş bir ülke için çok
ender rastlanan bir durumdur. Ayrıca Finlandiya’da
çok ciddi bir işverendir ve Nokia sayesinden birçok
ufak çaplı taşeron firma oldukça büyümeyi
başarmıştır. 1999 senesinde Finlandiya’nın gayrisafi
yurtiçi hâsılasını (GSYİH) tek başına yüzde 1,5
oranında arttırmıştır. 2004’teki GSYİH’nin yüzde
3,5’ini ve 2003’teki milli ihracatın dörtte birini
Nokia tek başına karşılamıştır. 2006 yılında
Nokia’nın yıllık cirosu - ülke tarihinde ilk defa -
devlet bütçesini geçmeyi başarmıştır.
Nokia firması 2003 yılından itibaren mobil telefon
kanalında çok büyük değişimleri meydana getirmiş ve
bu sayede büyük bir güce ulaşmıştır. Akıllı telefon
(smartphone) pazarında meydana getirdiği yenilikler
rakipleri tarafından daima takip edilir ve
güncellemeleri sürekli örnek alınmıştır. Akıllı
telefon ile mobil cihazları birer; müzik mağazasına,
video cihazına, oyun konsoluna, kişisel bilgi
yönetiminin ve erişiminin en üst seviyelerine
çıkarta bilme başarısını elinde bulundurmuştur.
Akıllı telefon tabanındaki cihazlarını temel telefon
işlevi olan ürünlerden ayırt edebilmek için seri 60
ismini kategorize etmek için kullanmış ve temel
telefon işlevi olan cihazlarını ise seri 40 cihazlar
olarak sınıflandırmıştır.
Dünya ekonomisinde yaşanan durgunluk ve küçülme,
küçük bir iç piyasaya sahip, ekonomisi ihracata
bağlı olan Finlandiya'yı da etkilemektedir.
Firmaların, işten çıkarma veya merkezlerini ucuz
işgücü olan ülkelere taşıma fikirleri iç piyasaya
olumsuz yansımaktadır. Bu olumsuz gelişmelere rağmen
2007 yılında genel olarak istihdam ve satın alma
gücü artmıştır. Ancak, ülkedeki yatırım düzeyinin
düşüklüğü ve ihracattaki azalma eğilimi, üretimin
düşük maliyetli ülkelere kaydırılması yatırımcıların
diğer ülkelere yönelmesi, önümüzdeki dönemde ülke
ekonomisini olumsuz etkilemesi muhtemeldir.
Nokia sadece Finlandiyalı bir firma değil aynı
zamanda Avrupa’da hatırı sayılır bir büyüme
yakalayan yegâne firma özelliği taşımaktadır. Bunun
olmasındaki ana nedene bakıldığında sürekli olarak
şirketin üretme (icat) yeteneği, iş zekası ve
tüketiciye hızlı çözümler bulabilme yapısıdır. Yeni
buluşlar (inovatif fikirler) çok büyük bir önem
taşımaktadır. Bu yapısı itibariyle haklı bir gurur
kaynağı olarak Batı Avrupa’da büyük bir mobil
iletişim lideri bulunmakta ve halen liderliğini
dünya çapında devam ettirebilmektedir.
Finlandiya ithalatının çok büyük bir kısmını Rusya
ve Çin’e yapmakta ve Nokia Firması son zamanlarda
özellikle Çin pazarının Nokia ürünleri alması ile
pazar payına devam edebilmektedir.
Nokia firması işlerini farklı iş gruplarına bölerek
daha verimli ve odak işe daha fazla fokus olma
yoluna gitmiştir. Faaliyetlerini mobil telefonlar,
multimedya ürünleri, kurumsal çözümler ve
network
olarak ayırmıştır. 2004 yılında 18.507 milyon Euro
net satışı ile 2003 yılından % 12 daha fazla ciro
elde etmiş, Avrupa da Pazar payı 2003 %45,8, 2004 %
34,8 ve 2005 % 36 olarak gerçekleşmiştir.Yüksek
teknoloji alanında ve özellikle kablosuz iletişim
sisteminde diğer Kuzey ülkeleri gibi Finlandiya da
know-how
açısından gelişmiş yapıya sahiptir. Finlandiya,
Telekom pazarını serbestleştiren ilk ülkelerden
birisi olmasına rağmen cep telefonu tarifeleri en
düşük OECD ülkeleri arasındadır. Teknik altyapı
güçlü olup her yüz kişi için 82'in üzerinde cep
telefon bağlantısı bulunmaktadır. Cep telefon
sektörünün önde gelen ülkelerinden birisi
konumundaki Finlandiya'da 2004 yılında yapılan bir
istatistik araştırmasına göre, hane halkının
%96'sında en az bir cep telefonu bulunmaktadır. 2007
yılı rakamlarına göre ise 6,1 milyon cep telefonu
bağlantısı kurulmuştur.
Nokia firması 1987 ve 1992 yıllarında birçok kriz
ile uğraşmak zorunda kalmıştı. Yeni bir ekonomik
sistem olarak mobil telefon pazarının oluşmaya
çalışma aşamalarında, Nokia temel iş grubu olarak
daha önceden bulunduğu sektörlerin büyük bir
kısmından çıkarak sadece mobil telefon kanalında
uzmanlaşmaya kendini vermişti. Finlandiya’nın 1991
yılında Sovyetler Birliği ile girişmiş olduğu yoğun
ticaret Nokia firmasının da önündeki engelleri
aşmasında yardımcı olmuştur. 1990 yılında kendi
lojistik krizini yaşamış ancak kendi krizini kendisi
aynı zamanda bir lojistik firması haline dönüşerek
sonlandırmıştır.
Sınırlar gevşedikçe markalar önemli birer platform
olarak ortaya çıkmaya başlamışlardır. Artık aynı
markalara dünyanın her yerinde rastlanılmaktadır.
Markalaşmada Amerika üstünlüğü görülmektedir; 2003
yılında marka değeri olarak yapılan bir sıralamada,
ilk on markanın sekizini,
CocaCola,
Microsoft, IBM, GE, Intel, Disney,
McDonalds, Marlboro
biçiminde sıralanan Amerikan markaları
oluşturmaktadır; ilk ona Finlandiya Nokia ile
6.sıradan, Almanya ise Mercedes ile 10. Sıradan
girmektedir.
Nokia firmasının güçlü olduğu alanlar, kuvvetli bir
marka isminin olması, sürekli inovasyon, kalite,
imaj, kullanıcı dostu ürünleri, zayıf kaldığı
alanlar, orijinalliğini kaybetmesi, yetersiz ürün
bulundurma olarak görülmektedir. Nokia’nın 1998
yıllarında yakalamış olduğu dünya liderliğini 2004
sonrasında kaybetmeye başladığı görülmektedir. % 35
lere kadar düşen Pazar paylarının en büyük nedeni
olarak mobil telefon pazarındaki hızlı gelişmelere
ayak uyduramayışıdır. Akıllı telefon pazarındaki
tekelinin sona ermesi ve rakip ürünlerin pazara
çıkması, yeni içerikler (internet, video oyunları,
müzik ve televizyon) sunamaması, rakiplerin (Samsung,
Motorola, Siemens) daha şık ürünler ile Nokia’nın
karşısına çıkmaları bu sonuçların doğmasına neden
olmuştur.
Türkiye Finlandiya ilişkilerine bakacak olursak,
1996 sonrasında ikili ticaret hacminde Türkiye'nin
ithal ettiği telekomünikasyon ekipmanı nedeniyle
hızlı bir artış yaşanmıştır. 2007 yılında ikili
ticaret hacmi bir önceki yıla oranla %8 artış
kaydederek 1,620 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır.
Finlandiya'nın Türkiye'ye ihracatında %40'a varan
oranlarda yıllık artışlar nedeniyle ikili ticari
ilişkiler Finlandiya lehine gelişmesini
sürdürmektedir.
Finlandiya’dan ithal etmiş olduğumuz ürün grubu
içerisinde en büyük payı Elektrikli makine ve
cihazlar, aksam ve parçaları almakta ve özellikle bu
pay içerisinde Nokia mobil telefon ürünleri önemli
bir yer almaktadır. 2009 yılı verilerinin üzerindeki
büyük düşüşün (Toplam ithalat 2008 yılında 1.180.799
(Bin Dolar) iken 795.959 (Bin Dolar)) nedeni
Türkiye’ye ithal edilen Nokia ürünlerinde Nokia
Pazar payının Türkiye’deki %70 oranlardan % 40’lara
kadar düşüşü gösterilebilir. Türk Tüketicisinin son
zamanlarda Apple firmasının çıkartmış olduğu iPhone
ürününe ilgisi, bunun yanında Android tabanlı birçok
ürünün piyasaya çıkması ve yanında Samsung cep
telefonu ürünlerinin de daha yoğun ilgi görmektedir.
Bunun yanında özellikle Çin üretimi birçok ürünün
Türkiye piyasasına girmesi sonucunda Nokia
Türkiye’de de dünya pazarlarında olduğu gibi pazar
kaybetmeye başlamıştır.
Nokia Finlandiya ekonomisine çok büyük bir katkı
sağlamakta ve aynı zamanda dış ticaret ürünlerinde
en büyük payını oluşturmaktadır. Elektrikli makine
ve cihazlar ihracatında Finlandiya ekonomisine
sadece üretmiş olduğu mobil telefonlar ile değil
aynı zamanda telefon şebekeleri ve yazılımları ile
donanımsal ekipman ve ürünleri ile de çok büyük bir
katkı sağlamaktadır. Nokia firmasının Finlandiya
ekonomisindeki rolü her hangi bir ülkedeki bir
firmadan çok daha öte bir kapsamda bulunmakta,
devletin sahip olduğu bir kurumdan öte firmanın
etkinliğini yoğun olarak oluşturduğu bir
Firma-Devlet yapısını yansıtmaktadır.
1990'dan itibaren elektrik, elektronik ve metal
sanayi ürünlerinde hızlı bir büyüme gerçekleşmiştir.
Nokia'nın başarılı yükselişi özellikle elektronik
alanındaki büyümede etkili olmuştur. Finlandiya,
kağıt ve kağıt hamuru makinaları ile güç
jeneratörleri alanında güçlü sanayiye sahiptir.
Yenilebilir enerji kaynaklarının teknolojileri ve
geri dönüşüm teknolojisi ihracatında öndedir.
Bilgisayar yazılım ve donanımında gelişmiş bir pazar
payı olan Finlandiya, internete bağlı kişi başına
bilgisayar sayısı en fazla ve dünyadaki en yüksek
Internet bağlantısı oranına sahip ülkelerden
birisidir. 2007 yılında internet kullanıcı oranı
%71, sabit telefon kullanıcı sayısı ise 1,7 milyon
olarak gerçekleşmiştir.
Nokia zamanla yenilikçe gücünü kaybetmesi ve yeni
rakiplerin karşısına çıkması ile birlikte
endüstrideki gücünü yitirmeye başlamıştır. Apple
firmasının İphone ürünleri ile akıllı mobil
ürünlerde temel ve basit işlevler ile Nokia’nın
karşısına çıkması Nokia’nın müşteri kitlesini ve
pazara yeni giren
özellikle trend (moda) takip eden kullanıcıları
cezbetmiştir. Zamanla İphone üstünlüğünün Nokia
ürünlerine galip geleceği beklentisi artmıştır.
Nokia ve Finlandiya son zamanlarda Ar-Ge ve
Üniversite işbirlikleri konularında ABD ve Apple
firması ile karşılaştırıldığında yatırımları çok
daha düşük kalmış ve bunun etkilerini yoğun olarak
görmeye başlamıştır. Bunun yanında Nokia’nın son
zamanlarda pazarda kan kaybetmesinin en büyük
nedenleri arasında;
-
UYGULAMALARDA GEÇ KALDI: Uygulamamağazasında Apple
300 bin farklı seçenek sunarken Nokia bu gelişmeyi
sadece seyretti. Sadece OVİ için büyük yatırım
yapmasına rağmen rakiplerinin elde ettiği etkinliği
yakalayamadı. Apple, sadece uygulama geliştiricilere
geçtiğimiz yıl 1 milyar dolar gelir yarattı.
-
DOKUNMATİK EKRANI KAÇIRDI: Dokunmatik ekranı 'ilk
biz yaptık' demesine rağmen kaliteli ekran
teknolojisini telefonlarına uygulamada gecikti.
-
İNTERNET SERVİSLERİ: Navigasyon (Dolaşım) dahil pek
çok hizmeti, internet şirketlerini satın almasına
rağmen mobil internet konusunda rakiplerinin
gerisinde kaldı.
YENİLİKÇİ OLMA İDDİASINI KAYBETTİ: Anteni ilk
kaldıran, renkli ekranı ilk getiren Nokia, pazar
lideri olunca yenilikçi ruhu kaybetti, risk almaktan
kaçındı. Sayılabilir.
|