Ödemeler
dengesi, bir ülkenin vatandaşları ile geri kalan tüm ülke
vatandaşları arasındaki tüm işlemlerin sistematik kaydıdır.
Dış
ticarete ilişkin bir amaç olan ödemeler dengesi, dış ödemler
bilançosunun eşitliğine dayanır. Ödemler dengesi, çoğu kez, dış
ticaret dengesi veya dengeli ödemeler bilançosu olarak da
isimlendirilebilir. Ödemeler bilançosu, genellikle bir yıl
şeklindeki belli bir zaman döneminde, iç ve dış ekonomik
birimler arasındaki ekonomik akımların istatistiki durumunu
gösteren bir bilançodur.
İngiltere'nin ulusal ülke ve ABD’yi dünyanın geri kalan tüm
ülkeleri olarak alırsak, İngiltere’ye sterlin girişini arttıran
tüm işlemler İngiltere’nin ödemeler dengesi hesaplarına krediler
olarak dahil edilir. Sterlin çıkışları ise borç olarak
gösterilir ve eski (-) işareti ile bilançoda yer verilir. Benzer
şekilde, ABD’ye dolar girişi, ABD’nin ödemeler dengesi
hesaplarındaki krediler olarak yer alırken ABD’den dolar
çıkışları borçlar olarak gösterilir.
Görülebilen ticaret mallarının ithalat ve ihracatını ifade eder.
Görülemeyen ticaret ise hizmetlerin ithalat ve ihracatını ifade
eder. Bu iki kavram birlikte ticaret dengesini veya mal ve
hizmetlerin net ihracatını meydana getirir. Bununla birlikte,
ticaret dengesi, ödemeler dengesi ile ilgili cari hesapla aynı
değildir. Ülkeler arasındaki transfer ödemelerini ve bir ülkenin
vatandaşları başka bir ülkede gelir-kazanç sağlayan ekonomik
varlıklara sahip olduklarında ortaya çıkan menkul gelirinin net
akışını hesaba katmalıyız.
Ödemeler
dengesi mevcut piyasa şartlarında, bireyler, firmalar ve
hükümetin üstlenmeyi arzu ettiği işlemleri
gerçekleştirdiklerinde bir ülkeye yönelen net para akışını
gösterir. Net para akışı olduğunda, ödemeler dengesi
fazlası(açığı) vardır. Ödemeler dengesi, fertlerin
gerçekleştirmeyi arzu ettiği ithalat ve ihracat ile yabancı
ekonomik varlıkları alma ve satma işlemlerini dikkate alır.
Ayrıca hükümetlerin dış yardım, askeri harcama v.b. şeklinde,
hükümetlerin gerçekleştirmeyi arzu ettiği işlemlerin miktarı da
ödemeler dengesinde dikkate alınır.
Kaynak: Stanley Fischer - Prof. Dr. Vildan Serin