Türkiye Ekonomisi

Dünya Ekonomisi

Osmanlı Ekonomisi

Finansal Ekonomi

İşletme Ekonomisi

Hizmet Ekonomisi

Kalkınma Ekonomisi

Tarım Ekonomisi

Borsa ve Yatırım

Ekonomi Sözlüğü

Ekonomi Ders Notları

Ekonomi Düşünürleri

Genel Ekonomi Soruları

Özel İstatistik Arşivi

Özel İktisat Konuları

Açık Öğretim İktisat

Ekonomi Kurumları

Kamu Yönetimi

Kamu (Devlet) Maliyesi

Sigortacılık Konuları

Türkiye İktisat Tarihi

Yeraltı Ekonomisi

Kredi Kartı Piyasası

Gelişmekte Olan Ülkeler

Finansal Piyasalar

Kent Ekonomisi

Liberalizm

Forex Piyasaları

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Örümcek Ağı (COBWEB) Kuramı 

Buraya kadar yaptığımız arz-talep çözümlemelerinde, fiyat değişmelerinin arz ve talep miktarlarında derhal bir tepki doğurduğu varsayımına dayandık. Ancak bazı mallarda, özellikle tarım ürünleri gibi, üretimleri uzunca bir zaman aralığına (hububatın bir yıl, kauçuğun beş yıl istemesi gibi...) gereksinim gösteren malların arzını, piyasadaki talebe göre oluşacak bir yüksek fiyat karşısında yıl içinde arttırmak hemen hemen olanak dışıdır. Böyle bir yüksek fiyat karşısında çiftçilerin duyarlılığı genellikle gelecek yılın ürünü üzerinde kendini gösterecek ve çiftçiler bu yüksek fiyatın çekiciliği karşısında daha bol üretimde bulunmak yoluna gidebileceklerdir. Bu durumda, gelecek yılın arzı bu yılın fiyatına, bu yılın arzı da geçen yılın fiyatına bağlı kalacaktır. Daha açık bir deyişle bu üretim dönemine ait arz, geçen dönemin fiyatlarının fonksiyonudur. Talep için ise böyle bir özellik söz konusu değildir. Eğer, bu üretim döneminin yüksek fiyatına bakarak çiftçiler daha bol üretimde bulunmak yoluna giderlerse; gelecek yıl piyasaya sürülen ürün artacak, buna karşılık talep esnekliği düşük olan tarımsal ürünlerin fiyatında büyük olasılıkla bir düşme görülecektir. Sözünü ettiğimiz olay, ekonomistlerin gözünden kaçmamış ve 1938 yılında EZEKİEL "Cobweb Kuramı" adıyla yayınladığı makalesinde, üretim ve fiyat kuramına büyük bir katkıda bulunmuştur.

        Ezekiel'e göre Cobweb Kuramı aşağıdaki koşuların varolduğu mallar için söz konusu olabilir.

- Tam rekabet koşulları altında üretimin, fiyata karşı tam duyarlık gösteren üreticiler tarafından saptandığı mallar

- Üretimin gerçekleşmesi için gerekli zamanın, en az bir yıllık dönemi kapsayacak kadar uzun olduğu mallar.

-Fiyatın cari arzla belirlendiği mallar Yukarıda anlaşılacağı gibi, fiyat ya da üretimin hükümet kararları veya tekelci rekabet koşullarının egemen olduğu piyasalar tarafından belirlendiği mallar için Cobweb etkilerinden söz edilemeyeceği gibi, üretimin spontane talep değişikliklerine tam duyarlılık gösterdiği mallar için de söz konusu olamaz.

Ezekiel ve diğer ekonomistlerin oluşturduğu Örümcek Ağı ekonomi kuramı, kısmi dinamik çözümlernelere giriş niteliğini taşımaktadır. Anılan ekonomistler, Örümcek ağı' nın bir dengeye doğru gittiği ve bir denge noktasında birleştiği durumu incelemekle yetinmemişler, ayrıca örümcek ağı'nın dengeden uzaklaştığı ve patlamaya doğru gittiği durumu ile örümcek ağı'nın aynı büyüklükte sürekli salınım gösterdiği durumu da incelemişlerdir. Bu üç durum arasındaki fark, söz konusu arz ve talep eğrilerinin esnekliklerinin farklı oluşundan kaynaklanmaktadır. Eğer arz talebe oranla esnek değilse; istikrarlı denge (azalan dalgalanmalar) talep ve arz eğrilerinin esneklikleri aynı ise; nötr denge (sürekli dalgalanmalar) ve nihayet arz talebe oranla esnekse; istikrarsız denge (artan dalgalanmalar) söz konusu olacaktır. Şimdi, bu üç ayrı durumu şekiller üzerinde izleyelim ve nedenlerini araştıralım. 

İstikrarlı Denge: Şekilde herhangi bir x tarımsal ürününün piyasasında denge fiyatı oluşmuşken, örneğin gelir artışı nedeniyle talep eğrisi sağa doğru kaymış olsun. Bu durumda denge fiyatı ve alım - satım miktarı yükselecektir. Arz fonksiyonu gecikmesiz olsaydı, talepteki artışa arz da derhal cevap vermiş olacaktı. Ancak arzın gecikmeli oluşu, denge noktasına giderken fiyatın bu denge noktası etrafında dalgalanmasına yol açacaktır.

İlk dönemde fiyat düzeyi Pı'dir. Bu fiyat düzeyinde OQı kadar talep, OQ2 kadar da arz söz konusudur. Yani QıQ2 kadar arz fazlası vardır. Bu arz fazlası fiyatların P2 düzeyine düşmesine neden olacaktır. Bir sonraki dönemde üreticiler bu P2 gibi düşük fiyattan OQ3 kadar arz ederlerken, piyasa talebi OQ2 düzeyindedir. Q3Q2 kadarlık talep fazlası fiyatları yükselterek P3 düzeyine çıkmasına neden olacaktır. Bir sonraki dönemde ise, bu P3 fiyat düzeyinde OQ3 kadar talep, OQ4 kadar ise arz söz konusudur. Yani Q3Q4 miktarında bir arz fazlası vardır. Bu arz fazlası yine fiyatların düşmesine neden olacak ve süregiden bu oluşum sonunda piyasa dengesinin P4 gibi bir denge noktasında kurulmasını sağlayacaktır.

İstikrarsız Denge: Şekil'de talep doğrusunun eğiminin arz doğrusunun eğiminden küçük olduğu hallerde fiyat dalgalanmaları azalıp bir denge noktasında duracağına gitgide şiddetlenir. Şekilde ilk dönemde Pı fiyat düzeyinde OQı kadar talep ve OQ2 kadar arz vardır. Arzın talepten QıQ2 miktarında fazla oluşu fiyatı P2 düzeyinde düşürecektir. Bu P2 fiyat düzeyinde OQ3 kadar arz ve OQ4 kadar talep söz konusudur. Yani Q3Q2 kadar bir talep fazlası vardır. Bu talep fazlası fiyatı P3 düzeyine çıkaracaktır. Bu fiyat düzeyinde üreticiler, fiyatların artmasıyla üretimlerini arttıracaklarından OQ3 kadar talep ve OQ4 kadar da arz söz konusudur. Yani Q3Q4 kadarlık bir arz fazlası vardır. Bu arz fazlası, doğaldır ki fiyatları yeniden düşürecek ve bu fiyat iniş-çıkışları arz ve talep arasındaki dengesizliği daha da bozarak piyasa dengesinden giderek uzaklaşılmasına neden olacaktır. Böyle bir koşulda, denge durumundan bir kez ayrılınması halinde, piyasa dengesinin yeniden kurulması olası olmayacaktır.

Nötr Denge: Şekil'de talep ve arz eğrisinin esneklikleri aynı olduğu için fiyat dalgalanmaları eşit şiddette devam eder. Fakat yine yeni bir denge noktasına varmanın olanağı olmadığı gibi; dengeden gitgide uzaklaşma da söz konusu değildir.

Şekilde P1 fiyat düzeyinde OQı kadar talep OQ2 kadar arz söz konusudur. Arzın fazla olması fiyatı P2'ye düşürecek ve bu kez OQı kadar arz ile OQ2 kadar talep karşımıza çıkacaktır. Talebin QıQ2 kadar fazla oluşu fiyatı yine Pı düzeyine çıkaracak ve bu fiyat iniş-çıkışı ile arz ve talep dengesizliği bozulmaksızın aynı şekilde devam edecek, ancak bir türlü denge noktasına ulaşmak olası olmayacaktır.

Yukarıdaki açıklama belli bir dönemdeki arz miktarının bir döneni önceki fiyata göre oluştuğu, her dönem elde edilen ürünün o dönem içinde satıldığı varsayımına dayanmaktadır. Bu varsayımlar gerçek yaşama uymayabilir. Eğer üreticiler yükselen veya düşen fiyatın sürekliliği kanısında değilseler, satıcı veya alıcıların elinde stok bulunuyorsa, ihracat ve ithalat yapılıyorsa, üretim miktarını değiştirmeyebilirler.

 

 

Anasayfa - İktisat - Makale - Ekonomi - Borsa - İstatistik - Türkiye Ekonomisi - Ekonomi Sözlüğü - Gizlilik Politikası

Sağlık Bilgileri