Sıcak, Nem ve Diğer Çevresel Faktörlerin Kontrolü
Ürünün derim yapıldığı andaki sıcaklığının ön
soğutma yöntemi ile düşürülerek tavsiye edilen
depolama sıcaklığına ve bağıl nem oranına
getirilmesi meyve, sebze, bitki ve çiçeklerin
kalitesinin korunması açısından büyük önem taşır.
Yükleme öncesinde ürünün derim yapıldığı andaki
sıcaklığı yok edilmezse pek çok üründe kalite kaybı
meydana gelebilir.
Solunum ve olgunlaşma oranı, tavsiye edilen depolama
sıcaklığının üzerinde her 10°C'de 2-3 kez artar.
Soğutmalı taşıma araçları sıcaklığı muhafaza etmek
üzere tasarlanmıştır ve yükleme yapılmış
konteynırlerdeki paketlenmiş ürünlerin derim öncesi
sıcaklığının yok edilmesi için kullanılmamalıdır.
Soğutma üniteleri bağıl nemi kontrol etme ya da
yükseltme özelliğine sahip değillerdir.
Soğutma ünitesi buharlaşma cihazı ile ürün arasındaki yüksek
sıcaklık farkı ürünün nem kaybım artıracaktır. Bu
durum buharlaştırıcının donması ve ürünlerin
kuruyup, porsümesine ve ağırlığının azalmasına neden
olmaktadır. Pek çok sebze ve meyvenin %80- %95'i
sudan oluşmaktadır.
Ön Soğutma Faktörleri
Ön soğutma ürününün ömrünü aşağıda belirtilen yollarla uzatır.
- Derim öncesi sıcaklığın düşmesi
- Solunum oranının düşmesi (ürün tarafından ortaya çıkarılan
ısı)
- Olgunlaşma oranı
- Nem kaybının azaltılması (porsüme ve alma)
- Etilene üretimi (ürün tarafından ortaya çıkan gazın
olgunlaşması)
- Bozulmanın yayılmasının azaltılması
Ön Soğutmanın Başarılı Olması;
- Hasat ile ön soğutma süresi zamanına
- Nakliye konteynırinin türüne (eğer ürün önceden paketlenmişse)
- İlk ürün sıcaklığına
- Soğuk hava, su veya buzun hızı ya da miktarına
- Ürünün nihai sıcaklığına
- Ön soğutma havasının veya suyunun sanitasyonuna
- Ön soğutma sonrası tavsiye edilen sıcaklığın muhafazasına
bağlıdır.
Ön soğutma hasattan hemen sonra yapılmalıdır. Hasat, ürün
sıcaklığını minimize etmek için sabah erken
saatlerde yapılmalıdır. Hasadı yapılan ürünlerin ön
soğutma işlemine kadar üzeri örtülerek güneşten
korunmaları sağlanmalıdır. Pek çok ürün dökme olarak
paketlenir ve daha sonra ön soğutma işlemine tabi
olur.
Paketleme sonrasında su veya buz ile ön soğutma işlemine tabi
tutulmuş ürünler için telle sarılmış ahşap veya
çivilenmiş sandıklar ve mumlanmış veya kaplanmış
fıberboard kutular kullanılır. Bu işlem ile kutular
tekrar kullanılabilmektedir.
Ön soğutma özellikle çok fazla ısı üreten ürünler için gereklidir.
Aşağıda solunum oranı yüksek ve nakliye ve depolama
ömürle düşük olan ürünler verilmiştir.
Ahududu, Bamya, Bezelye, Böğürtlen, Brokoli, Brüksel Lahanası,
Çilek, Havuç, Kale, Kuşkonmaz, Enginar,Hindibağ,
Fasulye, Ispanak, Marul, Su Teresi, Tatlı Mısır,
Yeşil Soğan, Maydanoz,
Ön Soğutma Metodları
Ön soğutma methodu her ne kadar ürünün doğasına,
değerine ve miktarına göre seçilse de işçi
maliyetleri, araçlar ve malzemeler de göz önünde
bulundurulmaktadır. Ön soğutma metodları aşağıda
sıralanmıştır.
Soğutma Odaları:
Kurulanmış ürünlerin soğuk odalarda istiflemesi
yapılır. Soğutma süresince bazı ürünlerin üzerine su
buharı verilebilir ya da su spreyle sıkılabilir.
Basınçlı hava ile soğutma veya nemli basınçlı hava
ile soğutma:
Soğutma odalarında hava kutulanmış ürünler arasından
geçirilir. Bazı ürünler için havaya su buharı da
eklenir.
Su ile soğutma (Hydrocooling):
Ürünler büyük kazanların, metal varillerin ve ya
kutuların içinde buzlu su ile yıkanır.
Vakumlu Soğutma:
Ayrı bir bölümde paketlenmiş ürünlerin sıcaklığı
vakum ile alınır.
Nemli vakum ile soğutma (Hydrovacuum Cooling):
Ürünlerin sıcaklığının alınması için ürün
paketlenmeden önce veya vakum işlemi yapılırken
kutulara nem eklenir.
Buzlu Paketleme:
Her bir ürün paketine kırılmış buz eklenir. Bazen
buzlu paketleme işlemi varillerde paketlenen dökme
ürünler için de kullanılabilir.
Taşınabilir buzhane, hydrocoolers, vakumlu
soğutucular, basınçlı hava soğutucusu, buzla
paketleme makineleri tarlalarda
kullanılabilmektedir. Tam bir ön soğutma sisteminin
kurulum maliyeti yüksek bir yatırım olacağı için
küçük çaplı işlerde bu araçların kullanılması
yararlı olmaktadır. Traktörlerin arkasında
taşınabilen bu araçlar hasat sonrası hemen işlem
yapılmasına ve çiftçilerin ortlaklaşa kullanımına
olanak sağlamaktadır.
Su ile soğutma ve vakumlu soğutma sistemleri en
hızlı soğutma sistemleridir. Yarım saatte ürünler
soğutulabilmektedir. Ürünler ve ambalajları su ile
soğutma (hydrocooling) işleminde suya karşı
dayanıklı olmalıdır. Vakumlu soğutma işleminde,
ürünlerin geniş bir yüzeyi, düşük yoğunluğu ve
yüksek nem içeriği olmalıdır. Kutular ve ambalaj
sıcaklığın düzenli dağılımına izin vermelidir.
Basınçlı hava ile soğutma işlemi ürünün miktarına
göre 1-2 saat alabilmektedir. Soğutma odalarında
soğutma işlemi ise 24-72 saat sürebilmektedir. Bu
soğutma işlemlerinin başarılı olabilmesi için
ambalajların sıcaklığın düzenli dağılımına izin
vermesi gerekmektedir. Buzlu paketleme çok etkin bir
soğutma yöntemi olup, ürünler için gerekli bağıl
nemi sağlamaktadır. Aynca, ambalaj buzla temasa
karşı dayanıklı olmalıdır.
Birçok
egzotik meyve, sebze, bitki ve kesme çiçek 0° C'den
daha yüksek sıcaklıkta soğutulması gerekmektedir.
Tüm ürünler tavsiye edilen depolama sıcaklığı ve
bağıl nem oranına mümkün olduğunca yakın değerlerde
ön soğutma işlemine tabi tutulmalıdır. Ürünlerin
sıcaklık değerleri elektronik termometrenin numune
seçilen ürünün içine batırılması yoluyla ölçülür. Bu
değerler referans olarak kaydedilmelidir.
|