Nakliye 

Ürünün kalitesinin korunması için nakliye araçlarının durumu, dizaynı ve kullanılan yükleme metodu önem arz etmektedir. Yükleme ve nakliyeyi yapan firmalar nakliye araçlarını dikkatli seçilmelidir.

Seçimde etkili faktörler: 

-    Varış noktası

-    Ürünün değeri

-    Ürünün çabuk bozulma derecesi

-    Taşınan malın miktarı

-    Tavsiye edilen depolama sıcaklığı ve bağıl nem oranı

-    Çıkış ve varış noktasındaki hava sıcaklığı

-    Varış noktasına kadar hava, kara veya deniz yolu taşımacılığında geçen süre

-    Taşımayı gerçekleştiren firma ile anlaşmaya varılan navlun

-    Nakliye hizmetinin kalitesi 

Farklı şirketler tarafından verilen nakliye hizmetinin kalitesi ve güvenirliği fiyatlar da göz önünde bulundurularak incelenmelidir. Hizmetler ve tarifeler değişebilir. Nakliyeciler çıkış ve varış limanlarındaki otoriteler ile hizmetler konusunda güncel bilgiyi almak için temasa geçmelidirler. Yerel ticari yayınlar taşıma şirketlerinin veya onların acentelerinin tarifelerinin ve destinasyonlarının yer aldığı reklamları yayımladıkları için çok faydalı bilgi kaynaklandır. 

Soğutulmuş treyler ve konteynırların, taşıma ve depolama ömürleri bir hafta ve daha uzun olan ve büyük miktarda yüklemelerde kullanılması tavsiye edilmektedir. Ürün varış yerine geldikten sonra pazarlanması için yeterli ürün ömrü kalması zorunludur. Nakliyeci firmalar treyler ve konteynırları kapıdan satışlarda da kullanmaktadırlar. 

Hava kargo konteynırları da kapıdan satışlarda kullanılabilmektedir. Pahalı, çok çabuk bozulabilen fakat az miktarda ürün gönderirken genellikle hava taşımacılığı kullanılmaktadır. Örneğin, pahalı mantar çeşitlerinin ihracatında havayolu taşımacılığı kullanılmaktadır. Havayolu taşımacılığında navlun maliyetleri yüksek olsa da taşıma süresi oldukça düşmektedir.

Birçok ürün soğutulmamış hava konteynırlar veya hava kargo paletleri ile taşınmaktadır. Bu uçuşlarda rötar olduğu zaman ürünün korunması için çıkış ve varış havalimanları arasında yakın koordinasyonu gerektirmektedir. Ürün kalitesinin korunabilmesi için hava alanlarında soğuk depolama alanlarına ihtiyaç duyulmaktadır. İmkân olduğu takdirde soğutulmuş hava konteynırları, izole edilmiş örtüler veya jel soğutucular kullanılmalıdır. 

Soğutulmuş treyler ve kamyon konteynırlarında taşınabilen ürünler, arzın kısıtlı ve fiyatların yüksek olduğu sezonun başlangıç dönemlerinde pazarlama fırsatlarından avantaj elde etmek için hava yolu ile de taşınabilmektedir. 

Nakliye Araç Çeşitleri 

Hava Kargo Konteynırları: Hava ve kara yolu taşımacılığında kullanılmaktadır.

Bağlı Hava Kargo Paletleri: Hava ve kara yolu taşımacılığında kullanılmaktadır.

Karayolu Treylerleri: Sadece kara yolu taşımacılığında kullanılmaktadır.

Konteynırlar: Tren, kara ve deniz yolu taşımacılığında kullanılmaktadır. 

Soğutma ve Havalandırma Sistemleri 

Yaygın olarak kullanılmakta olan sistemler şunlardır: 

Mekanik: Dizel benzin tarafından üretilmiş elektrik gücü yolda ve gemi nakliyatı esnasında kullanılmaktadır. Konteynıra sahip olan kamyonlara depo ve gemilerde elektrik yüklemesi gerçekleştirilmektedir.

Kriyojenik: Sıvı ya da gaz azot veya karbondioksit kontrollü olarak kargonun içine bırakılmakta ve nakledilecek ürün bu yolla soğutulmaktadır. Bazı yeşil yapraklı sebzeler karbondioksitli soğutmaya uygun değildir. Bu nedenle uygulamada bu husus önceden araştırılmalıdır. 

Kuru Buz: Dondurulmuş ürünlerin hava kargo konteynırlarında, palet konteynırlarda ve tek konteynırlarda özel tepsiler veya bölümlerde katı karbondioksit blokları kullanılmaktadır.

Nakliyeciler hava taşımacılığında kullandıkları kuru buzu kontrol etmelidirler. Kullanılan kuru buz miktarı konteynır ve ilgili dokümanlarda doğru bir şekilde gösterilmelidir. Bazı ürünler, örneğin yeşil yapraklı sebzeler kuru buz ile taşımaya uygun değildir. Kuru buzun taze ürünlerle doğrudan teması ürünlere zarar verir. 

Buz: Buz, konteynırın içine veya tüm konteynırların üstünde mekanik soğutmanın yerine veya ek olarak kullanılmaktadır. Birçok havayolu şirketi su sızdıran konteynırların mali zarara yol açma riskinden dolayı buz ile taşınacak ürünleri reddetmektedir. Buza izin veren hava yollarında ise buzun sızdırmaz polietilen torbalarda ve nem absorbe edici ped bulunan sızdırmaz konteynırlarda olması gerekmektedir. 

Buz, bazı taze ürünlerde mekanik soğutmaya ek olarak ve yüksek nemi korumaya yardımcı olmak için kullanılmaktadır. Konteynır ve treylerlerin üstündeki soğutma ünitelerinin çoğu bağıl nemi kontrol edememekte ve soğutma işleminin doğal bir parçası olarak nemi üründen uzaklaştırmaktadır. 

Buz, özellikle alttan havalandırmalı ekipmanlarda katı kütleler yerine sıralar halinde uygulanmalıdır. Hava sirkülasyonu bloke edilmemelidir. Termostat, buzun katı kütle içinde donarak hava sirkülasyonunu engellememesi için 2 °C (35 °F)'ye ayarlanmalıdır. Tablo'da buz uygulaması yapılan ürünler verilmektedir. Buz uygulanacak ürünler doğru ambalajlama malzemesi kullanılarak buzlu olarak da paketlenebilir.

Buzla Taşınacak Ürünler (solunum sayısı yüksek, yüksek bağıl nem oranına ihtiyaç duyan, özel kutular içinde veya kutunun üzeri buzla kaplanması yararlı olan) 

Jel Soğutucu: Dondurulmuş kimyasal ötektik jel, konteynırlarda sıcaklığı kontrol altına almada kullanılır. Bu soğutma sistemi birçok havayolu şirketi tarafından tercih edilmektedir. 

Havalandırma, Etilen Tutma, Nem Kontrol: Kuru veya izole edilmiş konteynırlardaki soğutma ve havalandırma sistemlerindeki temiz hava değişim işlemi ürünlerin ısınmasını engellemek, nem, karbondioksit veya etilenden korumak için kullanılır. Birçok ürün etilene karşı hassas iken, yeşil yapraklı sebzeler karbondioksite karşı hassastır. 

Havalandırma ünitesinde, potasyum permanganat pedleri soğutma ünitesinde etileni absorbe etmek için konteynır veya treylere monte edilebilir. Etilen tutucuları ürünlerin yerleştirildiği daha küçük olan konteynırların içine de yerleştirilebilir.

Nem absorbantlan ve kraft kağıdı taşıma esnasında farklı iklimlerde ürünler üzerinde oluşacak yoğuşmayı engellemek için kullanılmaktadır. Bazı soğutma üniteleri nemi optimum seviyede tutabilmektedir. 

Çoklu Sıcaklık: Mekanik veya kriyojenik sistem, konteynır veya treylerin farklı bölümlerinde iki veya üç farklı sıcaklıkta taşımaya olanak sağlamaktadır. Böylece, bir araçta dondurulmuş, soğutulmuş ve kuru ürünler taşmabilmektedir. Üç bölümlü treylerde sıcaklıklar 18 °C (O °F), O °C (32 °F), 10 °C (50 °F) veya oda sıcaklığına ayarlanabilir. 

Dondurulmuş ürünler, genellikle soğutma ünitesine yakın olarak treylerin önüne yerleştirilmektedir. Hareket edebilir ayraçlar bölümler arasına yerleştirilmektedir. Bölümler arasındaki birbirinden bağımsız buharlaştıncılar veya havalandırma dondurulmamış ürünler için sıcaklık kontrolü sağlanmaktadır. Bir seferde farklı ürünlerin yüklenmesi veya gümrük giriş kontrollerinin yapılabilmesi için yan kapılar gerekmektedir. 

Modifiye veya Kontrollü Atmosfer: Oksijen yerine, azot ve karbondioksit gazı palet kaplama poşetleri veya soğutma konteynırlarında kargo bölümlerine ilave edilmektedir. Böylece ürünün bozulması, terlemesi ve olgunlaşması engellenmektedir. Kontrollü atmosfer sistemlerinde, ürün gereksinimine göre azot ve karbondioksit miktarları ayarlanmaktadır. Böylece ürünler olgunlaşmış olsalar bile yüklenebilmektedir. Kontrollü atmosfer, dayanıksız ürünlerin ve olgun meyvelerin taşınmasında hava taşımacılığa göre daha ucuz olan kara ve deniz taşımacılığına olanak sağlar. Kontrollü atmosfer ile taşıma; elma, avakado, muz, kiraz, kivi, mango, çilek, kuşkonmaz ve armut gibi meyvelerin taşınmasında avantaj sağlamaktadır. 

Modifiye veya kontrollü atmosferde, meyve, sebze, et ve deniz ürünlerinin yüklemesi tamamlandıktan sonra oksijen azaltılır, azot ve karbondioksit miktarı artırılır. Atmosfer her ürün için ayarlanmaktadır. Üç kontrollü atmosfer sistemi mevcuttur. Bunlar gaz enjeksiyonu, hava membran seperasyonu ve basınç absorpsiyonudur. Bu sistemlere etilen tutucular da eklenebilmektedir. 

Modifiye ve kontrollü atmosfer gaz enjeksiyon sistemlerinde, konteynırlar kapı yönlerinde kanallarla donatılmıştır. Hava sızıntılarını azaltmak için kanallarda plastik perdeler mevcuttur. 

Konteynırlann yanındaki gaz bölümleri istenen atmosferin enjeksiyonu veya havayı dışarı atmak için kullanılmaktadır. Kontrollü atmosfer sisteminde; elektronik kontrol, fazla karbondioksiti tutma mekanizması ve hava değişim bölümü bulunmaktadır. 

Treylerin genellikle sızdırmazlığı iyi değildir ve taşıma süreleri modifiye veya kontrollü atmosferle taşımadan yararlanmak için kısadır. Bunun yerine; nakliyeciler modifiye atmosferin gaz enj eksiyon sistemini plastik torbalarda ve modifiye atmosfer uygulaması yapılmış ürünlerin taşındığı daha küçük konteynırlarda kullanabilirler. Çilekler için öncelikle palet uygulaması yapılmaktadır. Domates ve brokoli için paket uygulaması kullanılmaktadır. 

Yukarıdaki sistemler bir servis anlaşması ile uygulanmaktadır ve dünyada belirli yükleme noktalarında ve limanlarında mevcuttur. Konteynır yüklemelerinde, servis elemanları fazla havanın sızması gibi olabilecek sorunları kontrol etmelidirler.

Membran hava seperasyon sistemi soğutma ünitesinin içine veya üstüne monte edilebilmektedir. Basınç absorpsiyon sistemi ise soğutma ünitesine ek olarak konteynmn içine monte edilmektedir. 

Bu sistemlerde azot kullanılmaktadır, oksijen azaltılmaktadır ve gereken karbondioksit eklenmekte ya da uzaklaştırılmaktadır. Sistemler nakliyeci tarafından programlanabilmektedir ve bazı hava sızıntıları olabilmektedir.

Kontrollü atmosfer sistemindeki böcekleri azaltmak veya yok etmek için araştırmalar devam etmektedir. Kontrollü atmosferin solunması personele zarar verebileceğinden, konteynır ve araçta uyancı etiketler bulunmalıdır ve kargo boşaltımından önce, kargo alanı havalandırılmalıdır. 

Ekipman Özellikleri 

Tropik ve soğuk iklimlere yapılan uzun mesafe nakliyesinde ürünleri korumak için dayanıklı ve iyi dizayn edilmiş ekipmanlar kullanılmalıdır. Soğutmalı konteynır ve treylerde istenen özellikler:

-     Dondurulmuş gıdalar için gerekli sıcaklık sağlayabilecek soğutma kapasitesi,

-     Yükleme süresince yüksek bağıl nem ve ürün sıcaklığının sabit tutulması için yeterli hava sirkülasyonu,

-     Yeterli yalıtım ve çok soğuk havalarda gerekli ısı;

-     Hava sirkülasyonuna yardımcı olması için duvar yüzeylerinde çubuklar ve arka kapı;

-     Hava sirkülasyonunun yükleme boyunca kesintisiz sağlanması için, treylerin önünde hava dönüşüm bölümü;

-     Doğrudan yere temas eden yüklerde, hava sirkülasyonu için gerekli ara yüzeyi sağlayabilecek nitelikte tabanda oluklar veya kanallar;

-     Soğutma ünitesinde; ürün soğumasını ve donma hasarını engelleyecek olan hava sıcaklık sensörü;

-     Etilen veya karbondioksit birikimini engellemek için yeterli havalandırma sistemi,

-     Kontrollü veya modifiye atmosfer için gerekli koşullar;

-     Taşıma sırasmda konteynır ve ürünlerde oluşabilecek sallantıyı azaltmak için yeterli süspansiyon.

Hava kargo konteynırlannın, hava kargo paletlerinin, soğutmalı treylerin ve soğutmalı konteynırların kapasite ve boyutlan farklı ekipman dizaynları üreticilere göre değişmektedir. 

Taşıyıcılara yüklemenin özellikleri, bulunabilirliği ve fiyatı sormalıdırlar. Birçok taşıyıcı yükleme için bilgi ve destek sağlamaktadır. Nakliye ile ilgili detaylı bilgiler Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND)'den temin edilebilir. 

Tarım ürünleri taşımacılığında hava sirkülasyonu için boşluk bulunmalıdır. Ürünün özellikleri, ambalaj türü, yükleme şekli, toplam ağırlık ve hacim hava sirkülasyonunu etkilemektedir.

Maksimum kargo ağırlıkları taşıyıcılar tarafından taşıma ekipmanlarına ya da devletlerin karayolları ve köprüleri korumak için uyguladığı kurallara uygun olarak belirlenmektedir. Ürünün yoğunluğuna veya yükleme limitlerine göre birçok yüklemede maksimum rated-weight kapasitesi kullanılmamaktadır.

Çoğu taşıyıcı taşıma aracını nakliyeciye teslim etmeden önce kontrol etmektedir. Araçların iyi durumda olması ürün kalitesinin korunması için önemlidir. Nakliyeci, ekipmanın doğru çalışıp çalışmadığını ve ürünün ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığını kontrol etmelidir. Nakliyeciler, soğutma sistemlerinin kullanılması ve kontrolünde bilgi sağlarlar. 

Bütün taşıma araçları aşağıdaki şekilde kontrol edilmelidir. 

Temizlik- yükleme bölümü düzenli olarak buharla temizlenmeli.

Hasar- duvarlar, zeminler, kapılar ve tavan sağlam olmalı.

Sıcaklık kontrolü- soğutma üniteleri sık sık kalibre edilmeli ve sabit ürün sıcaklığı için sürekli hava sirkülasyonu yapabilmeli. 

Nakliyeciler temiz araç için ısrar etmelidirler. Yüklenen ürünler aşağıdaki etkenlerle bozulabilir: 

Önceki yüklemeden gelen kokular,

Toksik kimyasal kalıntılar,

Araç içindeki böcek yuvalan,

Zirai ürünlerin çürümesinden kalan atıklar,

Döküntünlerin kanalları kapatması veya zemindeki hava sirkülasyonunu engellemesi.

Nakliyeciler iyi durumdaki araçlar konusunda ısrarlı olmalı ve aşağıdaki kontrolleri yapılmalıdırlar: 

Ürünlerin sıcak, soğuk, nem, kir ve böceklerden etkilenmemesi için duvar, tavan ve zeminin sağlam olması,

Kapıların çalışır durumda olması, havalandırmanın engellenmemiş olması ve herhangi bir sızıntının olup olmadığının kontrolü, Kilitlerin çalışır durumda olması.

Soğutmalı konteynır ve treylerler için aşağıdaki kontroller önemlidir:

Kapılar kapalı olmalı, kargo alam kapı contalarının sızdırmazlığı için içeriden kontrol edilmelidir. Sızıntılar için duman dedektörü de kullanılabilir.

İstenen sıcaklığa ulaşıldığında soğutma ünitesi yüksek hızdan düşük hıza geçmeli ve gerektiğinde tekrar yüksek hızla çalışmalı,

" Çıkış hava sıcaklığını ölçen sensorün yeri iyi belirlenmeli. Eğer çıkış hava sıcaklığı ölçülürse, termostat ürünlerde soğuma veya donmadan olulaşabilecek hasan önlemek için yükseğe monte edilmelidir.

Aşın soğuk havalar için taşıma esnasında gerekebilecek ısıtma aleti bulunmalı;

Hava dolaşım sistemindeki kumaş hava kanalları ya da tavandaki metalden yapılmış hava toplama bölümlerinin iyi durumda olması,

Soğutulması gereken ürünlerin taşıma ekipmanlanna yüklenmesinden önce düzenli olarak soğutulması gerekmektedir. Ürün sıcaklıkları elektronik (uçlu) prob termometre ile alınmalıdır ve gelecekte referans olması için konşimentoya kaydedilmelidir.

Ekipmandaki yükleme bölümüne, ürünün taşıma veya depolama sıcaklığına göre ön soğutma yapılmalıdır. Yükleme alanının kapalı ve soğutmalı olması da önemlidir.

İyi bir yüklemede;

Ortam sıcaklığı ve bağıl nem

Ürünün taşıma esnasında çarpma ve sarsılmalardan etkilenmesi

Yüklemede böceklerin girmesinin engellenmesi önemlidir.

Özellikle birden fazla ürünün yüklendiği durumlarda, ürünlerin birbirleriyle uyumu göz ardı edilmemelidir.