Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Mevzuatının Temel Kavramları

Türk Gümrük Mevzuatında söz konusu edilen kavramlar, aşağıdaki tanımlar çerçevesinde değerlendirilmektedir.

Türkiye Gümrük Bölgesi:

Türkiye Cumhuriyeti topraklarını, kara sularını, iç sularını ve hava sahasını kapsayan bölgeyi ifade etmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde olmasına karşın, Serbest Bölgeler Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi kapsamı dışında tutulmaktadır. Serbest Bölgeler, kendi özel hükümlerine göre çalışan alanlardır. Bu bölgelerde, miktar kısıtlamaları ve gümrük vergileri gibi politika araçları kullanılmaz. Serbest Bölgeler, Gümrük Kanunu açısından 3. ülke statüsünde kabul edilen bölgelerdir ve bu nedenle de serbest bölge faaliyetleri, gümrük işlemleri dışında değerlendirilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesinde Yerleşik Kişi:

Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi içerisinde kanuni ikametgâhı olan bütün gerçek kişiler ile yine bu bölgede kayıtlı işyeri, kanuni iş merkezi veya şubesi bulunan bütün tüzel kişi veya kişiler ortaklığı ifade etmektedir.

Karar:

Gümrük idaresinin, bağlayıcı tarife ve menşe bilgileri de dâhil olacak şekilde, gümrük mevzuatı ile ilgili olarak belirli bir konuda bir veya birden fazla kişi üzerinde hukuki sonuç doğuracak idari tasarrufunu ifade etmektedir.

 Gümrük Statüsü:

Eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesi’nde serbest dolaşıma girmiş olup olmadığı yönünden durumunu ifade etmektedir.

4458 Sayılı Kanun’a göre; Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi’ndeki bir eşya iki tür statüye sahip olabilmektedir. Bu statüler, aşağıda verildiği şekilde belirlenmektedir;

Serbest Dolaşımda Bulunan Eşya Statüsü:

Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalara ait hükümler saklı kalmak kaydıyla, serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak Türkiye Gümrük Bölgesi’ne giren eşya ile üretiminde kullanılan girdilerin yerli olup olmadığına bakılmaksızın, 18 ve 19 uncu Madde Hükümleri’ne göre Türk menşeli sayılan eşyalar serbest dolaşımda bulunan eşya statüsüne sahiptir.

18’inci Madde Hükmü gereği olarak; tümüyle bir ülkede elde edilen ya da üretilen eşya, o ülke menşelidir. Tümüyle bir ülkede elde edilen ya da üretilen eşya ise; ilgili ülkeden çıkarılan madenler, yetiştirilen bitkiler, o ülkede doğan ve yetiştirilen bitkiler, o ülkede doğan ve yetiştirilen canlı hayvanlar ve bu hayvanlardan elde edilen ürünler, o ülkede kayıtlı ve tescilli olup o ülkenin bandırası (gemi bayrağı) altında kara suları dışında avlanan balıkçılık ve avcılık ürünleri ile fabrika gemilerinde işlenerek üretilen ürünlerdir.

Doğada serbest olarak bulunan ve bir ülkenin gümrük bölgesi dışında bulunan veya ilgili ülke gümrük sınırlarında bulunan madenler, hayvanlar ve bunlardan sağlanan ürünler o ülkenin malı sayılır.

19’uncu Madde Hükmü gereği olarak; üretimi birden fazla ülkede gerçekleştirilen ve menşe kazanım kriterlerine göre eşya işçiliğin önemli kısmının gerçekleştiği ülkenin menşeini kazanır ve o ülkede serbest dolaşımda bulunan eşya statüsünü elde eder.

Gümrük Gözetiminde Bulunan Eşya Statüsü:

Gümrük gözetimi; gümrük mevzuatına ve gereken hallerde gümrük gözetimi altındaki eşyaya uygulanacak diğer hükümlere uyulmasını sağlamak üzere, gümrük idareleri tarafından genel olarak uygulanan bir işlemdir. Gümrük işlemlerine tabi olan eşyalar, Gümrük Gözetiminde Bulunan Eşya Statüsü’nü kazanırlar. Örneğin; Transit Rejimi gereği Edirne Kapıkule Gümrüğü’nden giriş yapan ve Ağrı Gürbulak Gümrüğünden çıkış yapıp İran’a giriş yapacak olan bir tır, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi’ni terk edinceye kadar gümrük gözetimi altına girer. Gümrükten, kendisine takip edeceği bir gümrük yolu tayin edilir ve belirtilen süre içerisinde bu güzergâhtan çıkış gümrüğüne ulaşması istenir. Bu tır ve beraberindeki eşya, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi’ni terk edinceye kadar Gümrük Gözetimi Statüsü’ne sahip olur.

Yükümlü:

Gümrük yükümlülüklerini yerine getirmekle sorumlu bütün kişileri ifade etmektedir.

Gümrük Vergileri:

Yürürlükteki hükümler uyarınca, eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümünü ifade etmektedir.

İthalat Vergileri:

Eşyanın ithalinde öngörülen gümrük vergileri ve eş etkili vergiler ile Tarım politikası ya da işlenmiş tarım ürünleriyle ilgili özel düzenlemeler çerçevesinde alınan ithalat vergilerini ifade etmektedir.

İhracat Vergileri:

Eşyanın ihracatında öngörülen gümrük vergileri ve eş etkili mali yükleri ile Tarım politikası ya da işlenmiş tarım ürünleriyle ilgili özel düzenlemeler çerçevesinde alınan ihracat vergilerini ifade etmektedir.

Gümrük Kontrolü:

Türkiye Gümrük Bölgesi ile diğer ülkeler arasında taşınan eşyanın; giriş, çıkış, transit ve benzeri işlemler ile serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın durumunu düzenleyen mevzuatın ve diğer mevzuatın doğru uygulanabilmesi için gümrük idareleri tarafından yerine getirilen; eşyanın muayenesi, beyanname verileri ile belgelerin varlığının ve gerçekliğinin doğrulanması, işletmelerin hesap ve kayıtlarının incelenmesi, taşıma araçlarının kontrolü, bagajların ve kişilerin yanlarında ya da üstlerinde taşıdıkları eşyanın kontrolü ile resmi araştırmaları ve benzeri uygulamaları ifade etmektedir.

Eşyanın Gümrükçe Onaylanmış Bir İşlem veya Kullanıma Tabi Tutulması:

Eşyanın; bir gümrük rejimine tabi tutulmasını, bir serbest bölgeye girmesini, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracını, imhasını ve gümrüğe terk edilmesi işlemlerini ifade etmektedir.

Gümrük Beyanı:

Eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması talebini ifade etmektedir.