Türkiye'deki
Kömür Rezervleri, Üretimi ve Tüketimi
Ülkemizde taşkömürü, linyit ve asfaltit kömür
türleri üretilmektedir. Kaynaklardan taşkömürü,
toplam 1,3 milyar ton rezervi ile daha çok Batı
Karadeniz Bölgesinde (Zonguldak) yoğunlaşmıştır.
Türkiye yeraltı zenginliklerinden olan linyit ise
8,3 milyar ton rezerve sahiptir ve bütün coğrafi
alanlara yayılmıştır. Asfaltit ise 80 milyon ton
gibi sınırlı bir rezerve sahiptir ve Güney Doğu
Anadolu Bölgesi'nde bulunmaktadır.
Türkiye'de yer alan toplam taşkömürü rezervinin %42
si, linyit rezervlerinin ise %75'i görünür rezerv
kategorisindedir. Görünür rezervler jeolojik olarak
üç boyutuyla belirlenmiş, güvenilirlik derecesi
+-%20 olan rezervlerdir. Ülkemizde kömür
rezervlerinin fizibilite çalışması
gerçekleştirilmeden daha çok jeolojik belirlilik
derecesi baz alınarak sınırlandırıldığı
görülmektedir. Fizibilite çalışmalarına dayanmayan,
belirlilik derecesine göre gerçekleştirilen rezerv
değerlendirmeleri yatırımcılar ve mevcut kömür
üreticilerinin planlamaları açısından isabetli
sonuçlar vermem ektedir.
Linyit,
%42'lik pay ile birincil enerji kaynaklan üretimde,
2003 yılı verilerine göre en yüksek üretim değerine
sahiptir. 1980'li yıllardan itibaren istikrarlı bir
biçimde artan linyit üretimine rağmen taşkömürü
üretiminde karşılaşılan ekonomik ve teknolojik
zorluklar bu kömür türünün üretimini azaltıcı etki
sağlamıştır. Bu sebepten dolayı taşkömürü ithalatına
başlanmış ve 2003 yılı itibariyle 16,2 ton taşkömürü
ithalatı gerçekleştirilmiştir. Linyit ithalatı ise
üretimin düzenli bir şekilde
gerçekleştirilebilmesinden dolayı ihmal edilebilir
seviyededir
Türkiye'de çıkartılan kömür türlerinden linyit
kömürü, kimyasal özelliklerinden ve Türkiye
coğrafyasında yaygın bir şekilde bulunmasından ötürü
termik santrallarda kullanılmaktadır.l980'H yıllarda
Türkiye tarafından tüketilen elektrik enerjisinin
%48'i linyitten elde edilirken bu oran 2003 yılında
doğalgazın yoğun olarak kullanılmasından dolayı
%17'ye gerilemiştir. 2004 yılı itibariyle
Türkiye'deki linyit ve asfaltit rezervlerinin
8.238.736 bin ton olduğu belirlenmiştir. Rezervler
mümkün, muhtemel, görünür ve hazır rezervler olarak
sınıflandırılmıştır. Belirtilen toplam rezervin
6.882.238 bin tonluk kısmı görünür rezerv olarak
sınıflandırılmıştır.
Taşkömürü ülkemizde 1829'lu yıllardan itibaren
gerçekleştirilen çalışmalar neticesinde yeraltından
çıkartılmakta ve ülkenin enerji ihtiyacına cevap
vermektedir. Taşkömürü yatakları daha çok Kuzey Batı
Karadeniz Bölgesi'nde bulunmaktadır. Bununla beraber
Toroslar ve Diyarbakır dolaylarında da 20 milyon ton
dolayında taşkömürü rezervi bulunduğu tahmin
edilmektedir. 2004 yılı itibariyle ülkemizde yer
alan taşkömürü rezervinin 1.344,1 milyon ton olduğu
tahmin edilmektedir.
Taşkömürü ithalatı 1970'li yıllarda 16 bin ton kadar
gerçekleştirilirken 2003 yılında bu rakam 16 milyon
ton olmuştur. Taşkömürü ithalatı çoğunlukla sanayi
sektörünün ihtiyaçlarının giderilmesi için
gerçekleştirilmektedir. Doğal gaz tüketimindeki
yaygınlık, ısınma amaçlı taşkömürü ithalatında
önemli düşüşlere neden olmuştur.
Enerji
ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanan
ve Tablo'da belirtilen kömür talep projeksiyonuna
göre 2020 yılına kadar bilinen bütün linyit
kapasitesinin tamamının değerlendirilmesi
planlanmaktadır. Bununla beraber taşkömürü
üretiminin ise bugünkü üretim seviyesinin 4,5 katına
kadar arttırılması hedeflenmektedir.
Kömür
Talep Projeksiyonu
YILLAR |
TAŞKÖMÜRÜ (BİN TON) |
LİNYİT (BİN TON) |
ASFALTİT (BİN TON) |
2005 |
3050 |
37.704 |
200 |
2010 |
9.000 |
102.557 |
700 |
2015 |
9.000 |
151.511 |
700 |
2020 |
9.000 |
209.585 |
700- |
Kömür
üretimi sonucunda elde edilen enerjinin toplam
enerji talebi içerisindeki paylan ise Tablo'da
belirtilmiştir. Buna göre 2020 yılında tespit edilen
tüm linyit rezervlerinin kullanılması durumunda
linyit kaynaklarının toplam enerji talebinin sadece
%14'üne cevap verebildiği görülmektedir. Bununla
beraber 2003 yılında toplam enerji talebinin %15'ine
cevap verebilen taşkömürünün 2020 yılında toplam
talebin %21'ine cevap vermesi beklenmektedir.
Kömürden
Elde Edilen Enerjinin Toplam Enerji Talebi
İçerisindeki Yeri
YILLAR |
TAŞKÖMÜRÜ (%) |
LİNYİT
(%) |
ASFALTİT (%) |
2003 |
15,28 |
11,57 |
0,00 |
2005 |
17,00 |
8,33 |
0,09 |
2010 |
13,87 |
13,76 |
0,24 |
2015 |
15,93 |
13,86 |
0,18 |
2020 |
21,88 |
14,10 |
0,13 |
Kaynak:Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Tarafından Hazırlanan Kömür Kaynaklarının Toplam
Enerji Talebi İçerisindeki Yeri, Aralık 2004,
Ankara, s.1-29.
|