2005 Yılında Yeni Fiyat Endeksleri

Enflasyonla mücadelede yeni bir döneme giren Türkiye, fiyat hareketlerinin ölçümünde yeni endeksler ile hesaplama dönemine geçmektedir. Ekonomide ve gündelik hayatta, en çok kullanılan ürünlerin belirlenmesiyle yeniden oluşturulan yeni Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), 2005 yılı Ocak ayı enflasyon değerinin hesaplanması amacıyla devreye girmiş ve bu yeni endeks ile ilk oran Şubat ayında açıklanmıştır. TÜFE’deki değişimin yanısıra, Toptan Eşya Fiyatları Endeksi’nin (TEFE) de yerini Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) almaktadır. Türkiye, yıllardır Batılı ekonomilerde maliyet enflasyonunun ölçülmesi amacıyla kullanılan Üretici Fiyatları Endeksi yerine, Toptan Eşya Fiyatları Endeksi’ni kullanmaktaydı. 2004 yılından itibaren, Avrupa Birliği’ne (AB) uyum süreci için çalışmalarını hızlandıran Türkiye, istatistikler için de uyum çalışmalarını eş zamanlı olarak tamamlamaktadır. Bunun bir sonucu olarak, 2005 yılından itibaren, aynen gelişmiş ekonomilerde olduğu gibi, maliyet enflasyonunun tam bir göstergesi olan ÜFE, Türkiye’de de hesaplanmaya başlanmıştır. Ayrıca, TCMB’nın talebi doğrultusunda, TÜİK bundan sonra 6 değişik çekirdek enflasyon hesaplayarak, gelişmiş ekonomilerdeki gibi, profesyoneller ve ekonomistler için daha teknik enflasyon değerleri hesap edecektir. 2005 yılı ayrıca, 2006 yılında geçileceği açıklanan ‘Açık Enflasyon Hedeflemesi’ için de geçiş yılı olacaktır. Bu arada, daha önce ayın üçü hafta sonuna geldiğinde fiyat endekslerini hafta sonu açıklayan TÜİK, bundan sonra verinin açıklanacağı gün hafta sonuna geliyor ise, veriyi hafta içi açıklayacak ve bu durum, tüm makro ekonomik istatistiklerin açıklanması için de geçerli olacaktır.

Yeni sepet kapsamında ÜFE hesaplamasında sektörlerin ağırlıkları da değişmiştir. Buna göre tarım sektörünün ağırlığı % 22.25’den % 20.65’e düşürülürken, sanayinin ağırlığı 71.12’den % 72,07’ye yükseltilmiştir. Madencilik’in ağırlığı % 1,51, Elektrik, gaz ve suyun ağırlığı ise % 5.77 olarak belirlenmiştir. TÜFE’de ise ağırlıklar önem dereceisne göre şu şekilde sıralanmaktadır: 

Gıda ve alkolsüz içecekler % 29.42, konut % 16.91, ulaştırma % 10.42, giyim ve ayakkabı % 8.09, ev eşyası % 6.47, lokanta ve oteller % 5.87, çeşitli mal ve hizmetler % 4.87, haberleşme % 4.82, alkollü içecekler ve tütün % 4.67, eğlence ve kültür % 3.60, sağlık % 2.71 ve eğitim % 2.15. Bu noktada, ÜFE’de en önemli sorun, devlet sektörü-özel sektör ayrımının kaldırılmış olmasıdır. Bu nedenle, TEFE’de çok önemli bir gösterge olan, özel sektör imalat sanayi TEFE artış oranı, yani TEFE bazlı çekirdek enflasyon artık bilinemeyecektir. Bunun yerine, yeni TÜFE’de, Batılı ekonomilerde görülmeye aşılmış tarzda olan yeni çekirdek enflasyon tanımları gelmiştir. Bu yeni duruma bağlı olarak, TÜİK çekirdek enflasyonu “Çekirdek enflasyon, enflasyonun geleceğine ilişkin tahmin edici gücü yüksek olan, enflasyonun eğilimini belirleyen ve para politikasının oluşturulmasına yardımcı olan özel kapsamlı fiyat endeksleri olarak tanımlanmaktadır. Bu endeksler, tüketici fiyatlarında gözlenen tüm geçici etkilerin arındırılması ile fiyat değişimlerini ölçmektedir. Bu nedenle, uluslararası piyasalardaki fiyat hareketlerine bağlı enerji fiyatları, mevsimsel etkilere maruz ürünlerin fiyatları, devletin kontrolünde belirlenen fiyatlar ve dolaylı vergilerin (KDV vb.), tüketici fiyatları endeksinden kademeli olarak ayrıştırılması ile hesaplanmaktadır. Hesaplanan bu göstergeler, gerçekleşen enflasyonun kaynağının açıklanmasında önemli bir araç olarak kullanılmaktadır.” Şeklinde tanımlamaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 2005 Ocak ayından itibaren hesaplanan 'Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri' Türkiye için çekirdek enflasyon göstergeleri olarak yayımlanmaktadır. Tüketici Fiyatları Endeksinden bazı alt kalemlerin dışlanması yoluyla olu i turulan endekslerdir. Enerji, mevsimsel ürünler, fiyatının devlet tarafından yönetildiği/yönlendirldiği ürünler ve dolaylı vergilerin aşama aşama TÜFE'den dışlanması ile hesaplanmaktadır. Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri; TÜFE -Mevsimlik ürünler hariç [A] -İşlenmemiş gıda ürünleri hariç [B] -Enerji, işlenmemiş gıda ürünleri hariç [B1] -Enerji hariç [C] -Enerji, alkollü içkiler ve tütün ürünleri hariç [C1] -Enerji, alkollü içkiler, tütün ürünleri, fiyatları yönetilen/yönlendirilen diğer ürünler ve dolaylı vergiler hariç [C2] -Enerji, alkollü içkiler, tütün ürünleri, fiyatları yönetilen/yönlendirilen diğer ürünler, dolaylı vergiler ve işlenmemiş gıda ürünleri hariç [C3]; olarak kullanılacaktır.