Süper Güç Odaları, ABD Dünyanın Tek Kutbu Mu?

Anahtar Kelimeler; ABD Ekonomisi, Amerikan Ekonomisi, ABD Piyasa Ekonomisi, Amerika Ekonomi Tarihi

Sovyet imparatorluğu ve Varşavo Paktı dağıldıktan sonra dünyada siyasi-askeri ve hatta ekonomik güç ola­rak sadece ABD'nin kaldığı ve dünyanın tek kutuplu olduğu konusunda görüşler ortaya atıldı. Bu görüşlerin doğruluk payıolmakla birlikte tartışılır yönleri de var­dır. ABD üzerinde kitap yazan bazı yazarlar olumlu tablo çizmekle birlikte bazıları da kötümser görüşler ortaya koymaktadırlar. Bunlı:ırdan bazılarını aşağıda tartışacağız.

.II. Dünya Savaşı'ndan ve 1950'lerden sonra ABD pazarı kendisinden sonra gelen İngiltere'den dokuz kat daha büyük bir hacme ulaşmıştır. Bu dönemde ABD sanayii hiçbir ülkenin ulaşamayacağı üretim ve satış ka­pasitesine sahipti. 

Yine bu dönemde teknolojik yarışta ABD ön sırada idi. ABD şirketleri, yabancı şirketler1e rekabet değil, onların yapamadıklarını üreterek pazarlara hakim ol­muştu. www.ekodialog.com

İlk ve ortaöğretimin zorunlu olması Amerikan işçisi­ni daha nitelikli kılmış ve yüksek teknolojiyi daha kolay uygular hale getirmişti. 

Dünyanın hemen her tarafında yoksulluk varken Amerika'nın zengin olması, kişisel tasarrufun düşüklüğüne rağmen büyük bir sermaye birikimine yol açabil­mişti. 

Diğer ülkelerde yüksek nitelikli kimseler devlet veya askeri yönetimde görev alırken ABD'de şirket yönetici­si olarak görev almışlardı. 

II. Dünya Savaşı'ndan sonra yanmış yıkılmış bir dün­ya içinde üstün teknoloji, büyük sermaye, eğitimli işgü­cü ve ehliyetli yöneticilerle büyük bir pazara hakim olan ABD hem ekonomik, hem siyasi, hem de askeri güç bakımından zirveye tırmanmış ve o dönemde bir anlamda dünyayı tek kutuplu hale dönüştürmüştü. Bu itibarla, 20. yüzyılı Amerikan yüzyılı olarak adlandır­mak moda olmuştu. 

1990'lı yıllara doğru gelindikçe diğer ülkeler yavaş yavaş Amerikan pazarının boyutlarını yakalama yarışı­na girmişlerdir. 

Araştırma-Geliştirme harcamaları bakımından ABD liderliğini kaybetmiş ve onuncu sıralara doğru gerilere gitmiştir. ABD'de alınan patent sayıları düşmeye başla­mıştır. 

ABD' deki 180 günlük okul yılı, Almanya'nın 240, Ja­ponya'nın ve Kore'nin 250 civarındaki günlük okul yılı ile karşılaştırılınca ABD'deki geri sayısın sebepleri an­laşılacaktır.

1990'lı yıllara gelindiğinde ABD, 21 sanayileşmiş ül­ke arasında kişisel tasarruf oranı en düşük ülke haline gelivermiştir. Amerikalı bir aile gelirinin % 5'ini tasar­ruf ederken bu oran örneğin Japonya'da % 15 civarın­dadır. 

Altyapı yatırımlarına gereği gibi pay ayrılmayışı da verimliliği süratle düşürmüştür. 

ABD'de üretim düşerken, ürün kalitesi, zamanında teslim, satış sonrası hizmet, işbaşı eğitimi gibi konular­daki önderliğini başka ülkelere devretmiştir. 

"Head to Head" yazarı aynen şöyle demektedir: "20. yüzyılın ikinci yarısında Amerika "başlatan", Avrupa ve Japonya "takip eden"di. 21. yüzyılın başında roller tersi­ne dönecek, Amerika da oyunu Avrupa ve Japonya'nın kurallarına göre oynamak zorunda kalacaktır. 

21. yüzyılın "dişe-diş" anlamındaki acımasız rekabet ortamına Amerika'nın hazır olmadığı gibi bir genel ka­nı yaratılmıştır. 

ABD ile ilgili daha da kötümser görüşler vardır. Harry E. Figgie "İflas 1995"(2) adlı kitabında çok kötüm­ser bir tablo çizmektedir. İflas 1995 adlı kitabın yazarı Amerika'nın aşırı borçlanmasının yaratacağı tehlikelere dikkati çekmektedir. Yazara göre; 2000 yılında ABD'nin bütçe açığı 1984 rakamının 33 katına, borcu 14 katına ve borç faizi de 29 katına çıkacaktır. Başkan Busch döneminin sonunda 4 trilyon dolarlık borcun fa­iz yükü olan 293 milyar dolar toplam vergilerin % 52'si­ni götürmüştür. Reagan döneminde ise bu oran % 43 civarında idi. www.ekodialog.com

ABD'nin 1992 yılında bütçe açığı 400 milyar dolara ulaşmıştır. Bir ülkenin geliri ile gideri arasında bu denli bir uçurumun ortaya çıkması akıl almaz bir olaydır. Bu gelişmelerin sonucu ülke bir hiperenflasyonla karşılaşa­bilir veya ABD gibi bir dev borçlarını ödeyemez hale düşer. 

İflas 1995'in yazarı ne yapılması gerektiğini konu­sunda ise şunları ifade ediyor: "Bütçe açığı kapatılmalı, borçlanma azaltıımalı, politikacılar daha güven verici olmalı, vergiler yükseltilmeli, devlet zarar eden işletme­lerin zan;lf1p.ı karşılamamalı, para matbaasından uzak durmalı... " 

Bu öneriler her ülke için geçerli olduğu gibi Türkiye için daha da geçerlidir. 

Bütün bu karamsar görüşlere rağmen ABD halen her anlamda süper-güç'lüğünü korumaktadır. Son eko­nomik göstergelere bakıldığında durumun o kadar da vahim olmadığı söylenebilir. 

1994 yılı sonuna gelindiğinde ABD'nin yıllık geliş­mesi % 4.3 civarındadır. Sanayi üretim % 6.6 artmıştır. İşsizlik oranı ise % 6.7 civarındadır. Bu rakam Avru­pa'nın bazı ülkeleriyle kıyaslandığında o kadar büyük değildir. Fiyat artışları ise, tüketici fiyatlarında % 3, toptan fiyatlarda % 2 ortalama artış vardır. Bu olumlu rakamlara karşılık, ABD'nin en son on iki aylık ticaret açığı 154 milyar dolara ulaşmıştır. Cari açığı 127.7 mil­yar dolardır. Döviz rezervleri ise, 64 milyar dolar civa­rındadır. 

ABD'nin geleceği ile ilgili bir kurgu senaryo yazan(3) William Merwin "Amerika'nın Yeniden Yapılanması" adlı kitabında 2000'li yıllar için "Tek Millet mi, yoksa ikiye bölünmüş bir Ülke mi?" sorusunu sorabilmekte­dir. Yazarın endişesi zenci nüfusun süratle artışıdıf. Di­ğer taraftan, 2013 yılına gelindiğinde petrol üretimin­deki azalmanın ABD'yi ne denli sıkıntıya düş üre ce ği konusunda endişeler ileri sürülmektedir. 

"The Economist" mecmuasının "1994'te Dünya" ko­nulu ilavesinde ilginç tahminler vardır. Yapılan bir araştırmaya göre; ABD'nin toplam borcu 1994'te 4.770 milyar dolar iken, 2000 yılında 6.831 milyar dolara ula­şacaktır. Diğer taraftan, gayri safi üretim 1994'te 6.790 milyar dölar iken, 2000 yılında 9.145 milyar doları bula­caktır. Borcun, gayri safi milli hasıla içindeki yükselişi­nin devam edeceği anlaşılmaktadır. 

The Economist mecmuasındaki araştırmanın asıl il­ginç yanı; 2050 yılına gelindiğinde 392 milyonu bulacak olan Amerika nüfusu içinde İspanya asıllıların 88 mil­yona ulaşacağı, Zencilerin ise 61 milyon civarında ola­cağını göstermesidir. ABD'de, Zenci nüfusun artışı ya­nında, İspanyol asıllıların hızlı artışının da sorun çıka­racağı konusunda endişeler dile getirilmektedir. 

ABD'nin dış açık, borç ve işsizlik gibi önemli sorun­ları vardır. Buna rağmen, askeri güç bakımından haki­miyeti, dış politikadaki becerikliliği, zirvedeki yerini ko­rumasına bir süre yetecek gözükmektedir. www.ekodialog.com

ABD Kongresine 1993 Ocağında sunulan "Başkan'ın Ekonomik Rapor"nda(4) aynen şöyle denmektedir: "Amerika'nın geleceği parlak olabilir ve olmalıdır. Biz dünyanın en güçlü, en yaygın ve en başarılı ekonomisi ile en yüksek yaşama standardına sahip bir ülkeyiz. An­cak, bu ekonomik gelişmenin devam edeceğini varsaya­mayız. Bu itibarla öngörülen bazı reformların yapılmasışarttır. ABD'nin ekonomik ve jeopolitik liderliğinin 21. yüzyılda da devamı için bazı reformların yapılması­na ihtiyaç vardır..." 

ABD:nin liderliğini devam ettirebilmesi için büyük gayret göstermesinin gereği ortaya çıkmıştır. Her halü­karda ABD'nin 1950 yılından sonraki tek kutupluIuğu ve Sovyetlerin dağılmasından sonraki avantajı yoktur.