KAM internete dayalı bir araç olup ülkelerin veya bölgelerin bilgi ekonomisine hazır   olma   durumlarını   tespit   etmeye   çalışan,   ülkelerin   kendilerini   komşularıyla, rakipleriyle ve diğer ülkelerle bilgi ekonomisi konusunda hem zayıf hem de güçlü yönlerini karşılaştırmaya  olanak  sağlayan  ve  kullanımı  nispi  olarak  kolay  olan  tanısal  bir yöntemdir.

KAM vasıtasıyla ülkeler kendi avantaj ve dezavantajlarını görmektedirler. Aynı zamanda ülkelerin bilgi ekonomisi süreçlerinde arzuladıkları düzeye çıkabilmeleri için neler yapabileceklerine dair yol gösterici bir işlevi de vardır. İnternet ortamında erişebilme kolaylığı ve şeffaf olması nedeniyle KAM kamu yetkilileri, politikacılar, araştırmacılar, sivil toplum örgütleri, yardım kuruluşları, araştırma kurumları ve özel sektör tarafından yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. KAM’da karşılaştırma, bilgi ekonomisinin temel dört unsurunu temsil eden 83 yapısal ve niteliksel değişken baz alınarak yapılmaktadır. KAM kapsamında 8 bölgesel grupta toplam 140 ülke vardır. Ancak KAM kapsamında yer alan değişkenler ve ülkelerin kapsamları sürekli güncel hale getirilerek genişletilmektedir.²⁰⁹

Ülkelerin bilgi ekonomisi performansları KAM’ın üç modeli ile ölçülmektedir. Bunlar; The Basic Scorecard modeli, Bilgi Ekonomisi İndeksi modeli ve Custom Scorecards modelidir.

Basic Scorecard modeli bilgi ekonomisinin değerlendirilmesinde çok sık kullanılan modellerden birisidir. Basic Scorecard bilgi ekonomisinin bilinen dört temel unsurunu temsil ederek belli bir ülke veya bölgenin bilgi ekonomisi performansının tespitine olanak sağlamaktadır. Bu model beş ana değişken ve 14 alt göstergeden oluşmaktadır.

KAM’da kullanılan diğer bir model de bir ülkenin veya bir bölgenin bilgi ekonomisindeki genel gelişmişlik düzeyini gösteren Bilgi Ekonomisi İndeksi modelidir. Bu indeks ülkelerin bilgiyi üretebilme, bilgiye adapte olabilme ve ürettiği bilgiyi yayabilme performanslarını ölçmektedir. Bilgi Ekonomisi İndeksi modelinde dört değişken ve her bir değişkenin üç göstergesi vardır.

KAM’da kullanılan son model ise bilgi ekonomisinin analizinde daha esnek bir kıyaslama yapma olanağı sunan bir Custom Scorecards modeldir. Bu model araştırmacılara KAM veritabanında yer alan seksen üç değişkeni baz alarak herhangi iki ülkenin veya bölgenin karşılaştırmasına olanak sağlamaktadır. Değişken seçmede herhangi bir kısıtlama söz konusu değildir. Bilgi ekonomisinin temel unsurları daha detaylı ve daha çok gösterge ile incelenmek istendiğinde ve bilgi ekonomisi alanında faaliyet gösteren sektörlerin mevcut pozisyonları araştırıldığında bu modele sıklıkla başvurulmaktadır.

Çalışmanın uygulama bölümünde KAM metodolojisi ve KAM’da kullanılan modeller hakkında detaylı bilgi verileceği için bu kısımda sadece modelin ana hatları özet olarak verilmiştir.

Küresel Teknoloji İndeksi

Ülkelerin bilgi ekonomisi yarışındaki pozisyonlarını göstermesi açısından “Küresel Teknoloji İndeksi” önemli bir gösterge olarak kabul edilmektedir.

Küresel Teknoloji İndeksi (Global Technology Index) beş kategoriden 25 gösterge kullanılarak her bir ülkenin teknolojik yeteneğini ve potansiyelini olduğu kadar ekonomik dinamizmini ve gücünü de ifade eden önemli bir göstergedir.²¹¹ Bu indeks, merkezi ABD’de bulunan ve teknolojik alanda dünya çapında faaliyet yürüten bir araştırma ve danışmanlık kuruluşu olan META Grubu tarafından gerçekleştirilmektedir.²¹² META Grubu 2002 yılında bilgiye dayalı işler, küreselleşme, ekonomik dinamizm ve rekabet, dijital ekonomiye dönüşüm ve teknolojik yenilik yapma kapasitesi kategorilerini temsil eden 25 gösterge kullanarak 49 ülkenin indeks değerini hesaplamıştır. Bu ülkeler içerisinde Türkiye de yer almaktadır.

Bilgiye dayalı işler

Ekonomik gelişmeyi sağlamanın en önemli yollarından biri bilgi ve teknolojiden faydalanmak ve bunları üretmektir. Bilgi ve teknolojinin üretimiyse dünyadaki mevcut bilgi/verilere erişimle mümkündür.

Bilgiye önem vererek yetişmiş insan gücü ve bilgi birikimi alanında başarılı olan ülkeler, ekonomik alanda da büyük bir avantaj elde etmektedirler. Bilgiye dayalı işlerin önemi devamlı artmakta ve bunu fark eden ülkeler bu konulardaki alt yapı yatırımlarına büyük kaynaklar ayırmaktadırlar. Bundan dolayı, Amerikalı bazı yazarlar, kendi insan güçlerine değer katan yabancı yatırımcıları, dış ülkelere yatırım yapan ABD firmalarından daha milli kabul etmektedirler.

Küreselleşme ve teknolojik gelişmelerin bir sonucu olarak ülkeler, hiçbir dönemde olmadığı kadar ekonomik, sosyal ve siyasal ilişkilerde ciddi bir etkileşim içerisine girmişlerdir.

Bilginin bir üretim faktörü olarak artan bir şekilde uluslararası dolaşım ve paylaşıma girmesi 20’nci yüzyılın şahit olduğu bir gelişmedir. Teknoloji ve iletişimde meydana gelen büyük ilerlemeler küreselleşmenin maddi temelini oluşturmaktadır.²¹⁵

Kaynak, ürün ve piyasa konusunda küresel ölçeğe sahip olan çok uluslu şirketler ölçek ekonomilerinin sağladığı üstünlüklerden yararlanmaktadırlar. Uluslararası stratejide işletmeler diğer uluslararası işletmelere karşı dünya çapında rekabet etmektedir. Küresel rekabete uyum sürecinde, firmalar yenilik uygulamalarına, ürün ve süreç yeniliğine yönelirler. Ürün yenilikleri daha çok talebi etkilerken, süreç yenilikleri maliyet yapısını ve böylece arzı etkilemektedir. Ürün yeniliği üretim düzeyinde artış sağlarken, süreç yeniliklerinin ilk etkisi istihdamı azaltmak yönünde olmaktadır.

Endüstriye dayalı ekonomi, kapsamı itibariyle ulusaldır. Bilgi ekonomisi ise küreseldir. Rekabette üstünlük sağlamaya çalışan ülkeler ekonomik ve ticari engelleri azaltmaya ve küresel sermaye piyasasını kucaklamaya çalışmaktadırlar. Bu ülkeler küresel piyasaya mal ve hizmet arz edebilmek ve yeni tip işletmeleri devreye sokabilmek için teknolojik yenileştirmeyi desteklemek durumundadırlar. Küresel Teknoloji İndeksinin belirlenmesinde küreselleşme kategorisinin göstergeleri Çizelge 3.6’da sunulmaktadır.

Ekonomilerin uluslararası rekabete açılması için ekonomik dinamizm ve rekabet oldukça önemlidir. Bundan dolayı piyasa fırsatlarının ve risk sermayesinin gelişimi ekonomiye dinamizm katmaktadır. Ekonomik dinamizmin yaşanmaması yenilikçi girişimcileri azaltmakta, girişimciliği engellemekte ve bilgiye dayalı ekonominin oluşmasını geciktirmektedir.

Ülkelerin küresel teknolojik gelişiminin ölçülmesinde önemli olan bir diğer kategori dijital ekonomiye dönüşüm hızıdır. Dijital ekonomi iletişim, telekomünikasyon ve bilişim alanlarındaki hızlı gelişmelerin tamamının ulaştığı son aşamayı ifade eden bir kavramdır. Yarı iletken transistörler, entegre devreler, kişisel bilgisayarlar, işletim sistemleri, fiber optik kablolar, kablosuz ve mobil iletişim teknolojileri, ağ teknolojileri, iletişim uyduları gibi çok sayıda ve çeşitli bileşenin, dijital kodlara indirgenmiş iletiler üzerinden paylaşılan bir yaşam biçimini ve aynı kodlarla yürüyen ekonomik ilişkileri destekleyecek şekilde, iç içe geçmiş durumdadır. Bütün bu bileşenler dijital ekonominin teknolojik altyapısını oluşturmaktadır.

Dünya ekonomisinin gelişim seyrine bakıldığında günümüzde ekonomiler arası ilişkilerinin ve bağlantılarının geçen iki yüz yıla göre hızla arttığı görülmektedir. Nitekim teknolojide meydana gelen yenilikler bilgi ve iletişim teknolojilerinde büyük ilerlemelere neden olmuştur. Teknolojik gelişmeler ticaretin bileşenlerini de değiştirmektedir. Elektronik ticaretin sağladığı imkanlarla evden çıkmadan bir başka kıtadan mal sipariş edilebilmekte ve ödemeler kredi kartıyla yapılabilmektedir.