İnternet, Küreselleşme ve Sanal Toplum 

Halil İbrahim Gürcan 

Uluslararası bilgisayar ağı olan İnternet, günümüzde, dünyanın her yanma yayılmış; üniversiteleri, eğitim kurumlarını, resmi ve ti­cari kuruluşları, çeşitli toplum örgütlerini, bil­gisayar meraklılarını ve bilgiye ulaşma gereksi­nimi hisseden herkesi birbirine bağlamış; bilgi­yi insanın ayağına getirmiş bir ileşitim aracıdır. Bundan 8-10 yıl kadar öncesine gidildiğinde insanların bilgiye ulaşmada bu tür bir araca ve olanağa sahip olamadığı görülecektir. Günü­müzde varolan bu ileşitim ağı hakkında birçok kişinin haberi olup milyonlarca kişi de Inter-net'i kullanmasına karşın, milyarlarca insan da bu aracın varlığından habersizdir. Ancak Inter-net'ten habersiz olanlann sayılan her geçen gün azalmakta, İnternet kullanıcılarına hergün binlerce insan katılmaktadır. Bu nedenle İnter­nete ilişkin her türlü gelişmeler günümüzde, dünya genelinde milyonlarca inşam kapsa­makta ve bunlar günlük gelişmeler olarak vu­ku bulmaktadır. 

Sanal sistemlerin oluşmasında dört dö­nem bulunmaktadır.⁰¹ Birinci dönem yazı ile basımın ortaya çıkıp, gazetelerin geliştiği dö­nemdir (1650'lerden başlayarak). İkinci dö­nem, elektronik iletişim ve eğlence medyasının ortaya çıktığı (1900'lı yılların başları) dö­nemdir. Üçüncü dönem, enformasyon tekno­lojisinin geliştiği dönem olarak 1960'larda baş­lamaktadır. Dördüncü dönem ise, sanal ger­çeklik ve siberuzay kavramlarına bağlı olarak kişisel bilgisayarların geliştiği, yaygınlaştığı ve enformasyon ağlarının gelişmeye başladığı 1984 sonrası dönemdir. Bu dönemle birlikte ortaya çıkan İnternet, telefonları, bilgisayarları, televizyonu, sinemayı, gazeteleri, dergileri ve kitapları içinde barındıran bütünleşik bir ileti­şim aracı olmuştur. Elektronik veritabanları, birçok renk, ışık, grafik, ses, müzik kullanımıy­la hedef kitlenin enformasyon denizinde seve­rek, sıkılmadan dolaşmasını sağlamaktadır 

Günümüz iletişiminde bir devrim ya­şanmaktadır. Dünya çapında insanlar, bilgisa­yarla ve veri iletim ağlarıyla (İnternet) birbir-birlerine, zaman ve coğrafya kısıtlaması ol­maksızın enformasyon aktarmaktadır. Internet 15. yüzyılda matbaanın yaygın olarak kullanıl­maya başlanmasından günümüze kadar diğer ileşitim teknolojilerinden arta kalan, insan-larası iletişim boşluğunun önemli bir aracı olmaya başlamıştı. Matbaa, iletişim teknoloji­lerinin ortaya çıkıp gelişmesinde temel bir et­ken olmuştur. Çünkü 1450'den günümüze ba­sım işlemi, her dönemde etkinliğini korumuş, bu yüzyılın başlarında radyo; 1940'dan sonra ABD ve Avrupa'da yaygınlaşan televizyon ge­lişiminde basımın önemli rolü olmuştur. Bu araçlarla eklenen İnternet ile, basın, radyo ve televizyondan arta kalan veya bu araçlarla re­kabet eden yepyeni bir araç, insanlar arası ile­tişimde önemli rol oynamaya başlamıştır. 

Kapalı toplumlar, başka kültürlerle etki­leşim içinde bulunmayan bir ortamda kendi kültürleri ile yaşayan ve dış etkenlerden uzak kalanlardır. Ne var ki, gazete, dergi telgraf, te­lefon, radyo, televizyon ve son olarak da İnter­netin kitle iletişiminde etkin rol oynamasıyla, diğer deyişle 17. yüzyılda gazetelerin ortaya çıkmasından başlayarak günümüze, toplumların "kapalı" bir kültür içinde yaşaması yavaş yavaş ortadan kalkmaya başlamıştır. Kitle ileti­şim araçları, toplumların bilinçlenmesini ve başka toplumlardan etkilenmelerini sağlamış; dünyanın farklı ülkelerine ve kültürlerine ait yeni birşeyler öğrenmelerini olanaklı kılmış, buna bağlı olarak da kültürel yaşamda ister is­temez küçük ya da büyük değişmelerin yaşan­ması söz konusu olmuştur. 

iletişim tarihinde, İnternet dışında hiçbir araç, ortaya çıkışından sonra birkaç yıl gibi çok kısa bir sürede gelişip dünya genelinde yay­gınlaşmamıştır. Intemet'in bu denli hızlı yay­gınlaşmasının temel nedenleri arasında, artık günümüz insanının enformasyona eskisinden daha fazla ihtiyaç duyması ve bunu en hızlı yoldan ve ucuz maliyetle elde edip tüketmesi; iletişim ve bilgisayar teknolojilerinin insanları eskiden olduğundan daha fazla etkilemesi sa­yılabilir. 

İnternet adının kullanılmaya başlandığı 1990'dan 1993'e kadar, bu iletişim aracının yal­nızca akademik ve askeri amaçlarla, gelişmiş tülkelerde kullanıldığı görülmektedir. Oysaki Internet'te gerçek atılım World Wide Web ara­cının kullanılmaya başlandığı 1993'den sonra, Internet'ten faydalananlar arasına ticari kurum­lar da katılarak büyük bir hızla dünya ülkeleri­nin pekçoğuna yayılmış; enformasyon açlığı çeken, yaşamında mevcut ilişeüm araçları dı­şında yeni heyecanlar arayan ürettiği bilgiyi düşünceyi paylaşmak isteyen hızla bu enfor­masyon aracına girmesiyle dünya genelinde bir yansıma bulmuştur 

Internet'in günümüzde, dünya genelin­de ele alındığında 150 milyona yakın kullanıcı­sı olduğu tahmin edilen ve her ay bir milyon yeni kullanıcının eklendiği bir iletişim aracı olarak sanal ortamda yeni topluluklar (sanal toplum) ile birlikte sanal kültürler de oluşmuş­tur. Enformasyonun küresel çapta yayım ola­ naklarınm Internet ile son derece basitleşmesi,  ucuzlaması ve sansürsüz, ambargosuz, dene-timden uzak bir biçimde gerçekleştirilmesine  bağlı olarak, ortak ilgiler, düşünceler üreten, çalışmalar yapan kişilerin ortak kültürler oluşturmalarını ve oluşturulan kültürün gecikmek­sizin, anında diğer Internet gezginlerine ulaştı­rılabilmesi ile toplumsal, kültürel, iletişimsel boyutlarda büyük değişimler yaşanmasına ne­den olmuştur. 

tnternet'in küreseleşmeye olan katkıları yanında yeni bir tartışma da küreselleşme ile birlikte yöreselleşmenin daha kuvvetlenerek gelişmesi üzerinedir. Bu konuda gazete köşe-yazarı Şeref Oğuz şunları belirtiyor: "ingiliz­ce dilinde küreselleşme (globalisation) ve ye­relleşme (localisation) kelimelerinden türetilen yeni bir kelime "glocalisation". Bilgi toplumu­nun yarattığı yeni davranış şeklinin ifadesi, bu­na "küresel" diyenler de var. Ancak "glocalisa­tion" ile anlatılmak istenenin "küresel düşün, yöresel davran, töresel yaşa" olacağı düşünüle­bilir."

Internet'in sağladığı küreselleşme ile birlikte ortaya çıkan yöreselleşme olgusu, en­formasyona ulaşma, kullanma ve üretmede küresel düşünerek yöresel amaçlara uygun davranışlar belirleme, bunları yörenin gelişme­si ile hayata geçirme ve buna bağlı olarak da küreselleşmenin yarattığı kültürel değişimi as­gariye indirip gelenek-görenek ve törelere mümkün olduğu kadar bağlı bireysel ve top­lumsal yaşam sürdürmek hedeflenmektedir. Internet'teki enformasyonun çok büyük bir kısmının Amerika menşeli ve ingilizce olması nedeniyle küresel düşünüp, yöresel davranıp töresel yaşama, mevcut koşullar nedeniyle sı­nırlı bir kesimde, özellikle iş ve ticaret kesimin­de gerçekleşebilir gözükmektedir. Bununla birlikte Internet, insanın düşünce ufkunu geliş­tiren yeni arayışlara iten, yaptığı işin daha iyi­sini yapmaya yönelten, farklı toplumlara ve kültürlere ait özellikleri kolay yoldan öğrene­rek yeni atılımlara teşvik eden bir iletişim ve etkileşim ortamı yarattığı da yadsınamaz bir gerçektir. Bu bağlamda Internet, günümüz bi­reysel ve toplumsal yaşamında, enformasyo­nu, çeşitli hizmetleri, bireylerin ayağına getir­miştir. Artık birey, evinden hiç çıkmadan sanal alışveriş ile tüm gereksinimlerini sipariş vere­bilmekte ve bunlar evine teslim edilebilmekte; gereksindiği enformasyonu kolaylıklı arayıp bulmakta; bu iş için kütüphanelerde dolaşma­sına, uzak yerlere yolculuk yapmasına ihtiyaç duyulmamakta ve işlerini evinden, sanal or­tamda takip edebilmekte, evini büro olarak da kullanabilmektedir. 

Sanal toplumlardaki insanlar, ekran üzerinde sözcükleri kullanarak şakalaşır, tartı­şır, entellektüel söylemlerle meşgul olur, tica­ret yapar, bilgi değiştokuş eder, duygusal or­tamlar yaratır, planlar yapar, beyin-fırtmalama-sı yapar, dedikodu, düşmanlık duygularım açıklar, aşk yapar, flört eder, arkadaşlar bulur ve onları kaybeder, oyunlar oynar, az/çok sa­natla ilgilenir... Sanal toplumlardaki insanlar, gerçek hayatta yapılan hemen herşeyi yapar­lar, fakat tüm bu şeyleri gövdemiz arkamızda bırakarak yaparız. Sanal ortamda hiçkimse sizi fiziki olarak öpemez, yüzünüze yumruk ata­maz, fakat bu sınırlardaki pekçok şey sanal or­tamda yapılabilir. Sanal dünyadaki milyonlarca insan, bilgisayarla birbirine bağlı kültürlerin zenginliğini ve önemini çekici ve müptelalık yaratıcı olduğunu da düşünmektedir/⁷' Bu­nunla birlikte, bilgiyi, haberi, geleneksel ileti­şim araçlarından edinen milyarlarca insan, son on yıldır dünyadaki bilgisayar ağlarının yol aç­tığı yeni kültürlerin çılgınca değişen çeşitleme­sinden de habersizdir. Ne var ki, Internet'e olan merak özellikle ortaöğretim ve yükseköğ­retim düzeyindeki genç kesimde hızla artmak­tadır. Yakın bir gelecekte, bu kesimin hayata etkin ve üretken olarak kaulımıyla, Internet'ten habersiz milyonlarca insan İnternet ile tanışa-bilecektir. 

Sonuç olarak Internet, iletişimde, enfor­masyona ulaşmada insanlara, hayal edemeye­cekleri yelpazede bir bilgi deryası sunmakta­dır. Bu ortamda dolaşan, enformasyon topla­yan, yeni birşeyler öğrenmeye çalışan insanlar, fiziki olgular, davranışlar dışında yeni toplu­luklar, kültürler, davranışlar geliştirmektedir­ler. Bunlar da sanal toplum, sanal, kültür, sanal arkadaşlık, Net-daşlık, sanal alışveriş, sanal ti­caret, sanal para, sanal banka sanal market vb. tanımlarla ifade edilmektedir. Değişen bu bi­reysel toplumsal ve kültürel biçimden milyon­larca insan habersiz olmasına karşın, özellikle genç nüfus, Internet'in sunduğu olanaklardan geniş oranda yararlanmaya başlamışlardır ve bu kesim, yakın bir gelecekte toplumların diğer kesimlerim de etkileyecek ve hayatımız artık sanal yaşama dönüşecektir.