|
İnternet, Küreselleşme ve Sanal Toplum
Halil İbrahim Gürcan
Uluslararası bilgisayar ağı olan
İnternet, günümüzde, dünyanın her yanma yayılmış;
üniversiteleri, eğitim kurumlarını, resmi ve ticari
kuruluşları, çeşitli toplum örgütlerini, bilgisayar
meraklılarını ve bilgiye ulaşma gereksinimi
hisseden herkesi birbirine bağlamış; bilgiyi
insanın ayağına getirmiş bir ileşitim aracıdır.
Bundan 8-10 yıl kadar öncesine gidildiğinde
insanların bilgiye ulaşmada bu tür bir araca ve
olanağa sahip olamadığı görülecektir. Günümüzde
varolan bu ileşitim ağı hakkında birçok kişinin
haberi olup milyonlarca kişi de Inter-net'i
kullanmasına karşın, milyarlarca insan da bu aracın
varlığından habersizdir. Ancak Inter-net'ten
habersiz olanlann sayılan her geçen gün azalmakta,
İnternet kullanıcılarına hergün binlerce insan
katılmaktadır. Bu nedenle İnternete ilişkin her
türlü gelişmeler günümüzde, dünya genelinde
milyonlarca inşam kapsamakta ve bunlar günlük
gelişmeler olarak vuku bulmaktadır.
Sanal sistemlerin oluşmasında dört dönem
bulunmaktadır.01 Birinci dönem yazı ile
basımın ortaya çıkıp, gazetelerin geliştiği
dönemdir (1650'lerden başlayarak). İkinci dönem,
elektronik iletişim ve eğlence medyasının ortaya
çıktığı (1900'lı yılların başları) dönemdir. Üçüncü
dönem, enformasyon teknolojisinin geliştiği dönem
olarak 1960'larda başlamaktadır. Dördüncü dönem
ise, sanal gerçeklik ve siberuzay kavramlarına
bağlı olarak kişisel bilgisayarların geliştiği,
yaygınlaştığı ve enformasyon ağlarının gelişmeye
başladığı 1984 sonrası dönemdir. Bu dönemle birlikte
ortaya çıkan İnternet, telefonları, bilgisayarları,
televizyonu, sinemayı, gazeteleri, dergileri ve
kitapları içinde barındıran bütünleşik bir iletişim
aracı olmuştur. Elektronik veritabanları, birçok
renk, ışık, grafik, ses, müzik kullanımıyla hedef
kitlenin enformasyon denizinde severek, sıkılmadan
dolaşmasını sağlamaktadır
Günümüz iletişiminde bir devrim yaşanmaktadır.
Dünya çapında insanlar, bilgisayarla ve veri iletim
ağlarıyla (İnternet) birbir-birlerine, zaman ve
coğrafya kısıtlaması olmaksızın enformasyon
aktarmaktadır. Internet 15. yüzyılda matbaanın
yaygın olarak kullanılmaya başlanmasından günümüze
kadar diğer ileşitim teknolojilerinden arta kalan,
insan-larası iletişim boşluğunun önemli bir aracı
olmaya başlamıştı. Matbaa, iletişim
teknolojilerinin ortaya çıkıp gelişmesinde temel
bir etken olmuştur. Çünkü 1450'den günümüze basım
işlemi, her dönemde etkinliğini korumuş, bu yüzyılın
başlarında radyo; 1940'dan sonra ABD ve Avrupa'da
yaygınlaşan televizyon gelişiminde basımın önemli
rolü olmuştur. Bu araçlarla eklenen İnternet ile,
basın, radyo ve televizyondan arta kalan veya bu
araçlarla rekabet eden yepyeni bir araç, insanlar
arası iletişimde önemli rol oynamaya başlamıştır.
Kapalı toplumlar, başka kültürlerle etkileşim
içinde bulunmayan bir ortamda kendi kültürleri ile
yaşayan ve dış etkenlerden uzak kalanlardır. Ne var
ki, gazete, dergi telgraf, telefon, radyo,
televizyon ve son olarak da İnternetin kitle
iletişiminde etkin rol oynamasıyla, diğer deyişle
17. yüzyılda gazetelerin ortaya çıkmasından
başlayarak günümüze, toplumların "kapalı" bir kültür
içinde yaşaması yavaş yavaş ortadan kalkmaya
başlamıştır. Kitle iletişim araçları, toplumların
bilinçlenmesini ve başka toplumlardan
etkilenmelerini sağlamış; dünyanın farklı ülkelerine
ve kültürlerine ait yeni birşeyler öğrenmelerini
olanaklı kılmış, buna bağlı olarak da kültürel
yaşamda ister istemez küçük ya da büyük
değişmelerin yaşanması söz konusu olmuştur.
iletişim tarihinde, İnternet dışında hiçbir araç,
ortaya çıkışından sonra birkaç yıl gibi çok kısa bir
sürede gelişip dünya genelinde yaygınlaşmamıştır.
Intemet'in bu denli hızlı yaygınlaşmasının temel
nedenleri arasında, artık günümüz insanının
enformasyona eskisinden daha fazla ihtiyaç duyması
ve bunu en hızlı yoldan ve ucuz maliyetle elde edip
tüketmesi; iletişim ve bilgisayar teknolojilerinin
insanları eskiden olduğundan daha fazla etkilemesi
sayılabilir.
İnternet adının kullanılmaya başlandığı 1990'dan
1993'e kadar, bu iletişim aracının yalnızca
akademik ve askeri amaçlarla, gelişmiş tülkelerde
kullanıldığı görülmektedir. Oysaki Internet'te
gerçek atılım World Wide Web aracının kullanılmaya
başlandığı 1993'den sonra, Internet'ten
faydalananlar arasına ticari kurumlar da katılarak
büyük bir hızla dünya ülkelerinin pekçoğuna
yayılmış; enformasyon açlığı çeken, yaşamında mevcut
ilişeüm araçları dışında yeni heyecanlar arayan
ürettiği bilgiyi düşünceyi paylaşmak isteyen hızla
bu enformasyon aracına girmesiyle dünya genelinde
bir yansıma bulmuştur
Internet'in günümüzde, dünya genelinde ele
alındığında 150 milyona yakın kullanıcısı olduğu
tahmin edilen ve her ay bir milyon yeni kullanıcının
eklendiği bir iletişim aracı olarak sanal ortamda
yeni topluluklar (sanal toplum) ile birlikte sanal
kültürler de oluşmuştur. Enformasyonun küresel
çapta yayım ola naklarınm Internet ile son derece
basitleşmesi, ucuzlaması ve sansürsüz, ambargosuz,
dene-timden uzak bir biçimde gerçekleştirilmesine
bağlı olarak, ortak ilgiler, düşünceler üreten,
çalışmalar yapan kişilerin ortak kültürler
oluşturmalarını ve oluşturulan kültürün
gecikmeksizin, anında diğer Internet gezginlerine
ulaştırılabilmesi ile toplumsal, kültürel,
iletişimsel boyutlarda büyük değişimler yaşanmasına
neden olmuştur.
tnternet'in küreseleşmeye olan katkıları yanında
yeni bir tartışma da küreselleşme ile birlikte
yöreselleşmenin daha kuvvetlenerek gelişmesi
üzerinedir. Bu konuda gazete köşe-yazarı Şeref Oğuz
şunları belirtiyor: "ingilizce dilinde küreselleşme
(globalisation) ve yerelleşme (localisation)
kelimelerinden türetilen yeni bir kelime "glocalisation".
Bilgi toplumunun yarattığı yeni davranış şeklinin
ifadesi, buna "küresel" diyenler de var. Ancak "glocalisation"
ile anlatılmak istenenin "küresel düşün, yöresel
davran, töresel yaşa" olacağı düşünülebilir."
Internet'in sağladığı küreselleşme ile birlikte
ortaya çıkan yöreselleşme olgusu, enformasyona
ulaşma, kullanma ve üretmede küresel düşünerek
yöresel amaçlara uygun davranışlar belirleme,
bunları yörenin gelişmesi ile hayata geçirme ve
buna bağlı olarak da küreselleşmenin yarattığı
kültürel değişimi asgariye indirip gelenek-görenek
ve törelere mümkün olduğu kadar bağlı bireysel ve
toplumsal yaşam sürdürmek hedeflenmektedir.
Internet'teki enformasyonun çok büyük bir kısmının
Amerika menşeli ve ingilizce olması nedeniyle
küresel düşünüp, yöresel davranıp töresel yaşama,
mevcut koşullar nedeniyle sınırlı bir kesimde,
özellikle iş ve ticaret kesiminde gerçekleşebilir
gözükmektedir. Bununla birlikte Internet, insanın
düşünce ufkunu geliştiren yeni arayışlara iten,
yaptığı işin daha iyisini yapmaya yönelten, farklı
toplumlara ve kültürlere ait özellikleri kolay
yoldan öğrenerek yeni atılımlara teşvik eden bir
iletişim ve etkileşim ortamı yarattığı da yadsınamaz
bir gerçektir. Bu bağlamda Internet, günümüz
bireysel ve toplumsal yaşamında, enformasyonu,
çeşitli hizmetleri, bireylerin ayağına getirmiştir.
Artık birey, evinden hiç çıkmadan sanal alışveriş
ile tüm gereksinimlerini sipariş verebilmekte ve
bunlar evine teslim edilebilmekte; gereksindiği
enformasyonu kolaylıklı arayıp bulmakta; bu iş için
kütüphanelerde dolaşmasına, uzak yerlere yolculuk
yapmasına ihtiyaç duyulmamakta ve işlerini evinden,
sanal ortamda takip edebilmekte, evini büro olarak
da kullanabilmektedir.
Sanal toplumlardaki insanlar, ekran üzerinde
sözcükleri kullanarak şakalaşır, tartışır,
entellektüel söylemlerle meşgul olur, ticaret
yapar, bilgi değiştokuş eder, duygusal ortamlar
yaratır, planlar yapar, beyin-fırtmalama-sı yapar,
dedikodu, düşmanlık duygularım açıklar, aşk yapar,
flört eder, arkadaşlar bulur ve onları kaybeder,
oyunlar oynar, az/çok sanatla ilgilenir... Sanal
toplumlardaki insanlar, gerçek hayatta yapılan hemen
herşeyi yaparlar, fakat tüm bu şeyleri gövdemiz
arkamızda bırakarak yaparız. Sanal ortamda hiçkimse
sizi fiziki olarak öpemez, yüzünüze yumruk atamaz,
fakat bu sınırlardaki pekçok şey sanal ortamda
yapılabilir. Sanal dünyadaki milyonlarca insan,
bilgisayarla birbirine bağlı kültürlerin
zenginliğini ve önemini çekici ve müptelalık
yaratıcı olduğunu da düşünmektedir/7'
Bununla birlikte, bilgiyi, haberi, geleneksel
iletişim araçlarından edinen milyarlarca insan, son
on yıldır dünyadaki bilgisayar ağlarının yol açtığı
yeni kültürlerin çılgınca değişen çeşitlemesinden
de habersizdir. Ne var ki, Internet'e olan merak
özellikle ortaöğretim ve yükseköğretim düzeyindeki
genç kesimde hızla artmaktadır. Yakın bir
gelecekte, bu kesimin hayata etkin ve üretken olarak
kaulımıyla, Internet'ten habersiz milyonlarca insan
İnternet ile tanışa-bilecektir.
Sonuç olarak Internet, iletişimde, enformasyona
ulaşmada insanlara, hayal edemeyecekleri yelpazede
bir bilgi deryası sunmaktadır. Bu ortamda dolaşan,
enformasyon toplayan, yeni birşeyler öğrenmeye
çalışan insanlar, fiziki olgular, davranışlar
dışında yeni topluluklar, kültürler, davranışlar
geliştirmektedirler. Bunlar da sanal toplum, sanal,
kültür, sanal arkadaşlık, Net-daşlık, sanal
alışveriş, sanal ticaret, sanal para, sanal banka
sanal market vb. tanımlarla ifade edilmektedir.
Değişen bu bireysel toplumsal ve kültürel biçimden
milyonlarca insan habersiz olmasına karşın,
özellikle genç nüfus, Internet'in sunduğu
olanaklardan geniş oranda yararlanmaya
başlamışlardır ve bu kesim, yakın bir gelecekte
toplumların diğer kesimlerim de etkileyecek ve
hayatımız artık sanal yaşama dönüşecektir.
|