Irak Savaşının Maliyeti Üzerine Değerlendirme

Abstract

Costs of war

War against Iraq will not come cheaply. Thecost ofGulfwar was about 80 billion dollars for the USA. Despite the lack of reliable estimates, the cost of the Gulf War is estimated between lOto 40 billian dollars for Turkey.

Using the severGI estimates of the cost of war for Iraq to the USA, J make rough estimates for Turkeyand calculate approximately the cost of war to be between 10 to 750 billion dollars. Turkey should be prepared to raise this amount either through increasing taxes, or through borrowing or through American funding. 

Savaşın maliyeti yüksek olacak. Körfez savaşı Amerika'ya 80 milyar dolara mal olmuş. Bu savaşın maliyeti de Royal Institute of International Journal da Amerika için 100 milyar dolar ile 1 trilyon dolar arasında tahmin ediliyor. Amerikan ekonomisi 3 yıldır durgunluğa giriyor. Amerikan merkez bankası faizleri %2'nin altına kadar dü­şüm1esine rağmen ekonomiyi canlandı­ramadı. Alman ve Japon ekonomileri uzun zamandır durgunlukla mücadele ediyor ve başarılı olamıyorlar. Japonya'da 

faizler sıfir'a kadar düşmüş durumda. Bundan sonra yapılabilecek tek şey bankaya para yatıranlardan kasa kirası gibi kira almak Geçen hafta İngiliz merkez bankası faizleri ilk defa %3 'ün altına %2.75'e düşürdü. Dünya bir durgunluğa doğru giderken aynı zamanda Irak'ta bir savaşa da hazırlanıyor. 

İngiliz hazine bakanı Gordon Brown savaş için bir milyar sterlin ayırmış. İngiliz hükümeti Bosna savaşı için 400 milyon sterlin, Kosova için 1 milyar sterlin, Falkland savaşı için 4 milyar sterlin harcamış. Irak savaşı için ayrılan 1 milyar sterlin yetecek mi bilinmiyor? İngiliz bütçesinde 20 milyar sterlin açık bekleniyor, ama Avrupa normlarına uyabilmek için 4 milyar dolar ilave vergi toplanması lazım. Alternatif dış borç almak, ki İngiliz halkı ve hükümetleri buna pek sıcak bakmıyor. Londra' da savaş karşıtı bir milyon kişi gösteri yaparken ahlaki sebeplerin yanında bunu da göz önüne almış olabilirler. 

Türkiye için savaşın maliyeti ne olabilir? Ben bu konuda Türkiye'de ya­pılmış hiç tahmin okumadım. Çok kaba olarak Amerika için yapılan tahminleri kullanarak Türkiye için bir tahmin yapılabilir diye düşünüyorum. Benim tahminlerime geniş bir hata payı verin. 

Royal Institute ofIntemational Af­fairs Journal'den Vincent Cable Ameri­ka için savaşın maliyetini kısa sürerse 100 milyar dolar, uzun sürerse i trilyon dolar olarak tahmin ediyor. Bu tah­minlere göre, savaşmasa da Amerikan ordusunu çölde tutmanın maliyeti ayda 3 milyar dolar. Türkiye güney sınırını korumak ve mülteci akınını Irak top­raklarında tutmak için 45,000 askerini Kuzey Irak'a sevkediyor. Amerikan as­ker sayısının yarısı kadar bir askeri güç bu. Türkiye'nin asker maliyetinin de Amerikan askerinin maliyetinin yarısı kadar olduğunu varsaysak, Türk askeri­nin maliyeti çok kaba bir hesapla ayda 750 milyon dolar civarında olacaktır. Türk askeri Kuzey Irak' da bir yıl kalsa bunun maliyeti 9 milyar-dolar civarında yani Türkiye milli gelirinin %5'i kadar. Bu oldukça yüksek bir maliyet. 

Amerika için savaşın maliyeti tah­min edilirken bir önceki Körfez sava­şının 80 milyar dolara mal olduğu baz alınıyor. Aynı savaş sürecinde, Türkiye kendi kaybını ticaret hacminin düşme­si, petrol boru hattının kapanması ve turizm gelirlerindeki dolaylı kayıplarla birlikte, 10 ile 40 milyar dolar arasında tahmin ediyor. Bu da Amerikan ma­liyetinin %12.5 ile %50'si arasında. Lowrence Lindsey ismindeki Amerika­lı Ekonomi danışmanı kısa bir savaşın maliyetinin Amerika için 100 ile 200 milyar dolar arasında olacağını tahmin etmiş. Demek Türkiye için kısa bir sa­vaşın maliyetini. 15 ile 100 milyar dolar arasında tahmin etmek mümkün. 

Amerika'nın saygın üniversitelerinden Yale Üniversitesi'nde yapılan bir çalışmada savaşın doğrudan mali­yetinin 50 ile 150 milyar dolar arasında olacağı tahmin edilmiş. Ancak barışın tesisi, Irak'ın yeniden yapılandırılma­sı ve sair maliyetler ilave edildiğinde tahminler, 600 milyar dolara kadar yükselmiş. Önümüzdeki on yılda petrol maliyetleri dolayısıyla 500 milyar do­lar, ekonomik maliyetler dolayısıyla da 350 milyar doların buna ilave edilmesi gerektiği ifade edilmiş. Yale Üniversi­tesi tahminleri böylece önümüzdeki on yıl için 1.5 trilyon dolara kadar çıkıyor. Yine bir önceki Körfez savaşını baz alırsak, Türkiye'nin savaş maliyeti­nin de Amerikan maliyetinin %12.5 ile %50'si arasında olacağını tahmin edebiliriz. Savaş kısa sürer ve bir yılın ötesine bir maliyet taşınmaz ise savaşın maliyeti en az bir yıl için 10 milyar dolar, en çok da on yıl için 750 milyar dolar olarak tahmin etmek mümkün. Yani ekonomik ve dolaylı maliyetler de göz önüne alındığında Türkiye önümüzdeki on yıl boyunca yılda 7.5 milyar ilave kaynak bulmak zorunda. Bunlar Turkiye için büyük rakamlar. 

Vergi salınacak olsa kişi başına 150 $ fazla vergi toplamak lazım. Vergi ödeyen 2.5 milyon vatandaş olduğuna göre bu vergi mükelleflerinin yılda or­talama 3000 dolar fazla vergi ödemeleri lazım. Bu da siyaseten kolay yapılabi­lecek bir şey değil. 

Alternatif Türkiye'nin yurt içinden ve dışından yeniden borçlanması. Reel faizler dünyada %2-%4 aralığında iken Türkiye'de halen %20-30 aralığında. Bu da borçlanmanın sınırlarına gelin­diğini gösteriyor. Yurt dışından uzun süredir mali piyasalardan borç alına­mıyor. Dış borçlar ancak IMF garantisi ile devletten devlete alınabiliyor. İç borçlarda da sınıra varılmış durumda. Geriye iki Alternatif kalıyor, ya Türki­ye bu maliyeti Amerika Birleşik Devletleri'nin üstlenmesini isteyecek ya da er veya geç "borcumu ödeyemiyorum" deyip konsolidasyona gidecek. Konsolidasyonun uzun dönemli maliyeti çok ağır. Cumhuriyet'in kuruluşundan sonra Türkiye dış borçlarını her zaman ödedi ve bu durum ağır ekonomik zorluklara rağmen IMF aracılığı ile de olsa

Türkiye'nin dünyadan kopmamasına yaradı. Bir kere konsolidasyona giderseniz, en az on yıl bir daha ne kendi va­tandaşınızdan ne yabancılardan kolay kolay borçlanamazsınız. 

Tek uygulanabilir alternatif Amerika Birleşik Devletleri'nden Türkiye'nin savaş maliyetini karşılaması veya Ku­zey Irak'ın petrol gelirlerinden belirli bir süre Türkiye'ye payayrılması. Türkiye görüldüğü kadarı ile Amerika ile savaş maliyetlerinin karşılanması için sıkı bir pazarlık yapmakta. Savaş maliyetinin umulandan fazla olması halinde yahut Türk ordusunun Kuzey Irak'ta kalma süresinin uzaması halinde Kerkük petrollerinden Türkiye'ye bir pay aynımasını da hem Amerika hem de Amerika'nın Kuzey Irak'taki müttefik­leri ile pazarlık etmek gerekir. 

Savaşın esas önemli maliyetlerini göz ardı ettiğimi zannetmeyin lütfen. Savaşta masum kişilerin ölmesi, mülteci göçleri, hem evini işini kaybedecek insanlara vereceği zarar,hem de Türkiye'ye yükleyeceği külfet, komşumuz ile ihtilaflı kalmamız, değişen Ortadoğu haritalarının Türkiye'ye verebileceği zararlctt hep tartışılıyor. Ancak benim gördüğüm, önümüzdeki savaşın Tür­kiye'ye maliyeti tartışılmıyor. Ben o nedenle bu kaba tahminleri yaptım. Türkiye, şu anda ikinci dünya sava­şından sonraki tarihinin en büyük dur­gunluğunun içinde. Henüz iki yıl önce yaşadığı Cumhuriyet tarihinin en bü­yük krizinden de tam olarak çıkabilmişdeğil. Hem vergi salarak, hem borcunu yeniden yapılandırarak toparlanması gerekirken, bu savaş dolayısıyla i O milyar dolar ile 750 milyar dolar ara­sinda ilave maliyet üstleneceğini bilerek uluslararası ilişkileri yönetmek gerek. Savaşın ahlaki maliyetlerini elbette ihmal edemeyiz' ama doğrudan parasal maliyetlerini hiç ihmal edemeyiz.  

Kaynak: Gülnur Muradoğlu City Üniversitesi