Özelleştirme Yağması 

Özelleştirme yasasına baktığımızda, yasanın amacının, ve­rimliliği yükseltmek ve bütçe yükünün hafifletilmesi şeklinde tanımlandığım görüyoruz. Bu amaçlardan ilki, yani verimliliğin yükseltilmesi amacı, görünüşte anlamlı ve parıltılı Ama soruna biraz daha yakından baktığımızda, bu amacın nasıl bir aldatmaca olduğunu derhal görüyoruz. 

Bir defa, bir kuruluş özel kesime devredildi diye orada kendili­ğinden verimlilik yükselmez. Ekonomide verimliliğin yükselmesi, rekabet koşullarının oluşturulması ile olasıdır. Şu halde, bir işletme kamu elinde ve tekel konumunda ise, kapitalist sistem içinde yapıla­cak şey, bunu özel kesime devretmek değil, ama o sahada özel sektör işletmelerinin de oluşturulmasına olanak ve hatta teşvik sağlamak olabilir. Bunun tipik örneğini THY oluşturmaktadır. THY büyük bir tekeldir. Şimdi soralım. Eğer THY özel kesimin elinde olsa idi, diğer havayolları devreye girebilir miydi? Bu sorunun cevabı HAYIR'dır. Zira, böyle bir durumda, diğer firmaları piyasadan kovmak için, bir müddet için fiyat indirimi uygulanırdı. Tüm firmalar zarar eder. En güçsüz olan yeni firmalar piyasadan silindikten sonra, eski firma aşın fiyatlamaya giderek, hem tekelci konumunu korur, hem de kar etmeye devam ederdi. 

İşin diğer bir yönü ise şudur. İktisat teorisinde "rekabetçi pi­yasalar oluşturma tehdidi" diye bir kural vardır. Bununla şu kastedilmektedir. Eğer bir sektörde tekel var ise, bunun tekel gücünü ortaya çıkartmasını engellemek için, karşısında bir tehdit unsurunun bulundurulması gerekmektedir. İthalat olanağı böyle bir tehdit unsurudur. Tekelci firma kaliteyi düşürdüğünde, veya fiyatı yükselttiğinde, ithalat yolu ile bu politikayı kırmak olası olabilir. Ne var ki, bu politika döviz yiyen, biraz lüks bir araçtır. Eğer ülkenin dövizi var ise, bu politikayı izleyebilir. İşte tam bu bağlamda kamu kuruluşlarının işlevi devreye girer. Süt Endüstri Kurumu eğer sütü belirli bir fiyattan piyasaya sürebilirse, bunun yanında hiçbir firma daha yüksek fiyat uygulayamaz. SEK'in özelleştirilmesinin arkasında, devletin fiyat kırma gücünü orta­dan kaldırma mantığı vardır. 

Görüldüğü gibi, tekel konumundaki bir işletmenin özel kesime devri ne teoriye uygundur hatta ne de yasanın mantığına! 

Yasanın amacının ikinci unsuru, bütçe üzerindeki yükleri azaltmaktır. Diğer bir deyişle, zarar eden KİT'lerin özelleştirme kapsamına alınması, kar edenlerin ise bu kapsamın dışında tutul­ması gerektiğidir. ERDEMİR kar ediyor. PETKİM kar ediyor. SEKA kar ediyor. O zaman bu kuruluşların özelleştirme kap­samına alınması yasanın dahi ruhuna aykırıdır. 

ERDEMİR ve PETKİM gibi kuruluşlar hem tekel konumunda­dır hem de kar etmekler. Pekiyi, o zaman bunlar hangi gerekçe ile özelleştirme kapsamına alınmaktadır? Gerekçe tek ve açıktır: Kamu açığına kaynak bulmak ve özel kesime yeni kar alanları açmaktır. 

Amaç böyle olunca, KİT'lerin ya da arsaların yağmalanacağı ortadadır. Bugüne kadar yağlamanın bir bölümü toplum bilgisinden kaçırılmış, birkaçı ise ancak tesadüfi faktörlere bağlı olarak ya da çıkarcıların iç çatışmaları sonucunda ortaya çıkartılabilmiştir. 

Özelleştirmeden sorumlu siyasi ve bürokratik kadro her yağ­ma olayında, olayın arkasından giderek, "Alenilik ilkesi uygula­nacaktır!" gibi göstermelik laflar edeceklerine, güçleri yetiyorsa ortaya çıkıp, "Alenilik ilkesi uygulanmıştır, hiçbir yolsuzluk yoktur!" ya da "Alenilik ilkesi uygulaması sonucunda duruma el koyduk!" desinler. Daima birinci tavırla karşı karşıya kaldığımı­za göre, belki de işin esası bu olsa gerek! 

Kaynak: İzzettin Önder – İstanbul Üniversitesi Maliye Bölümü