Yirminci Asrın Ekonomik Göstergeleri 

A) 1900-1973 Dönemi 

1989 yılında Prof. Dr. Angus Maddison 1900-1987 döneminde dün­ya ekonomisindeki gelişmeleri inceleyen bir kitap yayınladı. Yazar bu çalışmasında 16 OECD ülkesi, 9 Asya ülkesi, 6 Latin Amerika ülkesi ve Sovyetler Birliği (SB) olmak üzere 32 ülkeyi ele almıştır. Bu ülkeler 1980 yılında BM'ye üye olan 160 ülkenin %20'sini temsil ettiği halde, dünya GSYİH'nin %85'ini, dünya nüfusunun %76'sını ve dünya ihracatının %79'unu gerçekleştirmişti. Bu oranlar aşağı yukarı bu gün de geçerlidir. Tab-lo-1 ile biz sadece ülke gruplarına ve 32 ülkedeki gelişmeleri ele alacağız. 

Tablo-1'de görüldüğü gibi, yıllık ortalama GSYİH büyüme hızları (Y) ile ihracat artış hızları (X),sırasıyla % olarak; 

-  OECD ülkeleri için 1900-1913 döneminde 2.9 ve 4.8, 1913-1950 dönemi 2 ve I, altın çağ olan 1950-1973 arası da 4.9 ve 8.6 olarak gerçekleşmiş,

-  Asya ülkeleri ortalamaları ise 1900-1913 döneminde 1.7 ve 4.9, 1913-1950'de 1.3 ve 0.7, 1950-1973 dönemi de 5.4 ve 7.1 artış göstermiştir.

-  Latin Amerika ülkeleri ve eski SB için de bu oranlar ve artışlar ay­nı doğrultuda gelişmiş,

-  32 ülkenin ortalaması ise 1900-1913 döneminde 2.8 ve 4.3, 1913-1950'de 2.1 ve 0.6,1950-1973 dönemi ise 5.1 ve 7.7 olarak gerçekleşmiştir. 

Tablo-1, Reel GSYİH'da (Y'de) ve İhracat Hacminde (X'de) Yıllık Ortalama Artış Hızları (%Değişme): 1900-1973 

B) 1981-2006 Dönemi 

Bu dönemin özellikle ilk yarısında Uzak Doğu Ülkeleri hariç, hem GÜ ve SÜ'lerde ve hem de sosyalist ülkelerde iktisadi büyüme düşme eği­limine, yıllık enflasyon hızları da yükselme seyrine girmiştir. Büyüme­deki gerilemeye ve enflasyondaki sıçramaya 1974'deki birinci petrol şo­ku ile 1979-1980'deki ikinci petrol şoku'nun yol açtığı öne sürüldü ise de sonradan bu görüşün yeterli ve gerçekçi olmadığı ortaya çıktı. 

Çünkü, birinci petrol şokundan önce de OECD ülkelerinde enflasyon hızı 1973'de %10'a çıkmıştı. SÜ standartlarına göre bu oran çok yüksektir. Dünya ölçeğinde 1970'lerde hızlanan enflasyonun sebepleri arasında sa­bit kur sistemine dayanan Bretton Woods Sistemi'nin 1971'de çökmesi ile dalgalı kur ve dalgalı faiz politikasının başlamasına ilaveten, en önemliside ekonomilerin büyük çoğunluğunda devletin payının artması her ülkede verimliliğin düşmesidir. Böylece bütün ekonomiler enflasyona daha duyar­lı hale gelmiş, petrol fiyatları artışı ise bu enflasyonist süreci daha da hız­landırmıştır. 

Bu dönemin yine ilk yarısında petrol ithal eden birçok ülke dış borç ba­tağına girdiği için, başta Latin Amerika ülkeleri olmak üzere, birçok GÜ'de büyük iktisadi sıkıntılar ortaya çıkmıştır. Petrol fiyatlarındaki hızlı artış bu ül­kelerin ödemeler dengesi açıklarını büyüttüğü gibi, petrol fiyatları artışına paralel olarak makine ve teçhizat fiyatlarındaki sıçramalar da, ithal enflas­yonunun da etkisi ile, birçok GÜ'de yıllık enflasyon hızlarında üç-dört ha­neli rakamların ortaya çıkmasına yol açmıştır. 

Bu dönemin ikinci yarısında, özellikle 1990'lı yıllarda gerek GÜ'ler ve gerekse SÜ'ler tutarlı ve sıkı para-maliye politikaları uygulamaları­na ilaveten özelleştirmeye hız vererek ekonomilerindeki kamu paylarını düşürerek enflasyonla mücadelede çok büyük başarılar elde etti­ler (Türkiye hariç). Uygulanan bu istikrarlı politikalar sonucu da, yine Uzakdoğu ülkeleri hariç, büyüme hızlan hiçbir zaman 1950-1970 dönemin­deki trendi yakalayamadı.

1981-90 döneminden, 1991-95 dönemine göre sırasıyla; dünya üretimi %2.9'dan, %2'ye gerilediği halde dünya dış ticaret hacmi sırasıyla %4.1'den %6.3'e çıkmıştır. Gerek büyüme hızı (GSYİH), gerekse ihracat ve ithalat açısından 1996'dan sonraki artış hız­larının artacağı tahmin edilmektedir. 

1996-73,1974-91,1991-95,1966 ve 1997-2006 dö­nemlerinde yıllık ortalama büyüme hızlarıyla, yine yıllık ortalama enf­lasyon oranlarındaki değişmeler gösterilmektedir. Tabloda enflasyon oranlarındaki değişmeler yatay kolonların ikinci sıralarında yer almaktadır. Tablonun ilk dikey kolonuna baktığımızda 1995 yılında dünya toplam mal ve hizmet üretiminin (GSYİH'nin) 28,3 trilyon dolar olup, bu üretimin %82,2'si (23,2 trilyon dolar) yüksek gelir grubunu oluşturan sanayileşmiş ülkelerde üretilmekte olduğu görülmektedir. Diğer taraftan, dünya toptan üretiminden G-7 ülkelerinin aldığı pay 67,9'dur (19,1 trilyon dolar). 

Günümüz dünyasında ekonomik, siyasi ve hatta askeri güç top­lam üretim gücüne (Milli Gelire) bağlı olduğuna göre, burada süper ekonomik güç olarak ABD, Japonya ve Almanya'nın ortaya çıktığı görülmektedir. Nitekim dünya toplam üretiminden alınan paylar sırasıyla; ABD %28.1 (7.3 trilyon dolar), Japonya %18_:2 (5.1 trilyon dolar) ve Al­manya %8.6'lık (2.4 trilyon dolar) bir paya sahiptirler. Burada en ilginç gös­terge, ekonomik güç yönünden Japonya'nın Almanya'yı ikiye katladığı ve ABD'nin gücüne yaklaşmakta olduğu ortaya çıkmaktadır. 

Yıllık büyüme hızlarına gelince; dünyada yıllık ortalama büyüme hı­zının 1966-1973 döneminde, 1991-1995 dönemine %5.2'den %2'ye gerilediği ve bu oranın 1997-2006 döneminde %3.4'e yükseleceği tahmin edilmektedir. Bu oranlar aynı dönemlerde sırasıyla; 

-  Yüksek gelir grubu ülkelerde %4.9'dan %2'ye ve %2.8'e,

-  Düşük ve orta gelirli ülkelerde %6.7'den %2.3'e ve %5.4'e,

-  Güney ve Doğu Asya ülkelerinde %5.5'den %8.2'ye ve %8.1 'e (Çin Halk Cumhuriyetinde %8.5'den %12.8'e),

-  Latin Amerika ülkelerinde %6.9'dan %3.2'ye ve %4.2'ye,

-  Orta Avrupa ve Orta Asya'da %6.6'dan %-6.4'e ve %4.5'e (Rus­ya'da %6.6'dan %-9.8'e),

-  Türkiye'de %4.9'da %3.2'ye değişeceği ortaya çıkmaktadır. 

1974'den 1995'e Çin Halk Cumhuriyeti'nde ortalama yıllık büyüme hızı %10 dolayında olup, bu ülkenin milli geliri (toplam üretimi) her 7.1 yılda ikiye katlan­maktadır. Türkiye ise bu dönemde yıllık ortalama büyüme hızı %4 ol­duğu için toplam üretimini ancak 18 yılda ikiye katlayabilmektedir. 1990'lı yıllarda Türkiye'de büyüme hızının sık aralıklarla inişli çıkışlı olması bu ortalamayı daha da düşürmektedir. 

Ekonomi biliminin 72 kaidesine göre, 72 rakamını herhangi bir ar­tış oranına böldüğünüz zaman, ele alınan konunun kaç yılda ikiye katlanacağı ortaya çıkar. Mesela, 1950-70 döneminde nüfus artış hızı­mız %3 dolayında iken Türkiye'nin nüfusu her 24 yılda (72/3=24) ikiye kat­lanıyordu. Son yıllarda nüfusumuzun büyüme hızı %1.5'e gerilediği için, (eğer bu artış hızı 20-30 yıl içinde değişmezse) nüfusumuz 72/1.5=48 yıl­da ikiye katlanacaktır. Tabiatıyla, gelir düzeyi ve şehirleşme oranı arttıkça nüfus artış hızı %1 dolayına ineceği için, Türkiye'nin şu andaki 64 milyon­luk nüfusu 72 yılda ikiye katlanarak 130 milyon kişiye ulaşacaktır. 

Dünyadaki enflasyonun seyrine gelince: GSYİH deflatörüne göre, dünyada ortalama yıllık enflasyon hızı 1966-73'den 1991-1995'e %5'den %3.2'ye gerilemiş, 1997-2006 döneminde de aynı oranda (3.3.) seyret­mesi beklenmektedir. Bu oranlar aynı dönemlerde sırasıyla; 

-  G-7 ülkelerinde %5.3'ten %3'e ve %1.7'ye,

-  Düşük ve orta gelirli ülkelerde %4.5'den %12.6'ya çıkmış ve %8.7'e gerilemiş,

-  Güney ve Doğu Asya ülkelerinde bu oranlar tek haneli rakamlarda seyretmekte (Çin Halk Cumhuriyetinde %-1.7'den %11.9'a),

-  Latin Amerika ülkelerinde %5.1'den %17.8'e ve %9.1'e,

-  Orta Avrupa ve Orta Asya'da %2.4'den %44.2'e ve %12.4'e (Rus­ya'da %0.5'den %427'ye, 1996'da %50'ye),

-  Türkiye'de ise ortalama enflasyon 1966-73'den 1991-1995'e %10.8'den %75'e fırlamıştır. Görüldüğü gibi dünyada yüksek enf­lasyon hızlan neredeyse tarihe karıştığı halde, Türkiye'de çeyrek asırdır devam etmektedir. 

Kaynak: Prof. Dr. Emin Çarıkcı