Sigorta Primi 

Sigorta primi, teknik olarak hesaplanan riziko primine, üretim masraflar, komisyon kar gibi unsurların eklenmesiyle bulunmaktadır. Sigorta Primi, sigorta bedeli ile sigorta fiyatının çarpılması sonucu belirlenmektedir. Üç türlü tarife vardır; 

Tanzim Edilmiş Tarife Sistemi; fiyatları TC. Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı veya ilgili diğer otoriteler hazırlar ve şirketler bu tarifelere aynen uyarlar. 

Tasdik Edilmiş Tarife Sistemi; Türkiye'de hayat sigortaları için uygulanmaktadır. Bu sistemde sigorta şirketleri hazırladıkları tarifeyi Bakanlık tasdik ettikten sonra aynen uygularlar. 

Serbest Tarife Sistemi; Sigorta şirketleri primlerin hesabını kendi anlayış ve olanakları içinde saptayarak kurallara başlarlar. Ülkemizde serbest tarife uygulamasına 1990 yılı itibariyle geçilmiştir. 

Hayat Sigortası Primlerinin Değerlendirilmesi
Teminatlar 

Sigorta Şirketleri, sigorta sözleşmelerinden doğan taahhütlerine karşılık olmak üzere, sigorta primleri ile orantılı olarak teminat göstermek zorundadırlar.Sigorta Şirketlerinin hayat branşında göstereceği teminat, hayat sigortalarının safi primleri üzerinden ayrılan matematik karşılıkları toplamından hayat sözleşmeleri üzerine yapılmış ikrazların düşülmesinden sonra kalan tutar ile hayat tazminat karşılıkları ve tahakkuk etmiş kar payları ihtiyat toplamıdır. 

Teminat olarak gösterilen Türk Lirası ve dövizler ile menkul kıymetler Müsteşarlıkça uygun görülecek bankalarda Müsteşarlık adına bloke edilir. Müsteşarlığın izni alınmaksızın hiçbir şekilde geri verilemez. Bloke kıymetleri işlem tarihindeki değerleri esas alınarak aynı değerde başka bir kıymetle değiştirilebilmektedirler.Sigorta Şirketlerinin ayırdıkları teminatın eksik olduğu durumlarda, bloke edilmiş değerlerin faiz, temettü ve benzeri gelirlerinden eksik kısma karşılık gelen kısım teminatın tamamlanmasına kadar olan sürede serbest bırakılmaz. Teminat olarak gösterilen değerlerdeki değişmeler dolayısıyla veya başka herhangi bir neden­le teminat fazlası olması halinde bu fazlalık Müsteşarlıkça serbest bırakılır. 

Teminat, sigortalıların alacaklarına karşılık oluşturmaktadır. Sigorta şirketlerinin tasfiyesi veya iflası halinde öncelikle tesis edildiği sigorta branşındaki sigortalıların alacaklarının ödemesine tahsis edilir, artan kısım, diğer branşlara ait bulunan teminata eklenir. Sigorta Şirketlerinin faaliyetlerine son verdiği branşlara ait teminatları o branşa ait tüm borçlarının ödenmiş olması şartıyla Müsteşarlıkça serbest bırakılmaktadır.  

Aşağıda yer alan değerler teminat olarak kabul edilebilmektedirler; 

•  Türk Lirası olarak nakden tevdiat ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nca alım-satım konusu yapılan dövizler,

•  Devlet iç ve dış istikraz tahvilleri, Hazine bonoları, gelir ortaklığı senetleri ile Devlet'çe ihraç edilecek diğer menkul değerler,

•  Sermayenin en az %51'i Devlete ait şirketlerin hisse senetleri, ' Müsteşarlıkça kabul edilen diğer sermaye piyasası araçları,

•  Sigorta şirketlerinin Türkiye'de sahip olduğu gayrimenkuller. 

Bir şirket tarafından ihraç edilmiş menkul kıymetlerin tutarı toplam teminat içinde %10'u aşamaz. Gayrimenkuller, toplam teminatın yarısını geçemez ve değerlerinin %80'i oranında teminat kabul edilir. 

Bir sigorta şirketi veya reasürans şirketinin teminatı yada karşılıkları ayıramaması yada sözleşmelerden doğan yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda Bakan uygun bir süre vererek ilgili şirketten; 

•  Sermayenin arttırılmasını, varsa ödenmemiş kısmının ödenmesini, sermayeye mahsuben şirkete ödeme yapılmasını veya kar dağıtımının durdurulmasını

•  iştiraklerin veya sabit değerlerin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasını

•  Reasürans anlaşmalarının ve saklama paylarının oran ve miktarlarının değiştirilmesini

• Genel kurulun toplantıya çağrılmasını

• Mali bünyenin güçlendirilmesine yönelik benzeri diğer tedbirlerin alınmasını istemek hakkına sahiptir. 

Mali bünyedeki zayıflamanın devam etmesi ya da şirketin mali bünyesindeki zayıflamanın düzeltilmesinin mümkün olmaması durumunda ise;

• Yönetimin değiştirilmesi,

• Yeni sigorta ve reasürans sözleşmesi yapma yetkisinin kaldırılması,

• Sigorta portföyünün başka şirketlere devredilmesi,

•  Şirketin faaliyet ruhsatının iptal edilmesi durumları söz konusu olabilmektedir. 

Karşılıklar 

Sigorta ve reasürans şirketleri, bir yıldan uzun süreli hayat sigortaları taahhütleri için cari rizikolar karşılığı; tüm sigorta dallarındaki muallak hasarları için muallak hasar karşılığı ayırmak zorundadırlar. 

Sigorta şirketleri, sigorta sözleşmelerinden doğan yükümlülükleri için teknik karşılık ayırmak zorundadırlar. Teknik karşılıklar; matematik karşılıklar, muallak tazminat karşılığı ile cari riziko­lar karşılıkları toplamından oluşur. 

Matematik Karşılıklar: Matematik karşılıklar yürürlükte bulunan her bir sözleşme için tarifedeki teknik esaslara göre ayrı ayrı hesaplanan aktüeryal matematik karşılıklar ve kar payı karşılıkları toplamından oluşmaktadır. 

Aktüeryal matematik karşılıklar: Sigorta şirketinin üstlendiği riziko için alman primler ile sig­orta ettirenler ile lehdarlara olan yükümlülüklerinin peşin değerleri arasındaki farktır. Aktüeryal matematik karşılıklar, bir yıldan uzun süreli hayat sigortaları için tarifelerin onaylı teknik esaslarında belirtilen formül veya esaslara göre ayrılır. Aktüeryal matematik karşılıklar, sigor­tacının ileride yerine getireceği yükümlülüklerinin peşin değeri ile sigorta ettiren tarafından ileride ödenecek primlerin bugünkü değeri arasındaki farkın bulunması şeklinde hesaplan­maktadırlar. Birikim priminin de alındığı hayat sigortalarında aktüeryal matematik karşılık, primlerin birikime kalan kısmı ile birikmiş aktüeryal matematik karşılıklı toplamıdır. Aktüeryal matematik karşılıklar tarifenin teknik özelliklerine göre tahakkuk veya tahsil esasına göre hesaplanabilir. 

Kar payı karşılıkları: Sigorta şirketlerinin kar payı vermeyi taahhüt ettikleri sözleşmeler için sigorta ettirenler ile lehdarlara olan yükümlülüklerine karşılık olarak ayrılan karşılıklardır. Bu karşılıkların yatırıldıkları varlıkların gelirlerinden, kar payı dağıtım sistemine göre hesaplanan teknik faiz geliri ile belirlenen miktar ile önceki yıllardan birikmiş kar payı karşılıklarından oluşmaktadır. 

Sigorta şirketleri, matematik karşılıkları aşağıda gösterilen kıymetlere yatırırlar; 

• Türk Lirası

• TC. Merkez Bankası tarafından alım satımı yapılan dövizler

•  Vadesiz Türk Lirası mevduat

•  Vadeli Türk Lirası mevduat

•  Döviz tevdiat hesapları

•  Poliçe üzerine verilen krediler

• Yatırım fonu katılma belgeleri

•  Kar-zarar ortaklığı belgesi « Hazine bonosu

•  Devlet tahvili

•  Dövize endeksli tahvil

•  Gelir ortaklığı senedi

•  Özel sektör tahvili

•  Banka ve finansman bonoları

•  Varlığa dayalı menkul kıymetler

•  Hisse senetleri

•  Gayrimenkullar ve gayrimenkul sertifikası

•  Repo

•  Gerçek kişilere ipotek karşılığı verilen uzun vadeli krediler

•  Müsteşarlıkça belirlenen diğer para ve sermaye piyasası araçları 

Sigorta şirketlerinin bir varlığa veya varlık grubuna ait matematik karşılıklar toplamı ile ilgili olarak belirlenmiş oranlar bulunmaktadır. 

a) Menkul kıymetlere ilişkin sınırlamalar: 

•  Sigorta şirketinin, sermayesinin %10'dan fazlasına sahip olan genel ve katma bütçeli idareler ile kamu iktisadi teşekkülleri dışındaki hissedarlarının, yönetim kurulu başkan ve üyelerinin, genel müdür ve genel müdür yardımcılarının ayrı ayrı yada birlikte sermayelerinin %20'sinden fazlasına sahip oldukları menkul kıymetlerinin toplamı, toplam matematik karşılıklarının %20'sini 

•  Bir ortaklığa ait menkul kıymetlerin toplamı, toplam matematik karşılıkların %2'sini 

•  Bir ortaklığa ait hisse senetlerinin toplamı, toplam matematik karşılıkların %1'ni 

•  Doğrudan veya dolaylı olarak %10 ortaklık ilişkisi içinde olan bir sermaye grubuna ait menkul kıymetlerin toplamı, toplam matematik karşılıkların %10'nu 

•  Sigorta şirketinin %10 veya daha fazla paya sahip olduğunu doğrudan veya dolaylı iştirak­lerine ait menkul kıymetlerin toplamı, toplam matematik karşılıkların %10'nu 

•  Borsada işlem gören hisse senetlerinin toplamı, toplam matematik karşılıkların %25'ni 

•  Borsada işlem görmeyen hisse senetleri, toplam matematik karşılıkların %1'ni 

• Bir kurucuya ait yatırım fonu katılma belgelerinin toplamı, toplam matematik karşılıkların %10'nu 

•  Devlet tarafından garanti edilemeyen menkul kıymetler, toplam menkul kıymetlerin %70'i 

•  Vadeli mevduat toplamı, matematik karşılıklar toplamının %75'ni, bir bankadaki vadeli mevduat toplamı ise matematik karşılıklar toplamının %15'ni aşamaz. 

Bu oranlar, portföy değerinin değişmesi veya rüçhan haklarının kullanılması nedeniyle aşıldığı takdirde, aşan kısım en geç iki ay içerisinde elden çıkarılır. Bu süre, gerekli görülen hallerde Müsteşarlıkça iki ay daha uzatılabilir. 

b) Diğer sınırlamalar: 

•  Gayrimenkullerin ve gayrimenkul sertifikalarının toplamı, toplam matematik karşılıkların %15'ni 

•  Bir gayrimenkul, birbirine bitişik veya birbiriyle bağlantılı gayrimenkullar ile bunlardan birine gelecek zararın diğerini etkileyebileceği gayrimenkullerin toplamı, matematik karşılıklar toplamının %3'nü 

•  Nakit olarak tutulan Türk Lirası ve vadesiz mevduatın toplamı, toplam matematik karşılıkların %3'nü 

•   Efektif olarak tutulan döviz varlıklarının toplamı, toplam matematik karşılıkların %3'nü 

•  Gerçek kişilere ipotek karşılığı verilen uzun vadeli kredilerin toplamı, toplam matematik karşılıkların %5'ni, bir gerçek kişiye verilen ipotek karşılığı kredilerin toplamı ise toplam matematik karşılıkların binde 1'ni aşamaz. 

Sigorta şirketlerinin sigorta ettirenlere ve lehdarlara olan yükümlülükleri nedeniyle veya zorun­lu olarak bu sınırlamaların geçici olarak aşılması Müsteşarlığın iznine tabidir. 

Varlıkların Yönetilmesi 

Matematik karşılıkların yatırıldığı varlıklar sigorta ettiren ve lehdarlar adına riskin dağıtılması ilkesi ve iyi niyet kuralları esasına göre yönetilir. Varlıkların yönetilmesinde dikkat edilmesi gereken kurallar aşağıda yer almaktadır;

•  Sigorta şirketleri; riskin dağıtılması ilkesine ve optimal getiri sağlanmasına yönelik olarak, portföylerini bu yönetmelikte belirtilen sınırlamalara, şirketin yatırım politikalarına ve sigorta sözleşmelerinden doğan yükümlülüklerinin niteliğine göre uygun portföy dağılımını oluştururlar.

•   Matematik karşılıkların yatırıldığı varlıklar, Kanun hükümleri gereğince teminat olarak gösterilmez ve portföy yönetimi dışında başka hiçbir amaçla kullanılamazlar.

•  Borsada işlem gören varlıklardan karşılık olarak gösterilenlerin alım ve satımları borsa kanalıyla yapılır.

• Karşılık olarak gösterilen hisse senetlerinin seçiminde, borsaya kote edilmiş olanların son üç yıldır kardan temettü dağıtmış şirketlerin işlem gören hisse senetleri olmasına dikkat edilir.

•  Hisse senedi dışındaki diğer özel sektör menkul kıymetlerinin alımında son üç yılda kar etmiş şirketlerin menkul kıymetleri tercih edilir.

•   Sigorta şirketleri, portföy yönetimi ve matematik karşılıklardan yapılacak ödemelerin karşılanması amacı dışında nakit varlık bulunduramazlar.

•   Gayrimenkullar ile borsada işlem görmeyen menkul kıymetler, para ve sermaye piyasalarında değer tespiti yapılmayan varlıkların alım ve satımında piyasa değeri hiçbir şüpheye yer vermeyecek şekilde tespit edilir. 

Müsteşarlık, sigorta ettirenler ile lehdarların hak ve menfaatlerinin korunması ve sigorta şirketinin mali bünyesi ile ilgili alınacak tedbirler çerçevesinde karşılık olarak gösterilen varlıkları kabul veya reddetmeye, aynı miktarda bir başka varlıkla değiştirmeye yetkilidir. 

Sigorta şirketleri, sigorta sözleşmelerinden doğan yabancı paraya endeksli yükümlülükleri ile orantılı olarak ilgili yabancı para veya yabancı paraya endeksli yeterli miktarda varlık bulun­durmak zorundadırlar. Yabancı para yükümlülük kur riski oranı, sigorta şirketlerinin matematik karşılıklarının yatırıldığı yabancı para veya yabancı paraya endeksli varlıklarının toplamının, yabancı paraya endeksli yükümlülüklerinin toplamına oranını ifade etmektedir. Yabancı para yükümlülük kur riski oranı, her bir kategori için % 50'den az ve % 150'den fazla olamaz. Sigorta şirketi, yabancı ülkede düzenlediği sözleşmelerden doğan yükümlülükleri için o ülkenin para birimi cinsinden veya para birimine endeksli yeterli varlık bulundurur. Bir varlığa veya varlık grubuna endeksli sigortalarda karşılıklar aynı türdeki varlıklara ve bunların oran­larına göre yatırılır. Sigorta şirketleri risk dağılımı sağlayarak varlıkların günlük değerlendirilmesine yönelik önlemleri almak zorundadırlar. 

Sigorta şirketleri, karşılıkların yatırıldığı varlıkları serbest hesaplarından ayrı olarak yurtiçinde saklamak zorundadırlar.

Sigorta şirketleri hayat sigortası işlemlerinde sigortalılardan;

• Acenta komisyonu

•  Risk primi

•  idari masraflar

adı altında kesinti yapmaktadırlar. 

Bunlardan acenta komisyonu ilgili poliçenin iptal süresi içinde yapılmakta ve şirketten şirkete değişiklik göstermektedir. Risk primi ve idari masraflar ise her yıl düzenli olarak yapılmaktadır. Bu kesintiler yapıldıktan sonra kalan kısım sigortalının kapitaline eklenmek ve finans piyasalarında yönetilmek üzere fon havuzuna alınmaktadır. 

Kar Payı 

Sigorta şirketleri, yaşama ihtimaline bağlı sigortalar ile birikim priminin alındığı her sigorta sözleşmesine, primin şirketi intikalini takip eden ilk işgününden itibaren sözleşmenin sona erdiği tarihe kadar gün esasına göre kar payı dağıtmak zorundadırlar. Sigorta şirketleri, sigorta ettirenler ve lehdarlara ait kar payına esas olan önceki yıllara ilişkin matematik karşılıklar ile cari yıla ait matematik karşılıklarının toplamını günlük olarak yatırıma yön­lendirmek zorundadırlar. 

Kar payları; sigorta ettirenler tarafından ödenen primlerin sigorta şirketine aktarıldığı günü takiben ilk işgününden itibaren matematik karşılık olarak gösterilen varlıkların getirileri üzerinden her bir sözleşme için ilgili teknik esaslara göre ayrı olarak hesaplanmaktadır. 

Kar payı oranı, matematik karşılıkların yatırıldığı varlıklardan yıl içerisinde elde edilen gelir­lerin net yatırım geliri oranıdır. Kar payı oranı her bir tarife grubu veya kar payı teknik esası için ayrı olarak hesaplanmaktadır. 

Kar payı her bir sigorta sözleşmesi için belirtilen ilkelere uygun olarak hesaplanmaktadır;

•  Kar payı poliçe bazında hesaplanır.

• Tarife grupları için kar payı dağıtım esasları farklı olabilir.

•  Bir varlığa veya varlık grubuna endeksli sigortalara ait kar payı dağıtım esasları tarifelerin özelliklerine göre yapılır.

•  Kar payı yürürlükte olan sözleşmelere dağıtılır.

•  Sözleşmeler için matematik karşılıkların ayrılmamış veya bu karşılıklar için teminatın tesis edilmemiş olması durumunda da kar payı dağıtımı yapılabilir

•  Matematik karşılıkların yatırıldığı varlıkların her türlü neması da dağıtılacak kar payına eklenir.

•  Karşılıkların yatırıldığı gayrimenkullere ait yeniden değerleme karşılıkları ve borsada işlem görmeyen hisse senetlerine ait bedelsiz hisse senetleri geçici kar payı hesabında her bir sözleşme için ayrı hesaplanır.

•  Geçici kar payı hesabında biriken değerler nakde çevrilmeden lehdarlara ya da sigorta ettirenlere ödenmeyebilir. Geçici kar payı hesabı kar payı oranının hesaplanmasında dikkate alınmaz. 

Hayat Sigortası Hesaplarının Verimi 

Sigorta şirketleri, hayat sigortaları matematik karşılıklarının yatırım geliri oranlarının ilgili tarifenin teknik faiz oranını ve TEFE artış oranını aşması için gerekli önlemleri almak zorun­dadırlar. 

Sigorta şirketlerinin yıllar itibarıyla kar payı oranları alternatif yatırım araçlarının ortalama getirilerine yakın olmak zorundadır. Birbirini izleyen altışar aylık iki dönemde veya yıllık kar payı oranının TEFE artış oranının veya yükümlülüklerinin yabancı paraya endeksli olması halinde ise ilgili yabancı paranın kur artış oranının altında kalması durumunca, izleyen iki yıllık bir süre için ilave yatırımların % 75'i, getiri TEFE artışına endeksli en az beş yıl vadeli Devlet tahviline yatırılır. Müsteşarlık gerekli gördüğü takdirde bu oranı azaltabilir.