Az Gelişmiş Ülkelerde Çocuk İş Gücü 

Önce A.Sauvy'de rastlanılan bu özelliği ele alan C.Levy'ye göre "eskiden tarlada çocukları çalıştırmak gelenekti. Sanayi, el emeğini gerektirdiği zaman, bu transfer kendiliğinden oldu Sonra insancıl duygular nedeniyle, yavaş yavaş, çocuk çalıştırma azalmaya başladı. Bugün zorunlu eğitim düşünceleri dışında bile, bir çocuğun fabrikada çalıştırılması toplumu incitmektedir. Bu yöndeki ilerlemeler belirli derecede olmakla birlikte, azgelişmiş ülkelerde çocukları çalıştırmamak konusunda yapılması gereken çok şey vardır."

Azgelişmiş ülkelerde ilköğretim çağındaki çocukların, tarım alanlarında olduğu gibi öteki iş alanlarında da çalıştırıldığı görülmüştür "Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) 1945 yılında kabul ettiği kararda her türlü çalışma için en düşük yaşın 16 olmasını üye devletlerden istenmişti." 

Buna karşın, azgelişmiş ülkelerdeki yoksulluğa sıkıca bağlı sayılan çocukların çalıştırılması ile ilgili olarak Uluslararası Çalışma Bürosu tarım dışında çocukların çalıştırıldığını belirlemiştir. 

Türkiye'de ilköğretim zorunluluğuna, sağlık ve çalışma yasalarına aykırı olmasına karşın çocuklar tarım dışı alanlarda da çalıştırılmaktadır. Azgelişmiş ülkelerde tarım dışı alanlarda çocuğun çalıştırılması ailenin doğrudan doğruya açlığını bastırmaya, yetersiz aile gelirini arttırmaya ve geçimini sağlamaya yöneliktir. Ya da aileden kopmuş olan çocuğun, bizzat kendisinin yaşamını sürdürme istek ve gereksinmesinden doğmaktadır. Ancak, hem işçi ve çırak çocuklar, hem de tarımda çalışan çocuklar güç koşullar içindedir.

Diğer yandan, bir kurum biçiminde süregelen ve "besleme" denilen "küçük kız çocuğu hizmetçiliği" ile "dilencilik", "satıcılıkla karışık dilencilik" ve "fuhuş için satılan kız çocukları" öncelikle eklenmelidir." "Yüzyılın insanlık ayıbı" olarak nitelenen bu durum yanında; ister kaçırılmış olsun, ister ailesinin yanında olsun, 6-14 yaş arasındaki çocukların bir bölümü, yoksulluk nedeniyle tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinde çalıştırılmaktadırlar. 

Devlet istatistik Enstitüsü tarafından 1994 yılında yapılan "Çocuk İstihdamı Anketi"nin sonuçlarına göre Türkiye'de, 6-14 yaş arasında 1 milyon 8 bin çocuk çalıştırılmaktadır. Bu çocukların; 776 bini tarım, 108 bini sanayi, 124 bini de hizmet sektörlerinde istihdam edilmektedir. Ne düşündürücüdür ki, çalışan bu çocuklardan 143 bini -6-9 yaş arasındadır. Çalışan çocukların büyük bölümünün çalışma nedeni, hanehalkının ihtiyaçlarına katkıda bulunmak biçiminde saptanmıştır. 

"Kente göç, kültürel farklılaşma, ailelerin öğrenim düzeyi vb. nedenlerle, başta İstanbul olmak üzere Ankara, İzmir, Adana, Bursa gibi büyük kentlerde çocukların bir bölümü tam gün ve sürekli olarak; bir bölümü okul dışı zamanlarda küçük sanayide ve sokaklarda çalışmaktadırlar. Büyük kentlerde günün büyük bir bölümünü sokakta geçiren ve sokakta çalışan çocukların sayısı da artmaktadır.

"Yapılan araştırmalardan elde edilen veriler, çalışan çocukların aile yapılarının, çalışma yaşamına atılma nedenlerinin, çalışma ve eğitimi algılama ve beklentileriyle farklı niteliklere sahip gruplardan oluştuklarına ilişkin bilimsel sonuçlar vermekle birlikte, yoksulluk ve eğitim sisteminden beklentilerin azalması, çocukların çalışmaya yönelmesinde başlıca etkenler olarak dikkati çekmektedir. Başka bir anlatımla, çocuklar aile bütçesine gelir sağlamak ve bir meslek öğrenmek amacıyla çalıştırılmaktadırlar." 

"Öte yandan, işverenlerin çeşitli nedenlerle çocuk işgücünü tercih etmeleri, çocukların çalış(tırıl)masında önemli bir etkendir. Çocukların ucuz işgücünü oluşturması, çocukların bazı işler için uygun olması, çocukların haklarını arayamaması, işverenlerin çocuk işgücünü tercih etme nedenleri olarak sıralanabilir" 

Çocuğun çalışması, ailesi için "gelir", çocuğu çalıştıran için "ucuz emek" anlamına gelmekte; çalışan çocuk ise, "para kazanma olgusu", büyüme, yetişkin olmak olarak algılamaktadır.